Türk Basın Tarihi

Yanıt Açıklaması: Kanun'un 11. maddesi basının cezai sorumluluklarını açıklarken “Süreli yayınlar ve süresiz yayınlar yoluyla işlenen suçlardan eser sahibi sorumludur.” ifadesiyle “Süreli veya süresiz yayının içeriğini oluşturan yazıyı veya haberi yazanı, çevireni veya resmi ya da karikatürü yapanı” işaret eder, ancak “süreli yayınlarda eser sahibinin belli olmaması veya yayım sırasında ceza ehliyetine sahip bulunmaması ya da yurt dışında bulunması” gibi hallerde “sorumlu müdür ve yayın yönetmeni, genel yayın yönetmeni, editör” vb. sorumlu tutulur. Doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: Cumhuriyet gazetesi hariç diğer tüm yayınlar çok partili dönemde yayın hayatına başlamıştır. Cumhuriyet gazetesi ise çok partili dönemden önce zaten yayın hayatında bulunmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Haber üretim ve paylaşımındaki profesyonel sınırlamaları ortadan kaldırıp, üretimi bireyselleştiren, ticari medya kuruluşlarından bağımsızlaşmış haberciliğe yurttaş gazetecilik adı verilmektedir. Doğru cevap, C'dir.

Yanıt Açıklaması: 1952 tarihli Basın Mesleği Kanunu dini bayramlarda gazete yayımlanmasını yasaklamıştı. Kanuna göre bayramlarda gazete yayımını gazeteci dernekleri yapabiliyordu. 1992 yılının Kurban Bayramı’nda Sabah gazetesi yayınını sürdüreceğini açıklamış ve öyle de yapmıştır. Eski tarihli yasada öngörülen para cezası o günün koşullarında komik bir rakama tekabül etmektedir ve Sabah bu cezayı önemsemeyerek, dahası köklü bir gazetecilik geleneğini hiçe sayarak, bayramda gazetesini yayımlamıştır. Bu eylem büyük tartışma yaratmış, diğer gazete gruplarının ortak bildiriyle protestosuna, Gazeteciler Cemiyeti’nin müthiş tepkisine ve Sabah gazetesi sahibi ve yöneticilerini üyelikten ihraç etmesine neden olmuştur. Doğru cevap E’dir.

Yanıt Açıklaması: Tanzimat Dönemi’nin önemli aydınlarından biri olan Namık Kemal edebiyat dünyasında hürriyet şairi olarak tanınır. Şinasi ile tanıştıktan sonra düşünceleri daha çok siyasi ve toplumsal alana yönelir, şiirinin konusu değişir. Daha sonra Namık Kemal şehircilik, eğitim, maliyenin ıslahı gibi konulara el atmaya başlar. Kadınların okutulması konusunu ortaya atar. İstanbul yangınları üzerine yazdığı bir yazı Sadrazam Âli Paşa tarafından ilgi ile karşılanır ve Kemal’in rütbesi arttırılır. Gazetede ülke sorunları üzerine yazdığı yazıları da dikkat çeker. Edebiyat ve dil, tıp öğretiminin Türkçe yapılması gibi farklı konularda devrini aşan görüşler dile getirir. Doğru cevap D’dir.

Yanıt Açıklaması: Mustafa Kemal kamuoyunu aydınlatmak için yalnızca gazete çıkarmanın yeterli olmayacağını gayet iyi bilmekteydi. Bu amaçla talimat vererek, 6 Nisan 1920 tarihinde Anadolu Ajansı’nın kurulmasını sağladı. Ajansın iki temel amacı vardır. Bunlardan biri ülke ve millet birliğini tehlikeye düşürücü kışkırtmalara karşı basın sahasında tedbirler almaktır. Diğeri ise Kurtuluş Savaşı ile ilgili en doğru bilgileri halka hızlı bir şekilde iletmektir. Böylece halkın mücadeleyi sürekli bir şekilde desteklemesi ve ümitsizliğe düşmemesini sağlanmış olacaktır.

Yanıt Açıklaması: Haberin ulaştırılmasındaki hız/anındalık ve sürekli güncelleme, gazete ve gazeteciler açısından internetin sunduğu olanaklardandır. Doğru cevap, B'dir.

Yanıt Açıklaması: 1990 yılında ilk özel televizyon yayını yurtdışından uydu aracılığıyla Türkiye’ye yapılmaya başladı. Bu televizyon istasyonunun sahipleri işadamı Cem Uzan ve Ahmet Özal’dı. Daha sonra ortaklık bozuldu ve Ahmet Özal 1992’de Kanal 6’yı kurdu. 1992 yılından iti-baren birçok özel televizyon ve radyo istasyonu açılmaya başladı. Uzan grubunun ikinci televizyonu Teleon, Erol Aksoy’a ait Show TV, Has grubunun HBB televizyonu 1992’de, Türkiy e gazetesinin televizyonu, Aksoy’un şifreli televizyon girişimi Cine 5, Doğan ve Doğuş holdinglerin ortaklığındaki Kanal D, Sabah grubuna ait ATV, yayına başladı. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: “Dünyada gazeteciliğin ve gazete yayımcılığının durumu konusunda araştırma yapıp raporlar sunan çeşitli örgütler bulunmaktadır. Bunlar arasında Dünya Gazeteler ve Yayımcılar Birliği ‘nin her yıl çıkarttığı “Dünya Basın Trendleri  ” başlıklı rapor tüm dünyada sektörün içinde bulunduğu yapısal durumu sergilemesi açısından önemlidir.”

Yanıt Açıklaması: 7 Mayıs 1990’da test yayınına başlayan Star 1 TV’nin, Cumhurbaşkanı Özal’ın desteğini alması, TRT’nin yayın tekelinin kırılmasında etkili olmuştur. Doğru cevap D şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: 1980’lere kadar, Günaydın gazetesinin çarşı-pazar, enflasyon, zam, kira gibi haberlere yer verdiği sayfaları ve bu doğrultudaki manşetleri haricinde, çok satan gazetelerin bağımsız ekonomi sayfaları ve ekipleri yoktur. Doğru cevap A dır.

Yanıt Açıklaması: 27 Haziran 1938 tarihinde 3511 sayılı kanunla Basın Birliği Kuruluş Kanunu kabul edilir.

Yanıt Açıklaması: Temmuz 1950 tarihli Basın Kanunu, 1931 tarihli eski yasayı yürürlükten kaldırarak liberal bir yaklaşım getirir. Yeni Basın Kanunu’nun başlıca özellikleri şunlardır (İnuğur, 1992): • Gazete ve dergi çıkartmak için hükümetin izin ve ruhsat vermesine gerek kalmamıştır, bir bildiri vermek yeterlidir. • “Kötü şöhretli” kişilerin gazetecilik yapmasını yasaklayan yoruma açık eski hükümler kaldırılmıştır. • Basın davaları özel basın mahkemelerinde görülecek, böylece gazeteciler yıllar süren davalardan kurtulmuş olacaktır. • Cevap hakkı yeniden düzenlenmiş ve hakkın kullanılmasında basından yana tavır alınmıştır. • Ceza sorumluluğu gazete sahipleri yerine yazar ve yazı işleri müdürleri üzerine bırakılmış, gazete sahipleri sadece hukuki ve mali sorumluluk üstlenmiştir.

Yanıt Açıklaması: Harf Devrimi ve ardından açılan Millet Mektepleri’nin yaygınlaşmasıyla birlikte resmî yazışmalarda yeni harfler kullanılması zorunlu hale getirilir. Devrimden sonra yayımlanan ilk ürünler de valilikler, Halk Partisi veya Öğretmenler Birliği tarafından çıkarılan gazete ve dergiler olur. İsyanlardan, politik çekişmelerden, ekonomik sıkıntılardan en fazla etkilenen basın-yayın sektörü olur

Yanıt Açıklaması: Hürriyet gazetesi 1987 yılında yukarıda verilen yıllara göre daha yüksek tiraj elde etmiştir.

Yanıt Açıklaması: Millî Mücadele’nin önderi Mustafa Kemal, henüz Harbiye’de öğrenci iken basının ilerde oynayacağı rolün önemini kavrayan biridir. Bu amaçla, arkadaşı Ali Fethi [Okyar] ile birlikte okulda Minber adlı gazeteyi çıkarmaya başlar (1 Kasım 1918).

Yanıt Açıklaması: 1990’ı bir kırılma noktası olarak almamızın başlıca sebebi, o yıl Türkiye’de ilk özel radyo ve televizyon istasyonlarının açılması ve hemen sonra bunun adeta bir patlama halini alarak yüzlerce televizyon ve binlerce radyo istasyonunun tüm ülkede yayına geçmesidir.

Yanıt Açıklaması: Geçmişten bugüne gazete ve dergi sayfa sayılarının sürekli bir artış göstermesinin başlıca sebebi reklam ve ilan gelirlerini artırma çabasıdır. Doğru cevap D dir

Yanıt Açıklaması: Ekmeğin karneyle satılması dönemine girilir.

Yanıt Açıklaması: Muhtıranın ilanından kısa zaman sonra dönemin ünlü solcu militanları Deniz Gezmiş ve Yusuf Arslan, Şarkışla civarında yakalanır. Ancak bu etkili takip bile anarşinin azalmasına yol açmaz. İsrail Başkonsolosu Efraim Elrom’un öldürülmesi üzerine 11 ilde sıkıyönetim ilân edilir (25 Nisan). Birkaç gün sonra da 1402 sayılı sıkıyönetim kanunu yürürlüğe girer. Sıkıyönetim komutanlarına oldukça geniş yetkiler veren bu kanunla; parti, dernek, sendika kapatma, mektup ve haberleşmeyi sansür etme, basın ve yayını denetleme yetkileri tanınır. Sıkıyönetim çerçevesinde ünlü “Balyoz Harekatı” başlatılır ve çok sayıda gazeteci-yazar tutuklanarak hapse gönderilir. Doğru yanıt A şıkkıdır.