Halk Edebiyatına Giriş 2

Yanıt Açıklaması: Bu tür bir rüya ve sözü edilen bade içme sade kişilikten sanatçı kişiliğe geçişi sembolize eden bir dinî tören veya ritüel niteliğindedir. Kişi böylelikle ilahî bir gücün yardımıyla yeteneğine kavuşmaktadır. Bu rüya motifi, Türk kültürüne özel anlam ve simgeselliğiyle âşıklık geleneğinden önce aynı şekilde tekke ve tasavvufî halk edebiyatı geleneğinde, daha önce de ozan-baksı geleneğinde ve kamlık geleneğinde yer alan bir motiftir.

Yanıt Açıklaması: İnsanla hayvan ve bitkiler arasında bir akrabalık ilişkisi olduğuna dair inanç totemizmdir. Doğru yanıt B’dir.

Yanıt Açıklaması: Şamanın tanımı; Şamanist dünya görüşüne göre bireyleri ve toplumunu, kötü ruhların etki ve eylemlerinden koruyan, hastalıkları iyi edebilen, Gök Tanrı’yla ve Erlik adlı yeraltında yaşayan kötülük ruhuyla görüşüp anlaşabilen, ata ruhları ve Tanrı’nın verdiği yeteneklerle olağanüstü özelliklere sahip olduğuna inanılan kişidir. Totemizm ’in tanımı; İnsanla hayvan ve bitkiler arasında bir akrabalık ilişkisi olduğuna dair inançtır. Şamanizm’in tanımı; Büyü ve durugörüye dayalı ve tek tanrılı olabilen bir kabile dinidir.

Yanıt Açıklaması: El almak: Özel bir törenle bir şeyhe ve onun öğretisini takibe söz vererek bağlanmak.

Yanıt Açıklaması: Bu gibi yarışmalara verilen isimler yörelere göre değişiklik göstermektedir. Âşık fasıllarına yer yer “atışma”, “deyişme”, “karşılama” denmektedir. Bu gelenek içerisinde “gönderme” ya da “paylama” diye anılan bir “yarışma” şekli bulunmamaktadır.

Yanıt Açıklaması: Tek bir savaşın ya da bir seri savaşın anlatıldığı eser Gazavat-name, esnaf hayatı ve maddi manevi disiplini temel alan eserler Fütüvvet-name, tarih kitabı olarak yazılanlar Tevarih ve başta tasavvufi şiirler olmak üzere manzur eserleri yorumlayanlar ise şerh olarak adlandırılmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Şamanların olağanüstü güçleri olduğuna ve ruhlarla iletişime geçtiklerine inanılırdı.Görevleri arasında verilen örnekler arasında maddi gelir kaynağı bulmakla ilgili bir örnek yoktur.

Yanıt Açıklaması: Âşıklık geleneği yetişme sürecinin ilk aşaması çıraklıktır.

Yanıt Açıklaması: Usta-çırak ilişkisi geleneğin oluşup devam etmesi bakımından büyük önem taşır. Geçmiş yüzyıllarda usta-çırak ilişkisine bağlı olarak oluşan ekoller “âşık kolu” olarak adlandırılmıştır. Âşıklık geleneğinde en fazla bilinen âşık kolları arasında “Erzurumlu Emrah”, “Tokatlı Nuri”, “Ruhsatî”, “Sümmanî”, “Dertli”, “Huzuri” ve “Şenlik Kolu” sayılabilir.

Yanıt Açıklaması: Türküler ezgileri bakımından usulsüz ezgiler ve usullü ezgiler olarak ikiye ayrılır. Çukurova türü usulsüz ezgiler sınıfındadır. Zeybek, Boran, Yalı Havası ve Sümmani ise usullü ezgiler sınıfındadır.

Yanıt Açıklaması: Devriye ve İlahiler, tekke tarzı âşıklık geleneğinde geçen nazım şekillerindendir. Kahvehane tarzı âşıklık geleneğinde üç çeşit nazım şekli vardır: Koşma, Mâni ve Destan.

Yanıt açıklaması yok

Yanıt Açıklaması: Yaygın bilimsel kabüllere göre ezgiler veya Eski Türkçedeki söylenilişiyle “küyler,” milletlerin mitolojik döneminde sözlerden önce oluşturulmaya başlanılmış kültürel yaratmalarıdır.

Yanıt Açıklaması: Bu türlerin adları ve bu türlerde ele alınan temel konulardan bazıları Tevhid (Allah’ın birliği, yüceliği ve sıfatlarını konu edinen) Tapuğ (Gülşenî tarikatının ilahileri), Nefes (Alevi-Bektaşîlerin ilahileri), Münacat (Allah’a yakarış, esirgenmeyi, bağışlanışı, dua konu edinen) şeklinde sıralanabilir.

Yanıt Açıklaması: Tekke ve Tasavvufî Halk Edebiyatı geleneği hem sözlü kültür hem de yazılı kültür ortamlarında üretilmiş eserlere sahiptir. Bu nedenle de bir yönüyle yazılı diğer yönüyle de sözlü edebiyat özellikleri gösterir. Bu durum bu edebiyat geleneğinin diline de yansımış gibidir. Genel olarak bu edebiyat geleneğinin dili Halk Edebiyatı ürünlerinde kullanılan dile yakınsa da onda yüksek tahsili olmayan orta seviyedeki halkın kullandığı Arapça ve Farsça kelimelere de rastlanır. Bu edebiyat geleneğinin kendine has bir nazım şekli, vezni ve kâfiye sistemi yoktur. Tekke ve Tasavvufi Halk Edebiyatında Divan Edebiyatının aruzlu nazım şekilleriyle ozan-baksı ve âşık tarzı geleneklerin heceli nazım şekilleri kullanılır.

Yanıt Açıklaması: Takşut: Budist Uygur metinlerinde karşımıza çıkan “takşut” kelimesi “şiir, nazım, beyit” anlamında kullanılmıştır. Takmak: Takşut kelimesiyle aynı kökten geldiği düşülen bu kelime “kalabalık karşısında ezbere söylenen şiir” anlamındadır. Küg: Ozan Aprunçır’ın bir şiirinde “şiir” anlamında kullanıldığı düşünülen bu kelime şiirin bestesi ve ezgisi anlamındadır. Kojan: En eski şekli “koşag”tan “koşan”a ve “kojong” dönüştüğü düşünülen bir edebiyat terimidir. Koşug: Günümüzde de yaygın olarak kullanılan koşma şeklinin Türk edebiyatında ilk görüldüğü biçimdir.

Yanıt Açıklaması: Âşık Kolu”na Azerbaycan’da “mektep” adı verilmektedir. Âşık kolları “Elesker mektebi”, “Âşık Ali mektebi” gibi adlarla adlandırılmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Bu uygulama, âşıkların yaptıkları karşılaşmalarda, âşıkların biri tarafından ilk dörtlüğün ikinci mısrasında şiire ayak olabilecek kafiyeli söz söylemeye “ayak açma” denilir. Âşık karşılaşmalarında rakip âşığın, diğer âşık tarafından açılan ayakla cevap vermesi geleneğin icra töresinin esaslarındandır. Bunun aksi uygulamalar kabul edilmez.

Yanıt Açıklaması: Âşık şiiri bağlamında bir âşığın, şiirinin mesajının icra bağlamında dinleyicide uyandırmasını beklediği duygusal reaksiyona yönelik olarak ezgiyle bütünleşen ve geleneksel olarak kalıplaşmış konuyu ele alış tavrı anlatım tutumudur. Bu anlatım tutumuna gelenek içerisinde “eda” denmektedir.

Yanıt Açıklaması: Âşıklık geleneğinde en fazla bilinen âşık kolları arasında “Erzurumlu Emrah”, “Tokatlı Nuri”, “Ruhsatî”, “Sümmanî”, “Dertli”, “Huzuri” ve “Fienlik Kolu” sayılabilir.