Yeni Türk Edebiyatına Giriş 1

Yanıt Açıklaması: Antik Yunan tiyatro kuramcısı ve bir filozof olan Aristoteles, Poetika adlı eserinde özellikle tragedya üzerinde durmakta ve tiyatro türü ile ilgili ilk kuramsal bilgileri vermektedir.

Yanıt Açıklaması: Tanzimat sonrasında mektup, her konuyu işleyebilen, yer yer deneme özelliği taşıyan bir tür olarak gelişir, konu ve üslup bakımından çeşitlilik gösterir.

Yanıt Açıklaması: Modernitenin tanımını yaparak sanatla arasındaki ilişkiye ilk değinen sanatçı Fransız şairi Baudelaire’dir.

Yanıt Açıklaması: 16. yüzyılda Rabelais’le başlayıp Umberto Eco’ya ulaşan ve metnin kendisine yönelmenin amaçlandığı okuma biçimi çoğul okumadır. Eco bunu açık yapıt olarak adlandırır. Bu nedenle doğru yanıt E'dir.

Yanıt Açıklaması: Öykünün temelinde yatan çatışma gerçek in­san ilişkileriyle hayalî olan arasında geçmektedir. Anlatıcı kahraman öykünün başından önemli bir kısmına kadar kendi zihninde, hayalî sevgilisinin peşindedir.Doğru cevap D’dir.

Yanıt Açıklaması: Deneme, Türk edebiyatında asıl kimliğine “deneme ‘ben’in ülkesidir” diyen Nurullah Ataç’ın kaleminde kavuşur. Edebiyat dünyasına Ahmet Haşim hakkında yazdığı bir yazı ile Derga^h’ta başlayan Ataç’ın dil konusundaki tavrı onun dil devriminin öncüsü olarak anılmasına yol açar. Divan edebiyatı, halk ve Avrupa edebiyatlarına ha^kimiyeti ile okurlarına sunduğu fikir çeşitliliği ve insanlığın ortak değer ve davranışlarını akıcı bir dille ifade etmesi denemelerinin belirgin özellikleridir. Dil ve edebiyata özel bir ilgi duyan yazar denemelerinde sadece denemeci değil; aynı zamanda bir eleştirmendir. Doğru cevap C’dir.

Yanıt Açıklaması: Halide Edib’in Handan (1912) adlı romanı edebiyatımızdaki en gelişmiş mektup-romanlardan birisidir. Romanda farklı kişiler tarafından yazılan mektupların her biri Handan’ı farklı bir yönüyle tanıtır. Handan’ın yazdığı ama göndermediği mek­tuplar ise kendini tahlil ettiği, iç dünyasını yansıtan metinlerdir. Doğru cevap A’dır.

Yanıt Açıklaması: Murtaza ve Hacer

Yanıt Açıklaması: Latin edebiyatında hicivden sonra en gelişmiş tür olarak nitelenir. Romalılar mektup türünde eski Yunan’dan daha güçlü örnekler verirler. Çeşitli nedenlerle şehirden uzakta olanlar merkez ile ilişkilerini mektuplar aracılığıyla sürdürürler. Politik, toplumsal düşünceleri ileten mektupların yanı sıra güzel bir üslupla kaleme alınmış özel mektuplara da rastlanır. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Deneme türünün ilk örneklerine Yunan ve Latin edebiyatlarında rastlanır. Eflatun’un (MÖ 429-347) bazı diyalogları, Epiktetos’un (MS 50?-125?) sohbetleri, Cicero’nun (MÖ106-43) bazı eserleri, Seneca’nın (MÖ 4?- MS 65) bazı diyalog ve mektupları deneme özelliği gösterirler. Ancak deneme türünün dünya edebiyatında öncülüğünü yapan Fransız yazar Montaigne (1533-1592) olur. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Deneme türünün ilk örneklerine Yunan ve Latin edebiyatlarında rastlanır. Adını ve kesin biçimini 16. yüzyılın ikinci yarısında Montaigne’in Denemeler (1580) adlı eserinden sonra alır.

Yanıt Açıklaması: Ortak nokta, anlatılanların okurda estetik bir duyuş oluşturacak şekilde biçimlendirilmesidir.

Yanıt Açıklaması: İster roman isterse öykü yazarı gerçek hayata yakın bir zaman algısı kurmaya çalışırken belirli noktalarda ayrılmak zorunda kalır. Olayları gerçekleştikleri süreye uygun olarak anlatmak neredeyse imkânsızdır. Bu nedenle olay örgüsünde bazı atlamalar, eksiltiler, geriye dönüşler yapmak kaçınılmazdır. Özellikle olay öykülerinde zaman üzerindeki bu tür uygulamalar daha belirgindir.

Yanıt Açıklaması: Ahmet Hamdi Tanpınar, yaşadıklarını, izlenimlerini bir şair ve kültür adamının estet tavrı ile deneme formundaki bu yazılarına yansıtır. Yazarın özgürce kalem oynattığı, engin kültür birikimini yansıtan bu yazılar; tarih, sanat, edebiyat, memleket meseleleri gibi farklı konuları işler. Beş S¸ehir’de (1946), Türk tarihi açısından önem taşıyan, mimari, coğrafi ve kültürel özellikleri ile öne çıkan Ankara, Erzurum, Konya, Bursa ve İstanbul gibi şehirleri “tarih ve medeniyet” merkezli bir bakış açısı ve estetik bir yaklaşımla gözlemler ve tasvir eder. Ankara, Erzurum ve Konya coğrafi konumları ve tarih içinde süregelen mücadeleleri ile öne çıkarken Bursa ve İstanbul, zaman ekseninde “tılsımlı aynadaki şehir” (Bursa), “zamanın tılsımlı kuyusu” (İstanbul) gibi nitelemelerle Türk ve Müslüman kimlikleri de vurgulanarak işlenmektedir. Denemelerde tarihi ve kültürel bir perspektiften değerlendirilen şehirler adeta bir kronik gibi okunur (Kefeli, 2012, s. 211-220).

Yanıt Açıklaması: Tezkireler, yaşamöyküsü türünün klasik Türk edebiyatındaki en belirgin karşılığıdır. Bunlarda bir meslekten insanların, peygamberlerin, evliyaların, padişahların, devlet adamlarının, bilginlerin, sanatçıların ve şairlerin hayatları anlatılır, eserlerinden örnekler verilir. Doğru seçenek D'dir.

Yanıt Açıklaması: Roman tarihinde en çok okunan ve adından en çok söz edilen Don Kişot, modern romanın başlangıcı olarak kabul edilir.

Yanıt Açıklaması: XV. ve XVI. yüz- yıllarda İspanya’da Lope de Vega gibi, İngiltere’de Christopher Marlowe, William Shakespeare gibi usta yazarlar yetişir. Tiyatro binalarında, sahne düzenlemelerinde, oyunculukta ve yazarlıkta barok üslup hâkimdir. Rönesans tiyatrosunun öne çıkan özelliklerinden biri okunmak için değil, oynanmak için yazılmış olmasıdır. Bir diğer özellik, tiyatroda gerçeğe benzerlik gözetilmesi gerektiğidir. Antik Yunan’da önerilen denge, uzunluk, üç birlik kura- lı, neden-sonuç ilişkisi vb. biçimleme kurallarına bu dönemde de uyulduğu görülür. Komedya ve tragedyanın yanı sıra melodram ve trajikomedya gibi yeni türler ortaya çıkmaya başlar. Rönesans Dönemi’nde de tiyatronun görevi eğiterek yarar sağlamak, eğlendirerek zevk vermektir.

Yanıt Açıklaması: Düğüm: Oyunda çatışmanın oluşmaya başladığı kısım olarak da ifade edilebilir. Kapalı oyun biçiminin başlıca özelliklerinden biridir.

Yanıt Açıklaması: Özyaşam öykülerini “yapısına” ve “amacına göre” alt türlere ayırmak mümkündür:Belgesel, Eğitsel, Popüler, Yazınsal.

Yanıt Açıklaması: Oyunun dilinde halk deyişlerine özgü üslup ve söz dizimi fazla değişmez. Sevgililerin karşılıklı konuşmaları, birbirlerine söyledikleri sevda sözleri, gele- nekteki kalıplara uygun düşer. S¸iirsel bir dille yazılan oyunda, eksiltili cümleler, sözcüklerin hecelere bölünmesi, tekrarlar, abartılı söyleyişler, oyun dilini gündelik konuşmalardan uzaklaştıran yapılar olarak görülür.