Eski Türk Edebiyatına Giriş: Biçim ve Ölçü

Yanıt Açıklaması: “Havâs Edebiyatı”, “Sarây Edebiyatı” ve “Enderun Edebiyatı” gibi adlandırmalar bu edebiyatın, toplumun yalnızca belli kesimlerine hitap eden bir edebiyat olmadığının bilimsel araştırmalar sonucunda kesin olarak kanıtlanmasıyla artık tamamen terk edilmiştir.

Yanıt Açıklaması: musammatlar

Yanıt Açıklaması: Nazım şekillerinin adlandırılmasında Arapça sayılardan türemiş sözler kullanılmıştır: Müselles “üçlü”, murabba' “dörtlü”, terbi' “dörtlü yapma”; muhammes “beşli”, tahmis “beşli yapma”; müseddes “altılı”, tesdis “altılı yapma”; müsebba' “yedili”, tesbi' “yedili yapma”; müsemmen “sekizli”, tesmin “sekizli yapma”; mütessa' “dokuzlu”; mu'aşşer “onlu”, ta'şir “onlu yapma” demektir. Buna göre B şıkkındaki eşleşme yanlıştır ve doğru cevap B şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Edebiyat terimi olarak her bendi dört mısradan oluşan bir nazım biçiminin adıdır. Murabbalarda genellikle ilk bend kendi içinde, diğer bendlerin ilk üç mısraı yine kendi içinde, son mısraı ise ilk bendle kafiyelidir. Bir murabbada ilk bendin son mısraı diğer bendlerin sonunda aynen tekrarlanıyorsa, bu murabba murabba’-ı mütekerrir; tekrarlanmıyorsa, murabba’-ı müzdevic adını alır. Divan şairleri murabbaları daha çok mütekerrir olarak yazmayı tercih etmişlerdir

Yanıt Açıklaması: Beyit (

Yanıt Açıklaması: Müsellesin vezni müstef’ilün müstef’ilün müstef’ilün müstef’ilün; kafiye düzeni de “aaA, bbA, ccA, ...”dır. Her mısraın “/” ile gösterilen yerlerinde bir iç kafiye kullanılmıştır. Aşağıdaki iki bend XIX. yüzyıl divan şairlerinden Leylâ Hanım (öl. 1848)’ın 5 bendlik bir müsellesinin ilk ve son bendleridir. İlk bendinin son mısraı, her bendin sonunda aynen tekrarlanan ve her iki musammat tanımına da uyan bu müselles, bir mütekerrir müselles örneğidir: 1 Ey fâtih-i Hayber Alî / ve’y melce’-i ahkar Alî Kerrâr hem Hayder Alî / Mevlâ-yı her Kanber Alî Ey sâkî-i Kevser Alî / dâmâd-ı Peygamber Alî 5 Oldum yine nefse esîr / ahvâlime sensin habîr Âsîlere lutfun kesîr / Leylâ’ya sen ol dest-gîr Ey sâkî-i Kevser Alî / dâmâd-ı Peygamber Alî Leylâ Hanım

Yanıt Açıklaması: Terbi' edebiyat terimi olarak bir gazelin her beytinin önüne aynı vezinde ve ilk mısra ile kafiyeli ikişer mısra eklenerek meydana getirilmiş dört mısralı bendlerden oluşan bir nazım biçiminin adıdır. Bu bilgi doğrultusunda doğru cevap A şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Divan şiirinde bir gazelin her beytinin önüne aynı vezinde ve ilk mısraları ile kafiyeli dörder mısra eklenerek meydana getirilen altı mısralık bendlerden oluşan nazım biçimine tesdîs denir. Bu kafiye düzeni verilmiş şiir de bir beytin önüne dörder mısra getirilerek oluşturulmuştur.

Yanıt Açıklaması: Beyitlerden oluşan nazım biçimlerinde şairin her ne kadar anlatacağı şeyi tek beyit içinde ifade etmesi şartı varsa da bu kurala uymayan, anlamı ancak başka beyitlerle tamamlanabilen örnekler de görülmektedir. Bu tür beyitlere merhun beyit denir. Bu açıklamadan da anlaşılacağı üzere doğru cevap A şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Nazım şekillerinin adlandırılmasında Arapça sayılardan türemiş sözler kullanılmıştır: Müselles “üçlü”, murabba' “dörtlü”, terbi' “dörtlü yapma”; muhammes “beşli”, tahmis “beşli yapma”; müseddes “altılı”, tesdis “altılı yapma”; müsebba' “yedili”, tesbi' “yedili yapma”; müsemmen “sekizli”, tesmin “sekizli yapma”; mütessa' “dokuzlu”; mu'aşşer “onlu”, ta'şir “onlu yapma” demektir. Buna göre E şıkkındaki eşleşme mısra sayıları dikkate alındığında yanlıştır ve doğru cevap E şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Divan şiirinde geniş anlamda Osmanlı ülkesini gösteren Rum kelimesi beyazlık, parlaklık münasebetleriyle sevgilinin yüzü için kullanılır.Rûm ve Şâm kelimeleri sevgilinin güzelliği ve Osmanlı ülkesi gibi parlak ve aydın anlamında şiirlerde kullanılır. Diğer yer adları da divan şiirinde çeşitli anlamlarda kullanılmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Sorudaki beyit  XVI. yüzyıl şairlerinden Bakî (öl. 1600)’nin Sadrazam Semiz Alî Paşa (öl.1565)’ya sunduğu bir kasidenin medhiyye bölümüne ait bir beyittir. Beytin günümüz Türkçesindeki karşılığı olan "O, yüceliğine düşünce kemendinin erişemediği; mertebesi gök kadar yüce, gölgesi hüma gibi kutlu Ali Paşa'dır" cümlesinden de anlaşılacağı üzere Ali Paşa'nın övüldüğü medhiyye bölümü beyitlerinden biridir. Bu nedenle doğru cevap B şıkkıdır.

Yanıt açıklaması yok

Yanıt Açıklaması: A, B, D ve E şıklarındaki bahsi geçen isimler kasidede bulunan bölümlerdir. Ancak C şıkkındaki "memdûh" övülen anlamına gelir ki kasidenin yazıldığı kişiyi temsil eder. Bu nedenle doğru cevap C şıkkıdır.

Yanıt açıklaması yok

Yanıt açıklaması yok

Yanıt Açıklaması: İlk bendinin son mısrası, her bendin sonunda aynen tekrarlanan bu müselles, bir mütekerrir müselles örneğidir. Bu nedenle doğru cevap D şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Kusursuz mısralara mısra’ı berceste, anlamı başka beyitlerde tamamlanabilen beyitlere merhun beyit, divanların sonlarındaki bölüme metâli, çeşitli eserlerde farklı amaçlarla kullanılmış tek mısralara mısra’-ı âzâde denir. Birden fazla matla beyti kullanılan manzumelere zâtü’l-metâli veya zü’lmetâli’ denir. Zâtü’l-metâli’ ve zü’lmetâli’ terimlerinin her ikisi de “çok matlalı” anlamındadır.

Yanıt Açıklaması: “Şarap”, “kadeh”, “sâkî”, “meyhâne” ve “sûfî” gibi kavramlar gerçek anlamlarından uzaklaşmış; Hicrî VII. yüzyıldan itibaren de yeni anlamlar kazanmışlardır. Bu yüzyıldan itibaren sufilerin tasavvufî eserlerde bu kavramları yanlış anlaşılma endişesi taşımadan rahatlıkla kullanıldıkları görülmektedir. Bunda en büyük etken ise Gazali (öl.1111)’nin yaklaşımıdır. Tasavvuf felsefesinin önde gelen isimlerinden biri olan Gazali, bazen kalpte “vecd” adı verilen bir “hâl”in meydana geldiğini ve bu halin insanı harekete geçirdiğini söyler.

Yanıt açıklaması yok