Halk Edebiyatına Giriş 2

Yanıt Açıklaması: Âşıklar çıraklıktan başlayarak “usta âşık” oluncaya kadar belli bir eğitimden geçerler, usta âşıkların yaptıkları, atışmalara, fasıllara ve hikâye anlatma toplantılarına katılırlardı. Bu sürecin sonunda aldığı eğitimi özümseyerek yeteneğini geliştirerek ustalaşan âşıklara, ustaları kullanacakları bir “mahlas” verirdi. Âşığın şiirinde mahlasını alması, gelenek temsilcileri ve halk arasında “mahlas tapşırma” olarak adlandırılır. Geleneğe göre yetişmiş ustalaşmış kabul edilen âşık bundan sonra kendi başına âşıklık sanatını icra ederdi.

Yanıt Açıklaması: Mevlid ve Hilye peygamber hakkında yazılan türlere; Mersiye ise diğer din ve tasavvuf büyükleri hakkında yazılan türlere girmektedir. Dolayısıyla, Münacat ve Tapuğ Allah hakkında yazılan türlerdendir.

Yanıt Açıklaması: Hamza-nâmeler, Hz. Muhammed’in amcası Hz. Hamza’yı konu eden şiirlerdir; Fetih nameler, bir şehrin ya da kalenin alınmasını anlatırlar; Cenk-nâmeler, Hz. Ali, atı Düldül, kılıcı Zülfikâr, Hz. Ali’nin oğlu Muhammed Hanefi etraflarında gelişen olaylarda gösterilen kahramanlıkları anlatırlar; Battal-nâmeler, Arap Emiri olarak kabul edilen Battal Gazi hakkındaki destansı şiirlerdir. Son olarak, Gazavat-nâmeler ise tek bir savaş ya da savaş silsilesini konu eden şiirlere verilen addır.

Yanıt açıklaması yok

Yanıt Açıklaması: Medrese, eğitim ve öğretimin merkezi ve kültürel hayatın kaynağı konumundaydı. Medreselere giden öğrencilere “softa” adı verilirdi. Bunlar medreselerdeki en yüksek makam olan “müderris”ler tarafından eğitilirlerdi. Din adamları, kadılar ve bilginler buradan yetişirlerdi. Medresenin eğitim dili Arapçadır.

Yanıt Açıklaması: İki aşığın karşılıklı olarak birbirlerini yukarıdaki tanımda verildiği gibi tamamlamaları Ayak Açma olarak adlandırılmaktadır.

Yanıt Açıklaması: El almak Özel bir törenle bir şeyhe ve onun öğretisini takibe söz vererek bağlanmak anlamına gelen bir terimdir.

Yanıt Açıklaması: En az iki en fazla beş dörtlükten oluşana koşma, bir dörtlükten oluşana ise mani adı verilir. Konu ve anlatım tutumu açısından türü belirleyen geleneksel aşık havalarına ise ezgi denir.

Yanıt Açıklaması: Parodi güldürmeye yönelik anlatım tutumuna örnek olarak verilebilir.

Yanıt Açıklaması: Eskiden âşık fasılları toplantıda bulunan en yaşlı âşığın yaptığı bir dua ile sona ererdi. Bu uygulama, XX. yüzyıl ortalarından itibaren toplantıda bulunan âşıkların koro halinde Köroğlu’ndan bir koçaklamanın söylenmesi şekline dönüşmüştür.

Yanıt Açıklaması: Bilindiği üzere, “koşma” biçimi, Türk halk edebiyatında geniş ölçüde hâkimdir. Bu sebeple mutasavvıf şairler, daha geniş halk kitleleri tarafından anlaşılabilmek için şiirlerinde bu biçimi ağırlıklı olarak kullanmışlardır.

Yanıt Açıklaması: Aşık koluna Azerbeycan’da mektep adı verilmektedir.

Yanıt Açıklaması: Maniheizm: Mani adlı bir kişi M.S. III. yüzyılda Mezopotamya’da kendi adıyla anılan bir din kurmuştur. Mani dini, iki prensip iyi-kötü, karanlık-aydınlık, nur-zulmet üzerine kurulmuştur. Buna göre yaşadığımız dünya iyi ve kötü unsurların birleşmesinden meydana gelmiştir. Budizm: Türklerin kabul ettiği ve onları en çok etkileyen dinlerden birisi de Budizm’dir. Budizm, yaklaşık 2500 yıl önce Buda olarak bilinen Prens Siddhata Gomata tarafından kurulmuştur. Musevilik: peygamber Hz. Musa ve Tevrat’a inanca dayanan bu din, Türkler arasında yoğun olarak sadece M.S. VIII-X yüzyıllarda kafkaslar’dan Moskova yakınlarına, Hazar Denizi’nden Macaristan sınırlarına kadar uzanan geniş bir Türk devleti olan Hazar imparatorluğu’nda özellikle yönetici sınışar tarafından 740 yılında kabul edilmiştir. Hristiyanlık: İpek Yolu’yla Orta Asya’ya gelen Hristiyan rahipler bu dini Türklere M.S. IV yüzyıldan itibaren tanıtmış ve M.S. XI. ve XII. yüzyılda Hristiyan Türk cemaatler oluşmuşsa da daha sonraları bunlar ya Budistleşerek ya da islâmiyeti kabul ederek ortadan kalkmışlardır.

Yanıt Açıklaması: Yaratıcı veya icracının dinleyicide uyandırmak istediği duygu ve düşünceleri gerçekleştirme amacına yönelik olarak konuya karşı takındığı; övme, yerme, yerinme “şikâyet”, öğüt verme, bilgilendirme “didaktik”, eğlendirme “güldürme”, yas tutturma “ağlatma” gibi geleneksel tavırlar ve bunlara bağlı olarak konuyu işleyiş tarzlarının her birine anlatım tutumu denir.

Yanıt Açıklaması: Oğuz Türklerinin dini içerikli kurban törenleri olan şölenlerde veya zafer kazanılan savaşlardan sonra söylenen şiirlere “koşuk” denir. Konuları yiğitlik, doğa ve aşk olup hece ölçüsüyle ve dörtlükler halinde söylenir. Sözlü dönem Türk edebiyatında ölüm konulu şiirlere “sagu” denilmiştir. Sagular Yuğ adı verilen cenaze törenlerinde ölen bir kimsenin arkasından duyulan acıyı ve onun hayattayken yaptığı kahramanlıkları dile getirmek için söylenir. Şiir şeklinde söylenmiş, öğüt verici kısa sözlere “sav” denir. Savlar günümüz atasözlerinin ilk şeklini oluşturur. Budist Uygur metinlerinde karşımıza çıkan “takşut” kelimesi şiir, nazım, beyit anlamında kullanılmıştır. Takşut kelimesiyle aynı kökten geldiği düşülen “takmak” ise kalabalık karşısında ezbere söylenen şiir anlamındadır.

Yanıt Açıklaması: Tekke ve Tasavvufî Halk Edebiyatı Geleneği'nde Başta tasavvuf büyüklerinin şiirleri olmak üzere çeşitli manzumeleri tasavvufî bakış açılarıyla yorumlayan çoğunluğu mensur olan düzyazı eserleri "şerhler"dir.

Yanıt Açıklaması: Ozan-baksı döneminde kullanılan ve Di^va^nu Lüga^ti’t-Türk ’te “şiir” anlamına gelen sözcük “yır” idir. Doğru yanıt A’dır.

Yanıt Açıklaması: Dede Korkut Hikayelerinin iki yazma nüshası vardır. Doğru yanıt B’dir.

Yanıt Açıklaması: Ozan-baksı edebiyat geleneğinin ürettiği pek çok eser günümüze ulaşabilmiştir. Bunlar Türk edebiyatının bilinen en eski örnekleri arasındadır. Adını bildiğimiz en eski Türk ozanı Aprunçır Tigin’dir. Budizm ve Maniheizm döneminden adını bildiğimiz ozan-baksılarsa; Kül Tarkan, Çuçu, Kiki, Prataya şiiri, Seli Tutung, Asıg Tutung, Çısuya Tutung ve Kalım Keyşi’dir.

Yanıt açıklaması yok