Eski Türk Edebiyatına Giriş: Biçim ve Ölçü

Yanıt Açıklaması: Şairlerin şiirdeki yetenekleriyle övündükleri bölüme fahriyye denir. Bu bölümde şairler memduhun erdemleri yanında kendilerinin de sahip oldukları özellik ve yetenekleri ona hatırlatırlar. Şitâiyye kış tasvirlerinin yapıldığı kasidelere denir. Diğer seçenekler ise kasidelerin farklı bölümlerine verilen isimlerdir.

Yanıt Açıklaması: Aynı şair tarafından yazılmış beş mesnevîye hamse denir. İran edebiyatında ilk hamse sahibi şair Genceli Nizamî’dir. Genceli Nizamî, mesnevîde İran edebiyatının en büyük şairidir.

Yanıt Açıklaması: Dört mısralık bendlerden oluşan nazım biçimine murabba’ denir. Bir murabbada ilk bendin son mısrası diğer bendlerin sonunda aynen tekrarlanıyorsa bu murabbaya murabba’-ı mütekerrir, tekrarlanmıyorsa murabba’-ı müzdevic denir.

Yanıt Açıklaması: Türklerin islâmiyetle VIII. yüzyıldan itibaren temas kurduğu kabul edilir. Topluca ve yaygın bir şekilde İslamlaşma ise X. yüzyılda görülür. İslami Türk edebiyatının ilk önemli eseri olan Kutadgu Bilig’in yazıldığı tarih ise 1069’dur. Diğer eserler İslamiyet’ten önce, Atabetü’l Hakayık’tan sonra veya İslamiyet etkisinde olmaksızın kaleme alınmıştır.

Yanıt Açıklaması: İki mısraı birbiriyle kafiyeli olan beyte mukaffâ ya da musarra, divanların sonlarındaki bölüme metâli, şiirin son beytine ise makta denir. Bağımsız şiirler hâlinde yazılmış olan beyitlere ise müfred ya da ferd denir.

Yanıt Açıklaması: Divan şiirinde bir çiçek, mahmur gözden kinaye olarak kullanılan ve kendini beğenmişliğin sembolü olarak geçen mitolojik kişi Nergis’tir. Diğer kahramanlar da farklı anlamlarda divan şiirinde yer almaktadır.

Yanıt Açıklaması: Divan şairlerinin İran şiirindeki bir geleneğe uyarak şiirlerinde kullanmış oldukları takma adlara mahlas denir. Genellikle şiirlerin sonlarında yer alır. Genellikle ismin sonuna Farsça nispet eki olan -î’nin eklenmesiyle yapılır.

Yanıt Açıklaması: Divan şiirinde genellikle şair son bendde mahlasını kullanır. Ancak bazen bunu hem mahlas hem de gerçek anlamını çağrıştıracak biçimde tevriyeli kullanır. Buna hüsn-i tahallus denir.

Yanıt Açıklaması: Şarkı: Bestelenmeye uygun olarak yazılmış murabbalardır. şarkı olarak değerlendirilebilecek muhammes ve müseddesler de olmakla birlikte şarkılar genellikle murabba nazım biçimiyle yazılmışlardır. Murabba şarkılarda üçüncü mısraa miyân, her bendin sonunda tekrarlanan mısraa da nakarât denir (bk. Örnek 3 ). Murabba şarkılarda kullanılan kafiye düzenleri şunlardır: Müzdevic: a) aaaa, bbba, ccca,... b) abab, cccb, dddb,... Mütekerrir: a) aAaA, bbbA, cccA,... b) aBaB, cccB, dddB,... c) aaaA, bbbA, cccA,... Şarkılarda dil sade, bend sayısı azdır. Şarkı yakın zamana kadar halk edebiyatındaki türkünün Divan şiirindeki karşılığı ve Türk edebiyatına özgü bir nazım biçimi olarak kabul edilmekteydi.

Yanıt açıklaması yok

Yanıt Açıklaması: Divan Şiiri, Batı Edebiyatı etkisinde yazılmamıştır.

Yanıt Açıklaması: Gazelin başlca konusu “aşk”tır. Ancak farklı konularda yazılmış gazeller de vardır. Birer edebiyat terimi olmamakla birlikte çeşitli araştırmalarda ve yazılarda aşkın verdiği mutluluk ya da acıyı dile getiren gazellere a^şika^ne gazel, dünya zevklerinden söz eden gazellere rinda^ne gazel, doğrudan sevgilinin güzelliğinden ve ona duyulan arzudan bahseden gazellere şu^ha^ne gazel, tasavvufi^ düşüncenin ha^kim olduğu gazellere su^fiya^ne ya da a^rifa^ne gazel, felsefi^ gazellere de hikemi^ veya haki^ma^ne gazel adlarının verildiği görülmektedir.

Yanıt açıklaması yok

Yanıt Açıklaması: Rivayete göre Kisrâ ünvanıyla anılan ilk İran Şahıdır. Adaletiyle ve Tâk-ı Kisrâ adıyla meşhur sarayıyla ünlü İran şahı Nûşirevân’dır. Sarayına bir çan bağlattığı ve kendisiyle görüşmek isteyenlerin bu çanın zincirini çekerek onu çağırdığı ve şikâyetini ve ihtiyacını söylediği rivayet edilir. Divan şiirinde de sarayı, çanı ve adaleti ile anılır.

Yanıt Açıklaması: Murabba biçiminde yazılmış ama bestelenmiş şiirler şarkı olur. Bu şekildeki murabba şarkıların üçüncü mısrasına miyân denir.

Yanıt Açıklaması: Tercî’-i bendde de terkîb-i bendde olduğu gibi bendlere hane ya da terci’-hane, bendleri birleştiren beyitlere de vasıta yahut bendiyye denir.

Yanıt Açıklaması: Mütessa, edebiyat terimi olarak her bendi dokuz mısradan oluşan bir nazım biçiminin adıdır. Bilindiği kadarıyla bu nazım biçimini hiçbir ünlü Divan şairi kullanmamıştır.

Yanıt Açıklaması: Olumsuz anlam tasiyan kuslardan olan yarasa, huffâş olarak adlandirilir.

Yanıt Açıklaması: Divan şiirinde bütün mısraları kafiyeli gazellere müselsel gazel adı verilmiştir. Mahlas beytinden sonra birkaç beytin daha bulunduğu gazellere gazel-i müzeyyel denir. Divan şairlerinin çoğu Arapça ve Farsça bilmekte, Arap ve Fars edebiyatına ait eserleri okuyup anlamakta, hatta bir kısmı bu iki dille rahatlıkla şiir de yazabilmekteydi. İşte bu şairlerin, yazdıkları gazellerin beyitleri arasında Türkçe dışında bu iki dilden biri ya da ikisiyle yazılmış mısralar ya da beyitler varsa, bu tür gazellere mülemma gazel denilmiştir. İki ayrı şairin birer mısra veya beyit yazarak, birlikte oluşturdukları gazele gazel-i müşterek (=ortak gazel) adı verilir. Karşılıklı konuşmanın nakledilmesi şeklinde, “dedim” ve “dedi” yüklemleriyle yazılan gazellere müraca'a şiiri denir. Bu bilgiler ışığında doğru cevap E şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Divan şiirinde en fazla geçen ülke ismi Çin’dir.  Çîn ü Maçin, Çîn ü Horasan ifadeleri aslında birbirine yakın bir coğrafyayı işaret eder. Çin, bu ülkede yaşamış olan meşhur ressam Mani münasebetiyle şiirde yer aldığı gibi, güzel kokulu bir madde olan miskin bu ülkede yaşayan ahunun göbeğinden elde edilmesi dolayısıyla da “misk-i Çîn”, “nâfe-i Çîn”, “âhû-yı Çîn” gibi tamlamalarda zikredilir.