Eski Türk Edebiyatına Giriş: Söz Sanatları

Yanıt Açıklaması: Yukarıdaki iki dizede birinci dizedeki “kurak” ile ikinci dizedeki “yaş” sözcükleri arasında bir îhâm-ı tezâd vardır. “Yaş” biri “insan yaşı”, diğeri de “nemli, ıslak” anlamında olan eş sesli iki ayrı sözcüktür. İkinci mısradaki “yaş”, “insan yaşı” anlamındadır. Ancak birinci dizedeki “kurak” “ıslak” ya da “nemli” anlamındaki diğer “yaş”ı hatırlatmakta ve bu sözcüğün yarattığı çağrışım dizelerde bir îhâm-ı tezâdı meydana getirmektedir.

Yanıt Açıklaması: Az ve öz söz söyleyerek yapılan îcâz , îcâz-ı kısardır. Cümlede bir eksiltme yapmadan kısa bir söze çok anlam sığdırmak, yani sözün az anlamın çok olmasıdır.

Yanıt Açıklaması: Tezâd, zıt (=karşıt) anlamlı sözcükleri bir ibarede toplamaktır. Yukarıdaki dizelerde Birinci mısrada “ölü” ile “diri”nin, ikinci mısrada da “canlı” ile “cansız”ın bir arada kullanılmış olmasından meydana gelen bir tezâd vardır.

Yanıt Açıklaması: Bu mısrada “mavi denizin uyuduğu” ifade edilmektedir. Uyumak canlı varlıklara özgü bir durumdur. Deniz şairin hayal dünyasında uyuyan bir canlı imajı uyandırmıştır. Burada kapalı istiare yoluyla yapılan bir kişileştirme vardır.

Yanıt Açıklaması: Tenasüb aralarında anlam bakımından karşıtlık dışında bir ilişki bulunan iki ya da daha fazla sözcüğü bir ibarede toplamaktır. “Gül”, “bülbül” ve “gül bahçesi” sözcüklerinin aynı ibare içinde toplanması örnek olarak verilebilir.

Yanıt Açıklaması: Bu dizelerde yalnızlık bir benzetmeyle ifade edilmiş; bu soyut kavram bir kartala benzetilerek somutlaştırılmıştır. Bu teşbihte müşebbeh “yalnızlık”, müşebbehün bih de “geniş, siyah gölgesi hayatı kaplayan bir kartal”dır.

Yanıt Açıklaması: Yukarıdaki şıklardan hepsi İtnab’ın türleri arasındadır.

Yanıt Açıklaması: Mazhariyet ilişkisi Bir kelimenin gerçek anlamının mecazî anlamın ortaya çıkışına zemin oluşturmasıdır. “Bütün aile onun eline bakıyor.” cümlesinde “el” kelimesine “el ile ortaya konan nimet, ihsan, yardım” gibi anlamların yüklenmesi gibi.

Yanıt Açıklaması: İcaz-ı kısar itnabın türlerinden biri olmayıp, az ve öz söz söyleyerek yapılan icaz türlerin arasında yer almaktadır.

Yanıt açıklaması yok

Yanıt Açıklaması: Yukardaki şıklardan A şıkkı, İcaz’ ın , B şıkkı  İtnab’ın,  C şıkkı musavat’ın D şıkkı Beyan’ ın , E şıkkı ise Delalet’in anlamını içermektedir.

Yanıt Açıklaması: Delâlet; herhangi bir söz, durum ve hareketin belli bir anlam ve hükümle bağlantısını ifade eden bir kavramdır. Delâlet;  mutâbakat, tazammun, iltizâm olmak üzere üç kısımda incelenir. Bir sözün gösterdiği nesnenin unsurlarından ya da özelliklerinden bir kısmına işaret etmesiyle ilgili kısım, tazammundur.

Yanıt Açıklaması: Asıl anlamı “bir varlığın niteliklerini sıralamak” olan tensîkü’s-sıfât bir belâgat terimi olarak manzum ya da mensur bir metinde bir şahsı ya da nesneyi art arda sıralanan sıfatlar ile nitelemektir. Tensîkü’s-sıfâtta her beyit kendi içinde bir bütün olmalı, cümle söz ve anlam yönünden tamamlanmalıdır.

Yanıt Açıklaması: Mübâlağa, bir niteliğin, fiilin veya durumun gerçekleşmesi zor hatta imkânsız dereceye çıkarılarak, abartılarak ifade edilmesidir. “Bir durumu olumlu ya da olumsuz olarak nitelemede aşırılığa kaçmak” şeklinde de tanımlanabilecek olan mübalağa bazen bir gerçeğin ifadesi de olabilir.

Yanıt Açıklaması: Îcâz”ın asıl anlamı “sözü kısaltmak”, “itnâb”ınki ise “sözü uzatmak”tır. Bir maksadı sıradan insanların günlük hayatta kullandıkları ifadelere göre daha az sözle ifade etmeye ya da onu ifade için yeterli en az sözle söylemeye “îcâz”, daha çok sözle ifade etmeye de “itnâb” denir. Sözü güzel ve maksada uygun olarak ifade edebilen biri, muhatabının durumunu göz önünde bulundurarak maksadını sıradan insanların günlük hayatta kullandıkları sözlerle ifade ederse buna da “ müsâvât” denir. Îcâz ya da itnâb olduğunda belirsizlik bulunan sözler genellikle “müsâvât” olarak değerlendirilir. Ancak bir sözün uzunluğundan ya da kısalığından söz edebilmek mümkün olduğu hâlde, bu konuda üçüncü bir boyut belirlemenin güç olduğunu ileri sürenler de vardır. Belâgatte îcâza büyük önem verilmiştir.

Yanıt açıklaması yok

Yanıt Açıklaması: Bu beyitte şair kendini başka birinin yerine koyarak tecrîd yoluyla gönlüne, dolayısıyla da kendine hitap etmiştir.

Yanıt Açıklaması: Tecahül-i arif, nazımda ve nesirde bilinen bir hususun bir nükteye bağlı olarak bilinmiyormuş gibi ifade edilmesidir. Tecahül-i arif genellikle istifham (sorma) yolu ile yapılır. Belagatin konusuna giren istifhamda sorulan soruya cevap beklenmez.

Yanıt Açıklaması: Teblîğ, Mübalağayla var olduğu iddia edilen durumun aklın kabul edeceği bir derecede ya da geçmişte görülmüş olması, İğrâk, Mübalağayla var olduğu iddia edilen durumun hiç görülmemiş olması, fakat bunun gerçekleşmesinin aklen mümkün olması, Gulüvv, Mübalağayla var olduğu iddia edilen durumun geçmişte gerçekleşmemiş, gelecekte de gerçekleşmesinin aklen mümkün olmaması, Mübâlağa- i makbule, makbul mübalağadır ve Mübalağaya ait terimlerdir. İstitrâd ise diğer bir Anlatım sanatı olan idmâcla ilgili bir ifade biçimidir.

Yanıt Açıklaması: İnsan dışındaki canlı ve cansız varlıklar ile soyut duygu ve düşüncelere insana özgü özellikler ile duygu vermeye teşhis ( kişileştirme ) bunları konuşturmaya da intâk denir. Dağların kürk giymesi, atkı almaları insana özgüdür.