Yeni Türk Edebiyatına Giriş 1

Yanıt Açıklaması: Tanzimat’tan itibaren tezkireler yavaş yavaş ömrünü tamamlamış ve yerini antolojilere (derleme/güldeste) bırakmıştır. Bunlar arasında Kudemadan Birkaç Şair (Recaizade Mahmut Ekrem), Osmanlı Şairleri (Muallim Naci), Numune-i Edebiyat-ı Osmaniye (Ebüzziya Tevfik), Osmanlı Edebiyatı Numuneleri (Mehmed Celal) gibi eserler sayılabilir. Daha yakın tarihli antolojilere Kenan Akyüz’ün şairlerin yaşamöykülerine de geniş yer veren eseri Batı Tesirinde Türk Şiiri Antolojisi örnek verilebilir.

Yanıt Açıklaması: Çalıkuşu romanının yapısı içinde kişilerin işlevlerini Greimas’ın “eyleyenler örnekçesi” ne göre belirleyebiliriz: Feride, bu anlatının “özne”sidir.

Yanıt Açıklaması: Romanda gönderme yapılan nesnel zaman, Birinci Dünya Savaşı yıllarını kapsayan 1908-1918 tarihleri arasıdır.

Yanıt Açıklaması: Dostoyevski’nin bir memurun yaşamını, hayatındaki zorlukları ele alan ve devri eleştiren İnsancıklar isimli eseri dünya edebiyatındaki önemli mektup romandır.

Yanıt Açıklaması: Doğru cevap A dır. Andreas Huyssen Alacakaranlık Anıları: Bellek Yitimi Kültüründe Zamanı Belirlemek adlı kitabın yazarıdır.

Yanıt Açıklaması: Hippolythe Taine (1828-1893) ırk, çevre ve an üzerinden eseri değerlendiren yaklaşımı ile eleştiri anlayışına yeni bir soluk getirir. Irk ile kastedilen yaradılışından itibaren insanda var olan ve kalıtım yoluyla geçen özelliklerdir. Çevre, bir insanın /milletin yaşadığı sosyal, siyasi, coğrafi koşullar; an, bir insanın/milletin gelişim sürecinde ulaştığı son nokta, geçmişin şimdiki zaman/hâl üzerindeki etkisi olarak tanımlanır. Bu üç temel kavram yazarın yetenekleri çerçevesinde gelişir. Dolayısı ile sorunun doğru cevabı A seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Olma olasılığı çok düşük olan bir olayın inandırıcı bir biçimde sunulduğu, kılık değiştirmeler, aşk ve dövüş sahnelerinin sıklıkla görüldüğü komedyaya “romantik komedya” denir.

Yanıt Açıklaması: Bu dönemdeki tiyatro anlayışı, Antik Yunan ve Latin tiyatro anlayışının devamı niteliğindedir. Ancak tiyatronun yeni konular, yeni biçimlemeler kazanması da bu döneme rastlar. XV. ve XVI. yüzyıllarda İspanya’da Lope de Vega gibi, İngiltere’de Christopher Marlowe, William Shakespeare gibi usta yazarlar yetişir. Tiyatro binalarında, sahne düzenlemelerinde, oyunculukta ve yazarlıkta barok üslup hâkimdir. Rönesans tiyatrosunun öne çıkan özelliklerinden biri okunmak için değil, oynanmak için yazılmış olmasıdır. Bir diğer özellik, tiyatroda gerçeğe benzerlik gözetilmesi gerektiğidir. Antik Yunan’da önerilen denge, uzunluk, üç birlik kuralı, neden-sonuç ilişkisi vb. biçimleme kurallarına bu dönemde de uyulduğu görülür. Komedya ve tragedyanın yanı sıra melodram ve trajikomedya gibi yeni türler ortaya çıkmaya başlar. Rönesans Dönemi’nde de tiyatronun görevi eğiterek yarar sağlamak, eğlendirerek zevk vermektir. Görüldüğü gibi B seçeneğindeki yargılar bu dönem için söylenemez.

Yanıt Açıklaması: Aristo'ya g öre tragedyanın ödevi, uyandırdığı acıma ve korku duygularıyla ruhu tutkulardan temizlemektir.

Yanıt Açıklaması: Şiirde konuşan kişinin ana eleştirisi bir resim sergisindeki ziyaretçilerin tablolara olan ilgisizliğidir.

Yanıt Açıklaması: Yakup Kadri Karaosmanoğlu'nun 1955 yılında yazdığı Zoraki Diplomat Meslek ve görev anıları türüne girmektedir. Doğru seçenek A'dır.

Yanıt Açıklaması: Montaigne dogmalar yerine tecrübeyle insanın hayatı ve kendini tanımasının önemini vurgulamak için kitabına başlık olarak "deneme" adını verir. Bu nedenle doğru yanıt B'dir.

Yanıt Açıklaması: Araştırma ve belgelerden çok, birinci derece tanıklıklara dayanarak yazılan “anı yaşam öyküleri” vardır ki bunlar bir yanıyla anı sayılabilirler. Baba-kız, anne-kız, anne-oğul, baba-oğul ilişkisine dayanarak yazılan bu tür yaşam öykülerinin ilki Fatma Aliye Hanım’ın Ahmet Cevdet Paşa ve Zamanı adlı eseridir.

Yanıt Açıklaması: Edebiyat kuramlarını dört temel grupta inceleyebiliriz: 1) Metne odaklanan kuramlar 2) Sanatçıya odaklanan kuramlar 3) Okura odaklanan kuramlar 4) Metin dışına odaklanan kuramlar. E seçeneğinde verilen dile odaklanan kuramlar bu dört temel kuramdan birisi değildir.

Yanıt Açıklaması: Bir metnin ilk çözümleme aşamasında metnin türü, niteliği, yazarı, konusu vb. ile ilgili bilgileri kapsayan ve “paratexte” kavramıyla ifade edilen kitaba ait bilgileri değerlendirmek olmalıdır.

Yanıt Açıklaması: Dünyada ilk özyaşamöyküsel anlatımlara MÖ 1991-1962 yıllarında eski Mısır’da rastlansa da bugün anladığımız hâliyle özyaşamöyküsü türünün başlangıcını Batı edebiyatının metinlerinde aramak gerek. Birçok kaynakta Batı edebiyatının bilinen ilk özyaşamöyküsel metni olarak İlk Çağ Hristiyanlığının en büyük düşünürü Augustinus’un 398’de yazdığı İtiraflar’ı anılır.

Yanıt Açıklaması: Eğitsel öz yaşam öyküleri, yazanın yaşamı boyunca önüne çıkmış fırsatları değerlendirerek karşısında çıkmış engelleri aşarak başardığı büyük işlere odaklanmış metinlerdir. Yazan ben, kendiyle hesaplaşmaktan çok yaşamla hesaplaşma ve zaferini görünür kılma çabasındadır. Bulunduğu noktaya yükselme öyküsünü anlattığı için şu andaki durumundan memnundur.

Yanıt Açıklaması: Fuad Köprülü’nün Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar (1918) adlı eseri, Türkiye’de bilimsel anlamda yaşamöyküsü yazımının ilk ve en önemli örneğidir. Doğru seçenek C'dir.

Yanıt Açıklaması: Rönesans Döneminde tiyatro binalarında, sahne düzenlemelerinde, oyunculukta ve yazarlıkta barok üslup hâkimdir. Rönesans tiyatrosunun öne çıkan özelliklerinden biri okunmak için değil, oynanmak için yazılmış olmasıdır. Bir diğer özellik, tiyatroda gerçeğe benzerlik gözetilmesi gerektiğidir. Komedya ve tragedyanın yanı sıra melodram ve trajikomedya gibi yeni türler ortaya çıkmaya başlar.

Yanıt Açıklaması: Fethi Naci'nin deneme niteliğindeki eserlerini İnsan Tükenmez (1956), Gerçek Saygısı (1959), Az gelişmiş Ülkeler ve Sosyalizm (1965,1966), Atatürk’ün Temel Görüşleri (1968,1970), On Türk Romanı (1971), Edebiyat Yazıları (1976), 100 Soruda Türkiye’de Roman ve Toplumsal Değişme (1981), Eleştiri Günlüğü (1981), Gücünü Yitiren Edebiyat (1990) şeklinde sıralamak mümkündür. Sorunun doğru cevabı E seçeneğidir.