Halk Edebiyatına Giriş 2

Yanıt Açıklaması: Hak Edebiyatının en eski kaynaklarından olan Dîvânu Lugâti’t-Türk’te “ır” ve “yır” kelimeleriyle karşılanan türkü terimi yerine Azerbaycan Türkçesinde “mahnı” terimleri kullanılmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Karagöz XVII. yüzyılda kesin biçimini almıştır. Karagözün varlığı ve içeriği Evliya Çelebi başta olmak üzere pek çok yabancı seyyahın kayıtlarında da açıkça yer alır. XVII. yüzyılda, İstanbul’da Kör Hasanzâde Mehmet Çelebi, Şengül Çelebi Erzurum’daysa Kandillioğlu devrin ünlü karagözcüleridir.

Yanıt Açıklaması: Konularına Göre Türküler: Türkülerin işlediği konulara göre tematik bir sınıflandırması şu şekilde yapılabilir. a. Aşk ve sevda türküleri. b. Gurbet türküleri. c. Mizahi türküler. d. Serhat türküleri. e. Kahramanlık türküleri. f. Eşkiya türküleri. g. Tören türküleri. h. Esnaf türküleri. k. Çocuk ve Oyun türküleri. l. Askerlik türküleri. m.Çoban türküleri.

Yanıt Açıklaması: Halk Edebiyatının en eski kaynaklarından olan Dîvânu Lugâti’t-Türk’te “ır” ve “yır” kelimeleriyle karşılanan türkü terimi yerine Azerbaycan Türkçesinde “mahnı”, Başkurt Türkçesinde “halk yırı”, Kazak Türkçesinde “türki” (türik halık anı), Kırgız Türkçesinde “eldik ır”, Tatar Türkçesinde “halık cır”, Özbek Türkçesinde “türki” veya “halk koşigi”, Uygur Türkçesinde “nahşa” veya “koça nahşisi”, Türkmen Türkçesinde “halk aydımı” terimleri kullanılmaktadır.

Yanıt açıklaması yok

Yanıt açıklaması yok

Yanıt Açıklaması: Türk kukla seyirlik oyun geleneğindeki oyuncu tipleri ve bunların tipolojik özellikleri şöylece sıralanabilir: İbiş: Her zaman uşak rolündedir. Asıl adı “Sadık” olmasına rağmen çoğunlukla “İbiş” olarak çağırılır. İhtiyar’ın uşağıdır, kurnaz ve hazır cevaptır. İbiş kaba saba, açık saçık ve iki anlamlı sözler söyleyerek oyunun gelişmesini sağlar. O, kukla oyunlarının baş komiğidir. Eğri büğrü, püskülü devamlı oynayan biçimsiz bir fesi vardır. İbiş oyunlarda Tombul, Fıstık, Kıvrak, Kışkış, Guguk, Gaytan, Gelecek, Köstebek, Mutlu, Cümbüş, Toplu, Altın Bülbül, Durmuş gibi adlar da alır. İhtiyar: İbiş’in efendisidir. “Bey” veya “Beyefendi” adı da verilir. İhtiyar mal mülk sahibi zengin bir kişidir. İhtiyarı sevmeyenler ona “Tirit”, “Parçacı”, “Moruk” gibi lakaplar takarlar.

Yanıt Açıklaması: Günümüzde karagöz perdesine “Şeyh Küşterî Meydanı” denir ve Şeyh Küşterî karagözcülüğün pîri -kurucusu- kabul edilir ancak yazılı belge ve kayıtlar XVI. yüzyıl başlarında Mısır’ı fetheden Yavuz Sultan Selim’in davet ettiği Mısırlı gölge oyuncularının İstanbul’a gelerek bu teknikle oyunlar sergilediklerini ortaya koymaktadır.

Yanıt Açıklaması: Karagöz oyunu tek kişinin icra ettiği bir gösteridir. Fakat, karagözcünün yardımcıları da vardır. “Hayâlî” veya “hayalbaz” da denilen karagözcü ustasına, “sandıkâr” da denilen çırağı yardım eder. Karagöz oyunun icrası sırasında şarkı ve türküleri okuyana “yardak”, oyun esnasında tef çalan yardımcıya “dayrezen” adı verilirdi.

Yanıt Açıklaması: Sonat, Avrupa müzik türlerinden biridir.

Yanıt açıklaması yok

Yanıt Açıklaması: Atma Mâniler bu tasnifte yer almamaktadır.

Yanıt Açıklaması: Kuklaların başları ve kolları mukavva veya tahtadan gövdeleri bezden yapılır. Kuklacı, sağ elini kuklanın giysisinden içeri sokar, işaret parmağı ile başı, baş ve orta parmağı ile kolları oynatır. Eldeki parmaklar ve bileğin hareketi ile kuklaya hareket verir ve doğaçlama olarak kuklanın hareketine uygun şekilde konuşur veya konuşup anlattığı duruma göre kuklaya hareket verir.

Yanıt Açıklaması: Geleneksel olarak ağıtlarda 7, 8, ve 11’li hece ölçüsü tercih edilmekle birlikte 7 heceden az ve 11 heceden de fazla söylenmiş ağıtlar da görülebilir. Çok nadir olmakla birlikte hece ile yazılmış mersiyelere veya aruzla yazılmış ağıtlara rastlamak mümkündür. Çoğunlukla ağıtlarda şekil veya yapı birimi dörtlüktür. Bazen dörtlükten az veya çok şekillere de rastlanabilir. Bu dörtlüklere eklenen beşinci mısra veya beyitleri ağıtın ezgisini hafızalarda daha kalıcı kılmaya yönelik olarak eklenen “nakarat” mısralarıdır.

Yanıt açıklaması yok

Yanıt Açıklaması: Dört veya beşten fazla mısrayla kurulan mânilere “yedekli mâni” veya “artık mâni” denilmektedir.

Yanıt Açıklaması: Masallara Bağlı Oyunlar, Din Dışı (Profan) Oyunlar'a dahildir.

Yanıt Açıklaması: Curcuna-baz, curcuna içinde dans edip soytarılıklar yapan sivri külahlı, bazen yüzleri maskeli oyunculara verilen isimdir.

Yanıt Açıklaması: Karagöz oyunu, evrensel olarak, “gölge oyunu” hatta “gölge tiyatrosu” olarak da adlandırılan bir tekniğin ve bu teknikle meydana getirilen sözlü edebiyat türlerinin genel adıdır. Gölge oyunu tekniği, çıra, mum, lamba gibi bir aydınlatma kaynağı ile yarı saydam bir perdeden yararlanılarak oluşturulur. Bu perdenin arkasında iki boyutlu ve saydam olmayan tasvir veya kuklaların oynatılması gölge oyunu tekniğinin esasını meydana getirir.Bu teknik dünyanın değişik ülkelerinde yerel katkı ve kullanımlarla çeşitlemeler kazanmıştır.

Yanıt Açıklaması: Karagöz oyunu, evrensel olarak, “gölge oyunu” hatta “gölge tiyatrosu” (shadow theatre) olarak da adlandırılan bir tekniğin ve bu teknikle meydana getirilen sözlü edebiyat türlerinin genel adıdır. Gölge oyunu tekniği, çıra, mum, lamba gibi bir aydınlatma kaynağı ile yarı saydam bir perdeden yararlanılarak oluşturulur.