Eski Türk Edebiyatına Giriş: Söz Sanatları

Yanıt Açıklaması: Yukarıdaki şıkların hepsi mecazın özellikleri arasındadır.

Yanıt Açıklaması: Leff ü neşr; söz simetrisi demektir. İki ya da daha çok şeyi andıktan sonra onlarla ilgili şeyleri sıralamaktır. Genellikle bir beyit içinde birinci dizede birkaç şeyi andıktan sonra, ikinci dizede bunlarla ilgili benzerlik ve karşıtlıkları belirtme sanatıdır. Muamma; bilinmeyen, bilmece demektir. Seci; düzyazılarda kafiyeli sözlerin kullanılmasıdır. Tekrir; bir itnâbdır. Yineleme, tekrarlama anlamına gelir. Anlama olumlu bir katkısı geelde yoktur. İstifham; Sözü, bilinmeyene yanıt istermişcesine değil de; daha çok dikkati çekmek ve duyguyu güçlendirmek amacıyla soru biçiminde söylemek sanatıdır. Yanıt beklemeden bir soruya başvurmaktır

Yanıt Açıklaması: “Saçımızı boşuna ağartmadık.” Cümlesinde “saçı boşuna ağartmamak” tabiriyle tecrübe kastedilmiştir. Cümlede gerçek anlamıyla mecazî anlamından biri diğerine sebep olmuştur.

Yanıt Açıklaması: Beyan; ortaya çıkarmak, görünmek, zahir olmak, açıklamak, maksadı ortaya koymak anlamına gelir.

Yanıt Açıklaması: Te’kîdü’z-zem bimâ yüşbihü’l-medh: Övüyor gibi görünerek yergiyi pekiştirmektir. Önce yerilecek varlıktan övgü ifade eden bir sıfat kaldırılır, hemen ardından; “fakat”, “şu kadar var ki”, “ancak”, “ama” gibi bir istisna edatıyla muhatabın söz konusu varlıkta bazı kusurlar bulunmakla birlikte bir güzel, doğru yanının da olduğunu düşünmesi sağlanır. Ancak ifadede dile getirilen o varlık için bir övgü değil, yeni bir yergi olur.  Bu ilk yoldur. Diğeri ise varlığın önce bir vasışa yerilmesi, daha sonra hemen bir istisnası olduğunun söylenilmesi, sözü dinleyen, “Herhâlde güzel bir özelliği de varmış.” derken onun başka bir olumsuz özelliğinin dile getirilmesidir.

Yanıt Açıklaması: Beyitte “Sevgiliyi sordum, dostlar ‘Vefa semtinde, doğru yoldadır’, dediler.” deniliyor. Bu beyitteki “vefâ” ilk anda İstanbul’daki “Vefa semti”ni ve “Doğru yol” da o zamanlar bu semtte olması muhtemel bir sokağın adını akla getirmektedir. Bununla birlikte şairin asıl söylemek istediği bunlar değildir. Şair “Vefâ” ile kelimenin gerçek anlamını, “doğru yol” ile de “istikamet sahibi olma”yı kastetmektedir. Tevriye yapılmıştır.

Yanıt Açıklaması: Mazhariyet ilişkisi Bir kelimenin gerçek anlamının mecazî anlamın ortaya çıkışına zemin oluşturmasıdır.  “Bütün aile onun eline bakıyor.” cümlesinde “el” kelimesine “el ile ortaya konan nimet, ihsan, yardım” gibi anlamların yüklenmesi gibi.

Yanıt Açıklaması: Muhatabının durumunu göz önünde bulundurarak maksadını sıradan insanların günlük hayatta kullandıkları sözlerle ifade etmeye “müsâvât” denir.

Yanıt Açıklaması: Gemi ( benzeyen ) martı ( benzetilen ) oynak ( benzetme yönü ) gibi ( benzetme edatı )

Yanıt Açıklaması: Sözlük anlamı “bir haberi gizleyerek bir başka söz ve haberi öne çıkarmak” olan tevriye, şiir ve nesirde yakın ve uzak iki anlamı olan bir sözün zihne hemen gelen yakın anlamını değil, uzak anlamını kastetmektir.

Yanıt Açıklaması: Yukarıdaki mısralarda “Açık İstiare” kullanılmıştır. Şair “yıldız”ı bir “inci”ye benzetmiş, fakat benzeyeni söylememiştir.

Yanıt Açıklaması: Asıl anlamı birinden bir şeyi ödünç almak olan istiare, bir kelimeye aralarındaki benzerlik sebebiyle temel anlamın dışında yeni bir anlam vermektir. İstiarenin temelinde teşbih vardır.

Yanıt Açıklaması: Sözlük anlamı “bir şeyin elbisesini çıkarmak ya da kabuğunu soymak” olan tecrîd, bir belâgat terimi olarak insan dışındaki herhangi bir canlıya, eşyaya, nesneye insanmış gibi hitap etmektir. Bir insanın kendini bir başka insan ya da varlık yerine koyarak gönlüne veya kendine hitap etmesine de tecrîd denir. Şairin heyecanı nı ve ruh hâlini en iyi yansıtan sanatlardandır. Konuşma yeteneği olmayan bir canlıya, eşyaya ya da nesneye seslenme yoluyla yapılmış olan tecridler genellikle teşbih ve kapalı istiare ile ilgili ifade biçimleridir.

Yanıt Açıklaması: Benzeyen-benzetilen teşbih ile alakalı unsurlardan biridir.

Yanıt Açıklaması: Şair bu beyitte toprağı anneye benzetmektedir. Bu iki unsur arasındaki ortak yön ise sevgidir. Teşbih edatı zikredilmediğinden mü’ekked teşbihtir.

Yanıt Açıklaması: Belâgatte bir cümlede kullanılan sözcüklerin ifade edilmek istenen maksada göre azlık ya da çokluğunu veya cümlenin uzunluk ya da kısalığını belirlemek için üç ölçüt vardır: Îcâz, itnâb ve müsâvât “Îcâz”ın asıl anlamı “sözü kısaltmak”, “itnâb”ınki ise “sözü uzatmak”tır. Sözü güzel ve maksada uygun olarak ifade edebilen biri, muhatabının durumunu göz önünde bulundurarak maksadını sıradan insanların günlük hayatta kullandıkları sözlerle ifade ederse buna da “müsâvât” denir.

Yanıt Açıklaması: Hüsn-i ta’lîl, bir olaya ya da duruma, ifadeye güzellik katacak tarzda, kendi sebebi dışında bir sebep göstermektir. Bu ifade özelliği “olup bitenin, akıl ve bilgiye dayanan bir açıklamasının yapılması yerine, içinde bulunulan ruh hâlinin etkisi altında hayalî bir nedenle açıklanması” olarak da tanımlanabilir. Bir hüsn-i ta’lîlin başarısı o hüsn-i ta’lîldeki hayâlî nedenin yarattığı heyecan ve duygu ortamına şairi ya da yazarı sürüklediği kadar, okuyanı ya da dinleyeni de sürükleyebilmesiyle ölçülür.

Yanıt açıklaması yok