Türk Basın Tarihi

Yanıt Açıklaması: 1945-1950 ortamının basın hayatı üzerindeki etkileri de hızla ortaya çıkmış, gazete ve dergiler nicelik ve nitelik bakımından yükselişe geçmiştir. İrili ufaklı çok sayıda yeni gaze­te ve derginin yayıma başlaması, gazetelerin sayfa sayısının artması matbaa teknolojisinin yenilenerek elektrikle çalışan, saatte 30-40 bin arasında baskı yapabilen modern baskı makinelerine geçilmesi, renkli fotoğraf kullanımının yaygınlaşması gibi gelişmelerle birlikte bazı gazetelerin günlük baskı sayıları ilk kez 70-80 binlere ulaşmıştır. Bu gelişme 1950’lerde de sürecek, gazete-dergi sayı ve tirajları artmaya devam edecektir. Yeni çıkan gazeteler bakımından basındaki en önemli hamle, Sedat Simavi’nin 1948’de Hürriyet gazetesini çıkarmaya başlamasıdır Çok partili geçiş döneminin basın açısından bir diğer önemli gelişmesi de Hürriyet’in sahibi Sedat Simavi’nin girişimleriyle 1946 yılında Gazeteciler Cemiyeti’nin kurulması olmuştur.

Yanıt Açıklaması: Müteferrika Matbaası’nda 1729-1742 yılları arasında basılan haritalar şunlardır: Marmara Haritası, Karadeniz Haritası ve İran Haritası. Gazavat Der Diyar-ı Bosna ve Gramaire Turgue ise Müteferrika Matbaası’nda 1729-1742 yılları arasında basılan kitaplardır. Doğru cevap D’dir.

Yanıt Açıklaması: Darbeler dönemine gelen yıllar 1960-2000 arasıdır.

Yanıt Açıklaması: Dergileri kapatılan Ilıcak Matbaası’na on gün kapatma cezası verilmesi yazarlar, gazeteciler ve sanatçıların İstanbul’da “Düşünceye Özgürlük” adıyla bir protesto yürüyüşü düzenlemesine neden olmuştur. Doğru cevap, A'^dır.

Yanıt Açıklaması: Promosyonların artışı

Yanıt Açıklaması: Müstehcen yayınları engellemek için “Küçükleri Muzır Neşriyattan Koruma Yasası” mecliste görüşülerek kabul edilmiştir. Doğru cevap C şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: I. Meşrutiyet Dönemi’nde İkdam, Sabah ve Tercümân-ı Hakîkat yeni gelişen yayın hayatına uyum sağlayan yayın organlarıdır. Tanin ve Yeni Gazete 1908 yılında yayın hayatına başlar.

Yanıt Açıklaması: SEKA’ya

Yanıt Açıklaması: 1919-1938 yılları arasında gazetelerin çıkış süreleri, bir başka söyleyişle ömürleri konusunda elde çok net bilgi bulunmamaktadır. Ancak, İstanbul gazetelerinin % 47’sinin, taşra gazetelerinin ise % 36’sının beş yıldan daha az ömre sahip oldukları görülmektedir. 1919 yılında yayına başlayıp 1938 yılına kadar kısa süreli ara vermelerine rağmen yayımlanan iki gazeteden biri Akşam, diğeri ise Karagöz’dür. Yunus Nadi (Abalıoğlu)’nin İstanbul’da başlayıp daha sonra Ankara’da çıkardığı Yeni Gün (1918-1920), Anadolu’da Yeni Gün (1920-1924) dışında 7 Mayıs 1924 tarihinde yayına başlayıp günümüze kadar devam eden tek süreli yayın Cumhuriyet gazetesidir. Doğru cevap D’dir.

Yanıt Açıklaması: Temmuz 1950 tarihli Basın Kanunu, 1931 tarihli eski yasayı yürürlükten kaldırarak liberal bir yaklaşım getirir. Yeni Basın Kanunu’nun başlıca özellikleri şunlardır: (1) Gazete ve dergi çıkartmak için hükümetin izin ve ruhsat vermesine gerek kalmamıştır, bir bildiri vermek yeterlidir. (2) “Kötü şöhretli” kişilerin gazetecilik yapmasını yasaklayan yoruma açık eski hükümler kaldırılmıştır. (3) Basın davaları özel basın mahkemelerinde görülecek, böylece gazeteciler yıllar süren davalardan kurtulmuş olacaktır. (4) Cevap hakkı yeniden düzenlenmiş ve hakkın kullanılmasında basından yana tavır alınmıştır. (5) Ceza sorumluluğu gazete sahipleri yerine yazar ve yazı işleri müdürleri üzerine bırakılmış, gazete sahipleri sadece hukuki ve mali sorumluluk üstlenmiştir. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: 1980-1990 yılları arasında Anadolu’daki basın hayatını etkileyen birtakım gelişmeler yaşanır. Merkezi İstanbul ve Ankara’da bulunan birkaç ulusal basın kuruluşu Anadolu’da yayıncılık faaliyetlerine başlarlar. Örneğin, 28 Nisan 1984 tarihinde Hürriyet gazetesi Doğu Anadolu’da satılacak gazetelerin baskısı için Erzurum’da bir basım tesisi faaliyete geçirir. Kısa zaman sonra ise Güneş ve Hürriyet gazeteleri burada basılmaya başlanır. Bundan iki yıl sonra, 10 Ekim 1986’da Tercüman; gazetesi benzer bir teşebbüse girişir. Burada basılan gazetelerin birkaç sayfası Doğu Anadolu kaynaklı haberlere ayrılır. Ancak bölgenin satış kotasının düşük oluşu ve geliştirmeye yönelik girişimlerin azlığı nedeniyle, birkaç yıl sonra Hürriyet ve Tercüman gazeteleri buradaki tesislerini kapatmak zorunda kalırlar. Doğru cevap D’dir.

Yanıt Açıklaması: Sadrazam Âli Paşa döneminde hazırlanan ve Âli Kararname diye adlandırılan 17 Mart 1867 tarihli düzenleme ile basına daha sıkı bir denetim getirilir. Gittikçe siyasallaşan ve kontrolden çıkan basını susturmaya yönelik bu kararnameye dayanılarak Muhbir gazetesi kapatılır, Âli Suavi Kastamonu’ya sürülür.

Yanıt Açıklaması: Türk halkı, 12 Eylül 1980 sabahı uyandıklarında evlerinin önünde askerî araçlar, tanklar ve tepeden tırnağa silahlarla donatılmış askerlerle karşılaşır. Radyo ve televizyonlarda ihtilâl lideri konumunda olan Genelkurmay Başkanı Kenan Evren’in konuşmaları duyulmaktadır. Ordunun sabah 05.00’ten itibaren yönetime el koyduğu haberini ve gerekçesini halka duyuran Kenan Evren, Millî Güvenlik Konseyi adına yayımlanan çeşitli bildirilerle yapılacakları anlatır.

Yanıt Açıklaması: 1990’lı yıllar özellikle çağdaş Atatürkçü düşünceyi ve laikliği savunan aydınlara karşı saldırılarla başlar. Bunun ilk örneği 30 Ocak 1990’da yaşanır ve hukuk profesörü Muammer Aksoy öldürülür

Yanıt Açıklaması: Besleme Basın: Gerek kağıt tahsisi veya resmi ilan desteği, gerekse kredi veya örtülü ödenek gibi doğrudan maddi yardımlarla iktidarlarca “beslendiği” öne sürülen iktidar yanlısı basın organları.

Yanıt Açıklaması: Bu dönemi içeren bir araştırmaya göre, 1930’lu yıllarda ulusal basında yayımlanan gazetelerin yarıdan fazlası; magazinlerin ve kitapların ise % 70’i İstanbul’da üretilmektedir. Bölgeler arasındaki okur-yazar oranının dengesizliği basının gelişimini doğrudan engellemektedir. Samsun ve Diyarbakır gibi uzak şehirlerde İstanbul gazetelerininin satış oranı, yerel gazetelerin üçte biri kadardır. Eskişehir gibi İstanbul’a daha yakın illerde basın olumlu bir gelişim içine girer. Yetmiş bini aşan nüfusuyla Bursa’da haftalık olarak yayımlanan beş gazete vardır. Günlük gazete yayımlanmamaktadır.

Yanıt Açıklaması: İstanbul Gazeteciler Cemiyeti 12 Haziran 1946 yılında kurumuştur. Gazetecileri örgütleyerek haklarının korunması ve bir çatı altında toplanmalarının sağlanması amaç edilmiştir.

Yanıt Açıklaması: Bahsedilen yazar Falih Rıfkı'dır

Yanıt Açıklaması: Mecliste bulunan ve üçü de gazeteci kökenli olan F. Ahmet Aykaç, A. İhsan Tokgöz ve A. Süreyya Ağaoğlu bir gensoru verirler. Gensorunun konusu basındaki suistimallerdir. Buna göre bazı gazeteler tehlikeli bir yol izlemekte ve vatandaşı zehirlemektedir. Bir an önce bu zararlı yayınlara dur denilmelidir. Nitekim birkaç gün içinde bu gensoru görüşülür ve meclis 25 Temmuz 1931 tarihinde yeni Matbuat Kanunu’nu kabul eder. Bu kanunun 50. maddesine göre memleketin genel siyasetine dokunacak yayınlar bakanlar kurulu kararı ile kapatılacak ve sahipleri kapatılma süresince başka bir isim altında gazete çıkaramayacaktır

Yanıt Açıklaması: Tahkikat komisyonuna olağanüstü yetkiler verilmesiyle komisyon; istedikleri zaman yayın yasağı koyup siyasal eylemleri engelleme durumdadırlar. Alınacak kararlara uymayanlar bir yıldan üç yıla kadar hapisle cezalandırılacaktır. Komisyon çalışmaları gizli olacak, bunu ihlal edenler üç aydan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılacaktır. Kararlar kesin olup bunlar hiçbir suretle temyize gönderilemeyecek veya bunlara itiraz edilemeyecektir.