Eski Türk Edebiyatına Giriş: Biçim ve Ölçü

Yanıt Açıklaması: Şiirdeki her bir satıra mısra, iki mısranın aynı ölçüyle ve anlamca birbirine bağlı olarak yazıldığı nazım birimine beyit denir. En az üç mısradan oluşan nazım biçimine ise bend denir.

Yanıt Açıklaması: Felsefî gazellere hikemî veya hakîmâne gazel adları verilir.  Diğer seçenekler ise gazelllerin beyit sayısı, uzunluk, kısalık, eksiklik, fazlalık gibi niceliklerini ifade etmektedir.

Yanıt Açıklaması: Seçilmiş, beğenilmiş anlamına gelen Murtezâ, Hz. Ali’nin lakabıdır.

Yanıt Açıklaması: Kafiye düzeni, terkîb-i bendi diğer musammatlardan ayıran en önemli özelliktir.

Yanıt Açıklaması: Terkîb-i bend ve tercî’-i bendi ayırt etmemize yarayacak en önemli ölçüt, vasıta (=bendiyye) beytidir. Terkîb-i bend ve tercî’-i bendi birbirinden ayıran vasıta (=bendiyye) beytinin kullanımındaki farklılıktır. Terkîb-i bendde her bendin sonunda değişen vasıta beyti, tercî’-i bendde aynen tekrar edilmiştir.

Yanıt Açıklaması: Eski Türk edebiyatının benimsediği edebî anlayışta şiir mevzûn (=vezinli) ve mukaffâ (=kafiyeli) söz olarak tanımlanmış; sonradan buna muhayyel olma şartı da eklenmiştir. Bu tanımdan da anlaşılacağı üzere Divan şiirinde ahengi sağlayan asli ögeler vezin ve kafiyedir.

Yanıt Açıklaması: Dokuz mısradan oluşan bir nazım biçimi olan  mütessa’ neredeyse hiçbir ünlü divan şairi tarafından kullanılmamıştır.

Yanıt Açıklaması: Ya’kub peygamber, rüya yorumundaki ustalığı, oğlu Yusuf’tan ayrılmanın üzüntüsüyle gözlerinin kör olması, onun gömleğinin gözlerine sürülmesi ile gözlerinin tekrar açılması münasebetleri ile geçer. Divan şiirinde "hüzn"ün ve "sabr"ın sembolüdür.

Yanıt Açıklaması: Kasîde, bir edebiyat terimi olarak ilk beytinin mısraları birbiriyle, diğer beyitlerinin ikinci mısraları ilk beyitle kafiyeli, aynı vezinle söylenmiş, en az 15 beyit uzunluğundaki bir nazım biçiminin adıdır. Bu nazım biçimi Arap edebiyatında doğmuş ve oradan Fars ve Türk edebiyatlarına geçmiştir.

Yanıt Açıklaması: Divan şiirinde şiir dilinin özelliklerine gore düz yazıdan farklı olan ve metnin etkileyiciliğini artıran niteliklerin göz önünde bulundurulduğu okunuş biçimi inşâd’dır. Selâset sözdeki akıcılık, mevzûn vezinli, muhayyel hayal edilmiş, tekrîr ise söz yinelemeleri anlamlarına gelmektedir.

Yanıt Açıklaması: Tahmisin bir de tahmis edilen gazelin her beytinin iki mısrası arasına aynı vezin ve kafiyede üçer mısra eklenerek yapılan bir biçimi vardır. Bu yöntemle yapılan tahmislerde her bendin ilk ve son mısrası tahmis edilen gazele, aradaki üç mısra da tahmisi yapan şaire aittir. Bu tahmislere tahmis-i mutarraf , yapılan işleme de taştir (=teştir) denir. Bu bilgiler doğrultusunda doğru cevap C şıkkıdır.

Yanıt açıklaması yok

Yanıt Açıklaması: Donemin Turk Devletleri'nin dilleri Köktürkçe ve Uygurca oldugundan, saptanan eserler bu dillerdedirler.

Yanıt Açıklaması: Tahmîs:  Edebiyat terimi olarak bir gazelin ya da kasidenin her beytinin önüne aynı vezinde ve ilk mısraları ile kafiyeli üçer mısra eklenerek meydana getirilmiş bendlerden oluşan bir nazım biçimin adıdır. Bir şair tarafından başka bir şairin, nadir olarak da kendi kasidesi ya da gazelinin her beytinin üzerine üçer beyit eklenerek yapılır. Kafiye düzeni şöyledir: aaa(aa), bbb(ba), ccc(ca), . . .  Tahmîsin bir de tahmîs edilen gazelin her beytinin iki mısraı arasına aynı vezin ve kafiyede üçer mısra eklenerek yapılan bir biçimi vardır. Bu yöntemle yapılan tahmîslerde her bendin ilk ve son mısraı tahmis edilen gazele, aradaki üç mısra da tahmisi yapan şaire aittir. Bu tahmislere tahmîs-i mutarraf, yapılan işleme de taştîr (= teştîr) denir.

Yanıt Açıklaması: Felsefi içeriği olan gazellere hakîmâne gazel denir. Diğerleri sırasıyla tasavvuf, dünya zevkleri, sevgilinin güzelliği ve tasavvufi düşünce konuludur.

Yanıt Açıklaması: Cemşîd (=Cem), efsanevî İran hükümdarıdır. Divan şiirinde genellikle saltanatındaki kudreti, şarabı buluşu, bütün cihanı gösterdiğine inanılan kadehi, eğlence meclisleri, tahtı ve parlak tacı  ile birlikte anılır.

Yanıt Açıklaması: Gazelden türemiş ve mısralarının biri uzun biri kısa olmak üzere belli vezinlerde yazılmış bir nazım biçimine müstezad denir.

Yanıt Açıklaması: Her bendindeki beyit sayısı genellikle 4 ile 10 arasında olan ve en az üç bendden meydana gelen bir nazım biçimi olan terci'-i bendin kafiye düzeni aa, xa, xa, xa, xa ...... ZZ; bb, xb, xb, xb, xb ...... ZZ şeklindedir. Bu bilgi doğrultusunda doğru cevap D şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Tanrı’nın yüceliğini ve birliğini konu alan kasîdelere tevhîd denir. Diğer seçenekler farklı konularda yazılmış kaside örneklerini ifade etmektedir.

Yanıt Açıklaması: Hamse aynı şair tarafından yazılmış beş mesnevîye denir. İran edebiyatında bu alandaki ilk ve en önemli isim Genceli Nizâmî’dir.