Yeni Türk Edebiyatına Giriş 1

Yanıt Açıklaması: Kısa öyküde anlatılamayanlar içsel olaylardır.Anlatıcı her zaman her şeyi bilmez; görüş alanı genellikle ancak kişilerin dış görünüşlerine ulaşabilir; gözlemleri nesneldir; görülebilir ve duyulabilir olana yöneliktir; sonuç çıkarmaktan kaçınır. Belirtileri saptar ama tanı koymaktan kaçınır (…) kısa öykü anlatıcısı, dünyasının tüm yapı taşlarını taşıyıp binayı okurun önünde kurarak (…) dünyayı dolaysız değil dolaylı olarak yorumlar.” (Neuse, 1990, s. 45). Kısa öyküde bu anlatıcı ana noktaları, temeli kurduktan sonra işin önemli kısmını okura devreder. Bu nedenle kısa öyküye dair araştırmalarda okurun yerinden ve öneminden sıklıkla söz edilir. Kısa öykü tanımlarındaki temel kavramlar da örneğin tek etki, öykü-okur ilişkisinin önemini gözler önüne serer.

Yanıt Açıklaması: İnsan ve toplumu ilgilendiren her şey denemenin konusudur. Dolayısı ile sorunun doğru cevabı A seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Reşat Nuri Güntekin’in Çalı­kuşu romanı genel metin sınıflamasında betimleyici, bilgilendirici, açıklayıcı, kanıtlayıcı gibi metin türleri arasında öykülemeci, yani anlatı metinleri kategorisine girmektedir. Doğru cevap E’dir.

Yanıt Açıklaması: Klasik Türk edebiyatındaysa yaşantıya dayalı bir tür olarak sergüzeştnameler, bir bölümü kurmaca da olsa sanatçının başından geçen ya da tanık olduğu olayları kendi bakış açısından aktardığı manzum anlatılardır ve hem yazıldıkları döneme dair taşıdıkları ipuçları hem de yansıttıkları sivil tarih bilgisi açısından son derece değerlidir. Doğru seçenek E'dir.

Yanıt Açıklaması: Türk edebiyatına “tecrübe-i kalemiye” adıyla giren deneme gazetelerle birlikte gelişir.

Yanıt Açıklaması: Aristoteles eserinde tragedyanın ilkelerini de belirler. Buna göre, tragedya türünün özelliklerinden biri, ortalamadan daha iyi kişilerin taklit edilmesidir. Tragedya kişileri bilinen, tanınmış kişilerdendir. Dolayısıyla bu kişiler, soylu ve erdemli olma özelliğine sahiptirler. Ortalamadan ya da gerçekte olduğundan daha iyi olması beklenen oyun kişisi, her şeyden önce ahlak değerleri bakımından üstün nitelikler taşımalıdır. Bu, ortalamadan daha iyi olan karakterin bir hatası olmalıdır. Bu hata (hamartia), iyi bir insanın, bilmeden yaptığı yanlış hareket ya da ahlaki olmayan bir zayıflıktır ve kişi bu hatası yüzünden yıkıma uğrar. İyi bir kişinin bilmeden yaptığı bir hareket yüzünden ya da küçük bir zaafa kapıldığı için yıkıma uğraması, seyircide korku ve acıma duyguları uyandırır ve istenen trajik etki elde edilmiş olur (Şener, 2006, s. 37-38). Böylece tragedyada olay örgüsünün mutlu başlayıp yıkımla sonuçlanması beklenir. Olaylar kusursuz bir dille, manzum şekilde sergilenir. Çirkinlikler, kabalıklar arka planda kalır. Dövüşme, vuruşma, yaralanma, cinayet, intihar gibi olaylar sahne arkasında gerçekleşir ve bunlar sahneye gelen haberciler yoluyla öğrenilir.

Yanıt Açıklaması: Gargantua adlı kitabıyla modern Avrupa edebi- yatının kurucularından biri olarak kabul edilen yazar François Rabelais’tir.

Yanıt Açıklaması: Lev Nikolayeviç Tolstoy, 1828-1910 yılları arasında yaşamış, “Anna Karenina”, Savaş ve Barış gibi dünya edebiyatında ses getirmiş romanların yazarıdır.

Yanıt Açıklaması: Roman, şiir, oyun ve öykü edebiyatın kurmaca türlerindendir. Mektup ise edebiyatın yaşamsal türlerinden biridir.

Yanıt Açıklaması: Deneme sözcüğü Fransızca “essai”den gelir. Bu başlık altında yer alan metinlerin birbirlerinden farklı biçimsel ve tematik özellikler göstermeleri nedeniyle deneme tanımlanması en güç edebî türlerden birisidir. Adını ve kesin biçimini 16. yüzyılın ikinci yarısında Montaigne’in Denemeler (1580) adlı eserinden sonra alır.

Yanıt Açıklaması: Rönesans döneminde tiyatro anlayışı, Antik Yunan ve Latin tiyatro anlayışının devamı niteliğindedir. Öte yandan, tiyatronun yeni konular, yeni biçimlemeler kazanması da bu döneme rastlar.

Yanıt Açıklaması: İzlenimci eleştiri doğruluktan ziyade güzelliğe yönelir. Diğer seçenekler izlenimci eleştirinin özellikleri arasındadır. Doğru yanıt C'dir.

Yanıt Açıklaması: Behçet Necatigil’in “Sergi İzlenimleri” adlı şiiri ile ilgili çözümlemede verilen tasvir eşleştirmelerinin tamamı doğrudur.

Yanıt Açıklaması: Deneme, 18. ve 19. yüzyılda bir edebî tür olarak gelişmesini sürdürür, özellikleri ve tanımı netleşir. Tek bir konuya bağlı kalmayan, belirli bir plan üzerinden yazılmayan, kişisel görüş ve düşüncelerin delillerle ispat etme kaygısı duyulmadan, kesin hükümler verilmeden ortaya konulduğu bir edebî tür olarak tanımlanır. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Eleştiri, bir sanat ya da düşünce eserini belli estetik ölçütler çerçevesinde sistemli bir biçimde değerlendiren, ait olduğu toplumun sanat ve düşünce dünyası içindeki yerini belirleyen yazıdır. Bir edebî tür olmasının yanı sıra eleştiri, sanatçının yaratıcılığını tamamlayan bir olgu, bir zihin faaliyeti olarak da tanımlanır. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Tiyatronun temelinde taklit(mimesis) kavramı yatmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Geleceğe ışık tutma, kendini haklı çıkarma çabası ve topluma hesap verme isteği insanların anı yazma nedenleri arasındadır. Doğru seçenek E'dir.

Yanıt Açıklaması: Sainte Beuve bilimin etkisinden sıyrılıp sezgilerinden yararlanan tavrıyla çağdaşlarından ayrılır. Şair ve romancı olmaya hayal eden ancak başarılı olamayan Sainte Beuve’ün başkalarının sanat ve yetenekleri üzerinden kendisi ifade ettiği görüşü yaygındır. Yazar veya eserleri yargılamaktan çok onları psikolojik, edebî ve ahlaki bir çerçevede tanımlamayı tercih eder, romantiklerin savunucusudur. Eleştiri ona göre, yargılamak, anlamak ve aydınlatmaktır.

Yanıt Açıklaması: Bir romanda kurmaca ve gerçeklik ilişkisini sorgulama, roman kuramını kurmacanın içinde tartışma, romanın yazılışını roman içinde konu etme, yani yazma eylemini metnin parçası hâline getirme gibi tutumlar üstkurmaca olarak adlandırılır.

Yanıt Açıklaması: Antik Dönem’de ve sonrasında retorik, edebiyat eleştirisi işlevi görüyordu. Retoriğin bizim edebiyatımızdaki eski karşılığı belagattir, yani güzel söz söyleme sanatıdır.