Eski Türk Edebiyatına Giriş: Biçim ve Ölçü

Yanıt Açıklaması: Kafiye-i şâygân (=kafiye-i şâyegân), Farsça hem çoğul hem de fiilden sıfat yapan ek olan “-an” ile yapılan kafiyelere denir. Asıında bir tür İtadır. Bu iki ekle yapılan kafiyeler şaire kafiye bulmakta kolaylık sağladığı için şâyegân (=bol, çok, müptezel) olarak nitelenmişlerdir.

Yanıt Açıklaması: Redif, şiirde bulunması şart olmamakla birlikte Divan şairlerinin oldukça sık kullandıkları bir ahenk unsurudur. Redifi “reviden sonar gelen ve aynen tekrarlanan ses veya seslerin tamamı” olarak tanımlamak mümkündür. Redifli manzumelere müreddef denir.

Yanıt Açıklaması: Vasl

Yanıt Açıklaması: Medli hece (=bir buçuk hece): Aruzda bazı heceler ilki kapalı ikincisi açık olmak üzere iki hece değerinde kabul edilmiştir. Bu tür hecelere medli hece, bileşik hece ya da bir buçuk hece denir. Aruz işlemlerinde medli heceler bir kısa çizgi ve bir nokta (- .) ile gösterilir. Kısa çizgi, kapalı; nokta da açık heceyi gösterir. BU nedenle doğru cevap C şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Te’sîs: Revî ile arasında harekeli bir ünsüz (=dahîl) olan eliftir: “...zâhir” ve “...mâhir”deki elifler gibi. Kafiyede te’sîsin tekrarı şart olmamakla birlikte kafiyeden beklenen ahengi tam olarak elde edebilmek için tekrarında yarar görülmüştür. Türk ve İran şairlerinin aksine, Arap şairlerinin te’sîsin tekrarına önem verdikleri görülmektedir. Te’sîsli kafiyelere kafiye-i müe’ssese denir.

Yanıt Açıklaması: aruz bilgisi

Yanıt Açıklaması: Bir mısrada dört tane (müstef’ilün) yan yana gelmesiyle “Recez Bahri” meydana gelir. Recez bahri “müstef’ilün müstef’ilün müstef’ilün müstef’ilün” İki cihânun cânısın sen câna sıhhat yaraşur Cûd u kerem bürhânısın bürhâna sıhhat yaraşur Ahmed Paşa

Yanıt Açıklaması: Açık ve kapalı hecelerin – ve . ile işaretlenmesi ile --.---..--..--şıkkındaki işaretlemenin doğru olduğu görülmektedir.

Yanıt Açıklaması: kafiye

Yanıt Açıklaması: Kafiyede kısa ünlülerin farklı olmasıdır: “...derd” ve “...dürd” ile “...gül” ve “...gil”de olduğu gibi.

Yanıt Açıklaması: Tahfif

Yanıt Açıklaması: müfte’ilün fa^’ilün müfte’ilün fa^’ilün vezni "münserih" bahridir. 1. müfte’ilün fa^’ilün müfte’ilün fa^’ilün Gözde gezer çizginüp katre-i eflküm müda^m Katre-i eşküm kimi çerhde seyya^re yoh Fuzuli^

Yanıt Açıklaması: Düzenli ses oluşumları elde edilerek şiire müzik öğesi katan ölçü, durak, kafiye, ses tekrarı, vurgu ile ritim, ahenk sağlanır. İmge, yani hayal ise şiirin içeriğiyle, ele alınan konuyla ilgili bir unsurdur.

Yanıt Açıklaması: Bazı şiirlerde mısra sonunda kafiye dışında, birbirine parallel olarak yapılmış iç kafiyeler de bulunur. Bu tür iki kafiyeli şiirlere Zü-kafiyeteyn denir.

Yanıt Açıklaması: II. Klâsik Dönem: XVII. yüzyıl başlarından XIX. yüzyılın ikinci yarısına kadar devam eder. İran edebiyatındaki üslup farklılıklarının etkisiyle özellikle şiirlerde yoğun olarak yeniden bu edebiyatın etkisi altına girildiği bir dönemdir. Sebk-i Hindî (Hind üslubu) adı verilen bu edebî akımın Türk edebiyatındaki önemli temsilcileri Fehîm-i Kadîm (öl. 1647), Nâ’ilî (öl. 1666), Nedîm-i Kadîm (öl.1670), Nef’î (öl. 1635) ve Şeyh Gâlib’dir (öl.1799).

Yanıt Açıklaması: Ridf ve revî ile yapılmış kafiyeye mürdef; kayd ve revî ile yapılmış kafiyeye mukayyed; te’sîs, dahîl ve revî ile yapılmış kafiyeye de mü’esses kafiye denir. Burada her kafiyede ridf ve kayddan yalnızca birinin bulunabileceği; dahîlin ise bağımsız bir kafiye harfi olmadığı, ancak mü’esses bir kafiyede te’sîs ile birlikte kullanılabileceği unutulmamalıdır.

Yanıt Açıklaması: aruz vezni

Yanıt Açıklaması: Uzunluğu 5 beyitle 9 beyit arasında değişen nazım biçimine gazel denir. Nadiren 4 beyitli ve bazen 15 beyte kadar da örnekleri görülebilir.

Yanıt Açıklaması: Takti şiirin veznini bulmayı ve bulunan vezne göre şiiri ahenkli olarak okumayı sağlar. Mısraı parçalara ayırarak yapılan bu işlemde aslında şiirin yazılışı değil, okunuşu esas alınır. Kelimeler bittiği yerden değil, cüzlerin ya da tef’ilelerin ayrıldığı yerden parçalanabilir.

Yanıt Açıklaması: Gazel ve kasidenin mısraları birbiriyle kafiyeli olan ilk beytine matla denir. Ayrıca iki mısra birbiriyle kafiyeli; yani, musarra' ya da mukaffâ olan tek beyte de matla denilmektedir.  Matla, genellikle gazel ve kasidenin ilk beytine verilmiş bir ad olmakla birlikte şairler bazı manzumelerde birden fazla matla beyti de kullanmışlardır. Böyle manzumeler zâtü’l-metâli' ya da zü’l-metâli' olarak nitelenmiştir. Bu bilgilerden de anlaşılacağı üzere B şıkkındaki merhun beyitlerin matla beyitlerle alakası yoktur. Bu nedenle doğru cevap B şıkkıdır.