Eski Türk Edebiyatına Giriş: Biçim ve Ölçü

Yanıt Açıklaması: Aruz, Arap edebiyatında doğmuş ve oradan Fars ve Türk edebiyatlarına ve diğer İslâmî edebiyatlara geçmiş bir şiir ölçüsüdür. Arap şiirinde aruz vezni, bir ahenk sistemi olarak kullanılmış ve uygulama yoluyla öğretilmiştir. Ancak Halil bin Ahmed el-Ferahidî Arap şiirinde aruz veznini bir esasa bağlamış, kurallarını, bilimsel yönünü ortaya koymuştur.

Yanıt Açıklaması: Ka¯fiye-i mü’essese (=mü’esses kafiye): Revi^den önce dahi^l ondan önce de te’si^s bulunan kafiyelerdir: “...kera^met” ve “...işa^ret”te olduğu gibi. O¨rnek beyitlerdeki te’si^s, dahi^l, dahi^lin harekesi ve revi^ler koyu harflerle gösterilmiştir. Sakın na^-da^na izha^r eyleme esra^rı ey d a^na^ Süku^t it nezd-i ca^hilde hamu^ş ol sen kita^b- a^sa^

Yanıt Açıklaması: Kayd: Revîden önce gelen ve kendisinden sonra kısa ünlü (=hareke) bulunmayan sakin sessizdir: “...de r d” ve “...me r d”deki “r” ler ile “...a y b” ve “...ga y b”daki “ye (=y) ”ler gibi. Kafiyede kaydın tekrarlanmaması bir kusur olarak kabul edilmemiş; ancak elde edilmek istenen ahengin tam olarak gerçekleşebilmesi için bu sesin tekrarında yarar görülmüştür. Bir kafiyedeki kayd farklı olacaksa bunların mahreçleri yakın sesler olması gerekir: “...bahr” ve “...şehr”deki “h”ler gibi. Kaydlı kafiyelere kafiye-i mukayyede denir.

Yanıt Açıklaması: Medd

Yanıt Açıklaması: aruz

Yanıt Açıklaması: aruz

Yanıt Açıklaması: Beyitteki kafiye mürdef ve cinaslı kafiyedir. Osmanlı döneminde yazılmış kafiye risalelerinde böyle bir kafiye türüne yer verilmemekle beraber, cinaslı kelimelerle yapılan kafiyeye günümüzde cinaslı kafiye adı verilmektedir.

Yanıt Açıklaması: Türk edebiyatı batı edebiyatının etkisi altına girdikten sonra da aruza olan ilgi kopmamış, şairler yeni arayışlar peşinde koşarken aruzu yeni ifade teknikleri için yine ahengi sağlayan ölçü olarak kullanmayı sürdürmüşlerdir. Aruz, Tevfik Fikret ve Mehmet Âkif’in şiirlerinde Türkçe ile en güzel şekilde uyum sağlamış, hatta Mehmet Âkif ile günlük dil bile aruzla ifade edilebilir hale gelmiştir.

Yanıt Açıklaması: Tef'ile

Yanıt Açıklaması: kafiye konu bilgisi

Yanıt Açıklaması: genel bilgi

Yanıt Açıklaması: Kafiyede bulunan harflerden dördü asıl kafiye harfi olan reviden önce, dördü de sonar bulunur. Ridf, kayd, te’sis ve dahil, reviden önceki kafiye harfleridir. Reviden sonar gelen harflere ise sırasıyla vasl, hurüc, mezid ve na’ire denir.

Yanıt Açıklaması: Teşdîd

Yanıt Açıklaması: Bend, edebiyat terimi olarak en az üç mısradan oluşan bir nazım biriminin adıdır. Divan şiirinde bendlerden oluşan nazım biçimleri müselles, murabba', terbi', muhammes, tahmis, müseddes, tesdis, müsebba', tesbi', müsemmen, tesmin, mütessa', mu'aşşer, ta'şir, terkib-i bend (=terkib-bend) ve terci'-i bend (=terci'-bend)dir. Bu sebeple doğru cevap A şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Divan şiirinde dokuz kafiye harfi vardır. Bu harfler içinde asıl kafiye harfi revîdir. Geri kalan sekiz harfin dördü revîden önce, dördü de revîden sonra kullanılmış olabilir. Revîden önce gelebilecek kafiye harflerine ridf, kayd, te’sîs ve dahîl; revîden sonra gelebilecek kafiye harflerine de başkaca adlar verilmiştir.

Yanıt Açıklaması: vasl-vasl-med

Yanıt Açıklaması: 20 aruz vezni kalıbı içinde müstef’ilün yapısının tekrarına dayanan bu kalıba müstef’ilün müstef’ilün müstef’ilün müstef’ilün adı verilmektedir.

Yanıt Açıklaması: Revi’nin birden fazla olma durumuna İltizam denir. Buna lüzüm ma-la yelzem de denir. İltizam nesirde de yapılır.

Yanıt Açıklaması: Terkib-i bend, edebiyatımızda çok kullanılmış nazım biçimlerindendir. Türk edebiyatında en ünlü terkib-i bend, Ruhi-i Bağdadi (öl. 1605)’nin her bendi 8 beyitten oluşan 17 bendlik manzumesidir. Ruhî’nin bu terkîb-i bendi çok beğenilmiş; birçok şair tarafından da tanzir edilmiştir (aynı vezin ve kafiye kullanılarak onu andıran bir şiir yazılmıştır). Ancak bu nazireler içinde en beğenileni Ziya Paşa (öl.1880)’nın yazdığı nazire olmuştur.

Yanıt Açıklaması: Türkler aruz veznini doğrudan Arap edebiyatından değil, İran edebiyatından almışlardır. Dolayısıyla İran edebiyatında yapılan değişiklikler de Türk aruzuna yansımıştır. Ancak İran şiirinde kullanılan bazı bahirler (aruzda vezin takımlarından her biri) Türk şiirine olduğu gibi aktarılmamış, bazıları hiç kullanılmamıştır. İran aruzu ile Türk aruzu arasındaki fark, Arap şiiri ile İran şiiri arasındaki farka göre çok daha azdır. Bundan dolayı Türk aruzu pek az değişiklikle İran aruzunu izlemiştir. Türkler aruzla şiir yazmaya başladıklarında hece ölçüsüne yakın olan aruzları tercih etmişlerdir. İslâmî dönem Türk edebiyatının ilk büyük eseri olan Kutadgu Bilig, 11 ‘li hece ölçüsüne yakın bir bahirden alınmış bir vezinle yazılması bunun en önemli göstergesidir.