Yeni Türk Edebiyatına Giriş 1

Yanıt Açıklaması: Tasarruf ilkesi bu bakımdan ilk adımda öykü yazarının, konu ve sahne seçimlerinden başlamak üzere, “gereksiz ayrıntılardan uzak durmak”, “ihtiyaca karşılık gelecek şekilde hareket etmek” eylemlerinde kendisini göstermektedir. Bununla ifade edilmeye çalışılan ilk şey yazarın zihninde tasarladığı, okura ulaştırmak istediği duygu veya düşünceye uygun düşecek bir konuyu, öyküye taşıma eylemidir. Bu da ilginç ancak konuyla ilgisiz ve öykünün yoğun etkisini azaltacak sahnelerin kurguya dâhil edilmemesi gerekliliğidir.

Yanıt Açıklaması: Parodi (yansılama) önceki çağlarda basit bir retorik işlem iken çağdaş romanın yaratıcı pratiklerinden biri olarak önem kazanmıştır. En yalın anlamıyla, bir metni başka bir amaçla kullanmak, ona yeni bir anlam yüklemektir. Parodi daha çok hicvetme ya da gülünç kılma amacıyla bir metni model alarak farklı bir anlam bağlamında onu dönüştürmeye dayalı bir yöntemdir.

Yanıt Açıklaması: Deyiş bilim, edebiyat eserlerini temel olarak dört ölçütle incelemeyi amaçlar: Önceleme, koşutluk, yineleme, sapma. Bunların her biri kendi içinde türlere ayrılır ama her yazınsal yapıtta bu ölçütlerden en az biri bulunur. Koşutluk ve yineleme, yapı ölçütüdür; önceleme ve sapma ise anlatım ölçütüdür (Özünlü, 2001).

Yanıt Açıklaması: Lazarillo de Tormes’un Hayatı (La Vie de Lazarillo de Tormes)

Yanıt Açıklaması: En genel anlamıyla yazarın, şairin dili kendine has bir yolla kullanma biçimine deyiş (üslup) adı verilir. Bir şiirin altında şairinin adı yazsa da yazmasa da onun kimin şiiri olduğunu anlamamızı sağlayan, sanatçının deyişidir. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Cervantes’in Don Kişot’uyla şövalye romanlarını hicvetmesinden önce, XVI. yüzyılın ortalarında pikaresk roman ortaya çıkar. Avare, gezgin serseri anlamına gelen le picaro bu romanlara adını veren marjinal tiptir. Düzenin dışında ve gerçekçi bir hayatı olan bu tiple, Lazarillo de Tormes’un Hayatı (La Vie de Lazarillo de Tormes) adlı eserde, Mateo Aleman’ın Guzman d’Alfarache’ında ve Quevedo’nun El Buscon adlı ünlü İspanyol pikaresk romanlarında karşılaşılır. Bu romanlar, XVIII. yüzyılın ünlü romanlarına kaynaklık etmişlerdir: İngiltere’de Daniel Defoe’nun Moll Flanders’i (1722), Fielding’in Tom Jones’u (1749); Fransa’da Lesage’ın Gil Blas (1715- 1735) ve Diderot’nun Jacques le Fataliste’i (Kaderci Jacques, 1765) ile Marivaux’nun Le Paysan parvenu (Sonradan Görme Köylü 1734-1735) adlı romanları pikaresk karakter taşır.

Yanıt Açıklaması: Roman tarihçisi, kuramcı ve eleştirmenleri modern romanın doğuşunu ittifakla Cervantes’in Don Kişot (asıl adı, La Mancha’lı Yaratıcı Asilzade Don Quijote) adlı eserine bağlar.

Yanıt Açıklaması: Charles Bally

Yanıt Açıklaması: Bu değerlendirmeye göre 1920 öncesinde öykülerde olaylar, düşünceler ve temaların daha açıkça ifade edilmesi söz konusudur. Öykü kahramanları sıradan değildirler; onları sıradanlıktan uzaklaştıran ayırıcı vasıflara sahiptir. Öykünün anlamı, dile getirdiği olayla bağlantılıdır ve bunlar çoğunlukla kronolojiye sadık kalınarak anlatılır. Genel tutum ise realisttir. 1920’lerden itibaren olay örgüsü içermeyen öyküler ortaya çıkar. Her ayrıntı sanatsal önem kazanmaya ve hiçbir şey tesadüfi olmamaya başlar.

Yanıt Açıklaması: Klasik dönemi belirleyen kuram Antik Yunan ve Roma Dönemi’nin metin okuma biçimleriydi: Yüksek erdemleri işlemek, belirlenmiş kurallara kesinlikle uymak, temel ilkelerdi.

Yanıt Açıklaması: Dramatik. CevapB'dir.

Yanıt Açıklaması: Öykünün geleneksel olandan küçürek öyküye doğru değişiminin, eserden çıkarılacak hayat dersini okurun sorumluluğu olarak görmeyen ve bu nedenle mesajı açıklıkla ortaya koyan geleneksel hikayeden hem mesajı hem de doğrudan yazarın varlığını giderek geri plana çeken modern öyküye doğru olduğu söylenebilir. Buna ek olarak, özellikle 19. yüzyıl sonrası modern öykü hayatın tamamını ele almak ve metne yansıtmak kaygısından uzak durmuş; bu geniş çerçeve yerine insanın gündelik hayatının herhangi bir anından doğan kesitlere yer verilmesi tercih edilmiştir. Ayrıca bu süreçte okurun daha kısa metinlere yönelmesi, çarpıcılığından ve yoğunluğundan dolayı aforizmatik ifadeleri tercih etmesi nedeniyle kısa öykü daha da kısalmıştır. Bu da Batılı literatürde “short-short story” olarak yerleşen, bizde ise “küçürek öykü” terimiyle karşılanan yeni bir anlatıya kapı aralamıştır. Bu çerçevede kısa öykünün yoğunluğunun daha da arttığı ifade edilebilir. Doğru cevap E’dir.

Yanıt Açıklaması: Metafor. Cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Olay öyküleri klasik romanın yapılanışına benzer biçimde kurgulanmıştır. Bu yüzden bu öyküler, durum öyküsüne kıyasla daha belirgin bir zaman ve mekân algısına sahip görünmektedir. Bu çerçevede, mekân çoğunlukla giriş bölümünden itibaren ana hatlarıyla resmedilir. Doğru cevap B’dir.

Yanıt Açıklaması: Bir kurmaca anlatı söz konusu olduğunda akla gelen üç temel zaman kavramı vardır: Nesnel zaman: Kozmik zaman, takvimsel zaman. Hika^yenin zamanı (olaylar dizisinin takvimsel zamana uygun akışının düzeni: anlatılan zaman) Söylemin zamanı (olayların anlatının içindeki dizilişinde yapılan değişikliklerle ortaya çıkan zamansal düzenleme: anlatım/ kurmaca zamanı) Doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: Metne odaklanan eleştiri: Biçimselci eleştiri, yapısalcı eleştiri, gösterge bilimsel çözümleme, yapı bozucu eleştiri, metinler arasılık, yorum bilimsel eleştiri, yeni eleştiri... • Sanatçıya odaklanan eleştiri: Ruh bilimsel (psikanalist) eleştiri, yaşam öyküsel (biyografik) eleştiri... • Okura odaklanan eleştiri: Alımlama estetiği, okur odaklı eleştiri... • Metin dışına odaklanan eleştiri: Tarihselci eleştiri, yeni tarihselci eleştiri, arketipçi eleştiri, toplumcu eleştiri, Marksist eleştiri, feminist eleştiri, toplumsal cinsiyetçi eleştiri, queer eleştiri, çevreci (ekolojik) eleştiri.