Türk Basın Tarihi

Yanıt Açıklaması: Günümüzün gazetelerinde tasarım bakımından baskın özelliklerinden biri, ilk sayfaların büyük puntolu ve kısa sözcüklerle yazılan başlıklardan, kısa spotlardan ve büyük görsellerden oluşmasıdır. Sütun uygulaması kısmen ortadan kalkmış, her haber ve yazı kendi özgün çerçeve ve boyutları içinde tasarlanmıştır. Her sayfa birbirinden bağımsız ve farklıdır. Sayfalarda beyaz alanların oranı artmış, geçmişte sayfanın her santimetrekaresi doldurulurken şimdi metinlerin, görsellerin birbirinden net biçimde ayrılması aralarındaki boşluklar büyütülerek sağlanmıştır. Metinlerin puntoları büyümüştür. Beyaz alanların artışı, başlıkların büyümesi, metinlerin, köşe yazılarının kısaltılması, adeta hap gibi yutulur hale getirilmesi, puntoların büyümesi, satır aralarının açılması gibi uygulamalar sonuçta gazetenin daha kolay okunmasını sağlamaya yöneliktir. Kuşkusuz bütün bu çaba bir taraftan da gazetenin daha kısa sürede okunması içindir. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: Cumhuriyet’in coşkusuyla ilk yıllarda gelişen basın, 1 Kasım 1928 tarihinde ilân edilen Harf Devrimi’yle birlikte uzun sürecek bir duraklama devresine girer. Her şeyden önce, sınırlı sayıda olan okuyucu kitlesi ortadan kalkar.

Yanıt Açıklaması: 1990’lı yıllar özellikle çağdaş Atatürkçü düşünceyi ve laikliği savunan aydınlara karşı saldırılarla başlar. Bunun ilk örneği 30 Ocak 1990’da yaşanır ve hukuk profesörü Muammer Aksoy öldürülür. Doğru cevap C şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Söz konusu dönemde büyük şehirler dışında, Anadolu’nun farklı yerlerinde paket televizyon yayınları faaliyete geçer. Bu belki de iletişim alanında Anodulu halkının gördüğü ilk büyük mucizevi değişimdir. Büyük kahvehaneler kısa zamanda birer televizyon edinerek bu imkândan halkı yararlandırma yoluna gider. Zengin aileler de evlerine televizyon almakta gecikmezler. Artık gazete okumak, çok zaman gerektiren, yorucu bir iş halini almaya başlar. Zaten şifâhi kültürle beslenen geleneksel bir toplum olması sebebiyle halk için televizyon hem eğlence, hem haber, hem de kültür edinme olanağı sağlar. Anadolu insanı bu nedenle çağın mucizevi aletini kısa zamanda kendi evlerine taşıma, böylece iletişim sorununu halletme yollarını arar. Bu arayışlar içinde basın-yayın hayatında önemli değişikliklerin yaşandığı 1980’li yıllara girilir. Doğru yanıt C şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Kupon uygulamasını Hürriyet gazetesi başlatmıştır. Ardından ise uygulamaya Akşam gazetesi başlamıştır. Uygulamayla bir milyon tiraja ulaşan ilk gazete, Hürriyet Gazetesi olmuştur. Dolayısıyla cevap E seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: 1830’larda devlet eliyle başlatılan gazeteciliğe 1927’de radyo yayınları, 1960’larda televizyonun da eklenmesiyle basın sektörü farklı araçlarla gelişimini sürdürür. Sektörün “medya” adını alması ise ancak 1990’lı yıllarda yaşanan hızlı değişim sayesinde gerçekleşir.

Yanıt Açıklaması: ABD, Irak’ı Kuveyt’ten çıkarmak için askerî hazırlıklarını tamamlar. 17 Ocak 1991’de “Çöl Fırtınası” adı verilen askerî harekat başlar. Körfez’de konuşlanan uçak gemileri ve İncirlik’ten kalkan savaş uçakları Irak’ın askerî noktalarını şiddetli bombardımana tutar. Televizyonların büyük ilgi gösterdiği savaş, özellikle CNN tarafından canlı yayınlarla bütün dünyaya anında gösterilir.

Yanıt Açıklaması: 1990 yılında ilk özel televizyon yayını yurtdışından uydu aracılığıyla Türkiye’ye yapılmaya başladı. Bu televizyon istasyonunun sahipleri işadamı Cem Uzan ve Ahmet Özal’dı.

Yanıt Açıklaması: Milli İrade II. Dünya Savaşı zamanında yayınlanan dergilerden değildir.

Yanıt Açıklaması: Cemiyet: Türkiye Gazeteciler Cemiyeti’nin ilk başkanı Sedat Simavi’dir. Burhan Felek, Cevat Fehmi Başkut, Nezih Demirkent, Necmi Tanyolaç, Nail Güreli, Orhan Erinç cemiyetin başkanlığında bulunmuş gazetecilerdir. Başkanlığı halen Turgay Olcayto yürütmektedir

Yanıt Açıklaması: Sinerji: Kısaca “güç birliği” anlamını taşımaktadır. Medyada sinerji, bir kuruluşun çatısı altındaki farklı medya organlarının ortak hareket etmesi sonucu toplam verimin ve gücün artması sonucunu verir.

Yanıt Açıklaması: Büyük puntolarla, bütün sayfayı kaplayan bu yazının ertesi günü, 4 Aralık’ta üniversite gençleri bir araya gelerek Tan gazetesini, yolları üzerinde bulunan kitap evlerine saldırırlar. CHP gençlik kollarının desteği ve basının teşvikleri ile yapılan “Komünizmi Tel’in” mitingiyle, sol muhalefet önemli ölçüde susturulur. Bu olaylar tarihe tan olayları olarak geçmiştir.

Yanıt Açıklaması: Doğu Anadolu’da başlayan şeyh Sait İsyanı bahane edilerek 4 Mart 1925 tarihinde “Takrir-i Sükûn Kanunu” çıkarılır. Hükûmet böylece basını ve muhalefeti kısıtlama yoluna gider. İkinci kez kurulan İstiklâl Mahkemeleri ile gazeteciler üzerinde büyük bir baskı uygulanır. Hapse atılanlar ve sürgüne gönderilenler olur. Yine bu kanunun uygulamaya konulması ile Terakki Perver Cumhuriyet Fırkası kapatılır. Kanunun çıkarılmasının görünürde irtica ve isyanı engelleme gibi iki sebebi vardır. Asıl amaç ise basın ve muhalefeti susturup tepki çekecek devrimleri gerçekleştirebilmektir. Nitekim duruşmalar devam ederken diğer İstanbul gazetelerinden de kapatılanlar ve kovuşturmaya uğrayanlar olur. Bu kanun ile Türk basını uzun süren bir suskunluk devresine girer.

Yanıt Açıklaması: Holdinglerin basın sektörünü ele geçirme teşebbüsü ardından ülkede çok seslilik adeta felce uğramıştır. Doğru cevap, C'dir.

Yanıt Açıklaması: Medya dediğimiz kitle iletişim araçları hep hayatımızın içindeydi. 1990’larda yaşanan değişim, bu kitle iletişim araçlarının tamamen ticari hale gelmesi, önceden devlet tekelinde olan radyo ve televizyonun yayıncılığının özel şirketler tarafından yapılmaya başlaması, radyo ve televizyonun böylelikle alabildiğine reklamlara açılması, görsel bir kültürün baskın ve yerleşik hale gelmesi, diğer kitle iletişim araçlarının televizyonla rekabet edebilmek için yazılı araç olma özelliğinden görsel araçlar olmaya yönelmesi ve kitle iletişim araçlarının hem belirli sahiplik yapıları altında toplanarak, hem de birbirine benzeyip içerik olarak aynılaşmak suretiyle “medyalaşma”sı biçiminde özetlenebilir. Doğru cevap C dir.

Yanıt Açıklaması: Bülent Ecevit, 12 Eylül darbesi sonrası sesini duyurabilmenin yollarını aramaktadır. 21 Şubat 1981’de birkaç arkadaşıyla birlikte Arayış adlı bir dergi çıkarmaya başlar. Doğru cevap "B" seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Türkiye’de radyo ve televizyon yayınlarını düzenleyen yasalar çeşitli değişikliklere uğradıktan sonra, 2011 yılı Şubat ayında kanunlaşan yeni yasa ile son halini almıştır. 6112 sayılı yeni yasanın 1. maddesi amacını “radyo, televizyon ve isteğe bağlı yayın hizmetlerinin düzenlenmesi ve denetlenmesi, ifade ve haber alma özgürlüğünün sağlanması, medya hizmet sağlayıcılarının idarî, malî ve teknik yapıları ve yükümlülükleri ile Radyo ve Televizyon Üst Kurulunun kuruluşu, teşkilâtı, görev, yetki ve sorumluluklarına ilişkin usul ve esasları belirlemektir” biçiminde açıklar. Doğru cevap E’dir.

Yanıt Açıklaması: Doğru cevap E  seçeneği olacak. Sayfa 177 “CUMHURİYET DÖNEMİ BASINI (1980 SONRASI) “ Konu başlığının 12 Eylül Darbesi adlı alt başlığında “Bu arada meclis tarafından kabul edilmiş olan Küçükleri Muzır Neşriyattan Koruma Kanunu gereğince 57 muzır dosyası açılır. Bu davalar sonucunda 240 yayın hakkında toplatılma kararı verilir. 12 Eylül hareketinden sonra, yani 1980-1987 arasında İstanbul mahkemelerinin verdiği müsadere kararı gereğince 39 ton ağırlığında kitap, dergi, gazete ve benzeri yayın SEKA’da imha edilir (17 Şubat)” Şeklinde açıklanmıştır.

Yanıt Açıklaması: Hürriyet 340.898 tiraj ile ilk sıradadır.

Yanıt Açıklaması: 1994