Açıklama:
Yanıt Açıklaması: Lokal Belirtiler Yapay olarak inokule edilmiş bazı bitkilerde virüslerin girmiş oldukları noktada oluşturmuş oldukları belirtilere lokal belirtiler denir. Lokal lekeler genellikle inokule edilmiş bitkilerin yapraklarında yuvarlak klorotik veya nekrotik küçük ya da büyük lekeler şeklinde oluşur. Bu belirtiler ekonomik bir öneme sahip olmayıp daha çok teşhis çalışmalarında kullanılır. Sistemik Belirtiler Virüsün bitkiye girdiği yerde değil, diğer doku ve organlarda oluşturmuş olduğu belirtilerdir. Bu belirtiler yaprak, gövde, çiçek, meyve kısaca tüm toprak üstü ve kök gibi toprak altı aksamında görülebilir. Bu durum virüsün çoğalıp hücreden hücreye ve iletim demetleriyle de dokudan dokuya ve organdan organa geçmesiyle olmaktadır. Bitkide oluşan sistemik belirtiler genelde şu şekillerde görülmektedir: • Bitki büyüklüğü üzerine olan etkiler Bitki boyunun uzamasında azalma veya durması sonucu ortaya çıkan bodurluk en genel sistemik belirtilerdendir. Bodurluk yaprak, çiçek, meyve ve kök büyüklüğünde düşüş, yaprak sapı ve boğum aralarının kısalması şeklinde bitkinin az ya da çok bütün kısımlarını etkileyebilir. Bazı bitki parçaları diğer kısımlardan daha fazla cüceleşebilir. Örneğin kirazlardaki “little cherry” (küçük kiraz) hastalığında hücre bölünmesinin azalmasından dolayı yapraklar normal olmasına rağmen meyve küçük kalır. Patates sarı cücelik virüsü (potato yellow dwarf virus, PYDV) patateslerde, erik cücelik virüsü (prune dwarf virus, PDV) şeftalilerde ve arpa sarı cücelik virüsü (barley yellow dwarf virus, BYDV) de arpalarda gelişmeyi olumsuz etkileyerek cüceliğe yol açarlar. • Mozaik ve renk değişikliği belirtileri Virüs hastalıklarının en genel belirtilerinden biri olan mozaik, Dikotiledon bitkilerde (geniş yapraklılarda) açık ve koyu yeşil alanlar halindeyken Monokotiledonlarda (dar yapraklılarda) çizgi şeklindedir. Tütün mozaik virüsü (tobacco mosaic virus, TMV) tütünlerde, hıyar mozaik virüsü (cucumber mosaic virus, CMV) hıyar, kabak, karpuz ve kavun gibi kabakgiller familyası bitkilerinde ve elma mozaik virüsü (apple mosaic virus, ApMV) de elma, kayısı ve erik yapraklarında mozaik lekelere sebep olur. Mozaik belirtiler meyvelerde de görülmektedir. Örneğin; CMV, kabak ve salatalık meyvelerinde mozaik belirtisine yol açar. Yaprak kıvrılmaları Bazı virüs enfeksiyonlarında yapraklar kıvrılır, bu kıvrılma genelde yukarı doğ- ru olmakla birlikte bazen aşağıya doğru da olabilmektedir. Örneğin patates yaprak kıvrılma virüsü (potato leaf roll virus, PLRV) patates yapraklarında kıvrılmalara sebep olmaktadır. Halkalı leke belirtileri Pek çok virüsün en önemli belirtilerinden biri de yapraklarda halkalı lekelerdir• Nekrotik belirtiler Doku, organ veya tüm bitkinin ölümü bazı virüs hastalıklarının tipik bir belirtisidir. Bazı patates çeşitlerinde, patates X virüsü (potato virus X, PVX) ve patates Y virüsü (potato virus Y, PVY) gövdede nekrotik çizgiler oluştururlar, nekroz hızla büyüme noktalarına yayılır ve bitkiyi öldürür. • Gelişme anormallikleri Yaprak ve meyveler üzerinde kabarcık veya siğil şeklinde oluşumlar, yaprak ve meyve deformasyonları (Fotoğraf 8.5) ile dal, gövde veya kökte gelişme anormallikleri değişik virüs hastalıklarının tipik belirtileridir. CMV ve TMV gibi virüslerin sebep olduğu mozaik hastalıklarında karşılaşılan yaprak ve meyvelerde koyu yeşil alanların yüksekte olması kabarcıklaşma belirtisine sebep olmaktadır. Bunlar içi içe geçmiş halkalar veya düzensiz çizgiler şeklindedir ve bazen meyvelerde de görülebilir. Bu lekeler klorotik olmakla birlikte bazen nekrotik hale de dönüşebilir. Halkalı lekeler yaprak ve meyveler dışında yumru (özellikle gözlerin çevresinde) ve soğanlarda da görülebilir.
