Türk Basın Tarihi

Yanıt Açıklaması: Türkçülük hareketinin önemli teorisyenlerinden olup fikirleri ile Cumhuriyet rejiminin güçlenmesine katkı sağlayan Ziya Gökalp Millî Mücadele’nin önemli destekçilerinden biridir. O kadar ki Mustafa Kemal bir konuşmasında: “Benim ruh ve bedenimin babası Ali Rıza Bey, heyecanlarımın babası Namık Kemal, fikirlerimin babası Ziya Gökalp’tir.” dediği bilinmektir.

Yanıt Açıklaması: 1798 yılında Louis Robert tarafından geliştirilen ilk kağıt makinesi Osmanlı ülkesine ancak 48 yıl sonra girebildi. Özel teşebbüs tarafından 1846 yılında İzmir’deki Halkapınar’da ilk kağıt makinesi kuruldu. Doğru cevap D’dir.

Yanıt Açıklaması: Almanya’da el ilanları (Flugblatt) yazılı ve resimli olarak iki farklı türde üretilir. XV. yy’da yaygın olarak kullanılan bu ilanlar bir noktada gazetelerin öncüleri sayılır.

Yanıt Açıklaması: MS II. yy’da C¸inlilerin sınama-yanılma yoluyla ilk blok basım işlerini gerçekleştirdik- leri, paçavralardan oluşan ka^ğıt ve mürekkep kullandıkları bilinmektedir. Yakılan yağ ve tahtalardan çıkan isin damıtılmasıyla elde ettikleri mürekkep, tahtalara oyulan görüntü- lerin kumaşlar üzerine yansıtılmasını sağlar. Bu sistem kumaş üzerine baskı yapılan gele- neksel bir halk sanatı örnek alınarak geliştirilir. Sonraki yıllarda Hint Mürekkebi veya C¸ini Mürekkep olarak adlandırılan sıvının bulunması basım işinde önemli bir dönüm noktası olur. Daha çok Buda’nın öğütlerini yaymak için kullanılan çoğaltma işinin Budizm’e hizmet edeceği düşünülür. Bu amaçla keşişler küçük tahta saplı mühürlerle ilkel de olsa basma işini başlatırlar. C¸in baskısıyla yapılmış en eski kitap 868 yılında basılan Diamond Stura (Elmas Stura) adlı dua kitabıdır.

Yanıt Açıklaması: Kuyumcu

Yanıt Açıklaması: Mustafa Kemal kamuoyunu aydınlatmak için yalnızca gazete çıkarmanın yeterli olmayacağını gayet iyi bilmektedir. Bu amaçla talimat vererek, 6 Nisan 1920 tarihinde Anadolu Ajansı’nın kurulmasını sağlar.

Yanıt Açıklaması: İstanbul’da çıkan Payitaht gazetesi 1919’da başlayan ulusal bağımsızlık mücadelesiyle ilgili haberleri ancak iki yıl sonra vermeye başlar.

Yanıt Açıklaması: 1857

Yanıt Açıklaması: İrade-i Milliye, Mustafa Kemal Paşa tarafından Temsil Kurulu adına yayın yapmak için kurdurulan ilk Millî Mücadele gazetesidir. İrade-i Milliye 14 Eylül 1919 yılında Sivas Kongresi'nde alınan kararla çıkarıldı. Milli mücadele yıllarında Türk halkını örgütlemek, kamuoyu oluşturmak, Türk ve dünya kamuoyunu doğru bilgilendirmek amacıyla kurulmuştur.

Yanıt Açıklaması: Halide Edip ADIVAR

Yanıt Açıklaması: Sebilü’r-Reşad: İlk 182 sayısı “Sırat-ı Müstakîm” adı ile yayımlanan dergi ahlakî, dinî, edebî, ilmî ve siyasî konuları ele alır.

Yanıt Açıklaması: Hiciv Üstadı: Ziya Paşa 1829 yılında İstanbul’da doğan Ziya Paşa, özel hocalardan Arapça ve Farsça öğrenir, Beyazıt Rüştiyesi’nden mezun olur. Devlette çeşitli kademelerde memurluklar yapar, en son Meclis-i Vâlâ-yı Ahkâm-ı Adliye üyeliğine yükselir. Özellikle siyasi yazıları ile dikkat çeken Ziya Paşa bu görüşlerini daha çok Yeni Osmanlı Cemiyeti’nin önemli yayın organlarından olan Hürriyet’te yayımlar.

Yanıt Açıklaması: II. Meşrutiyet Dönemi basınını İttihatçı ve İtilafçı olmak üzere iki gruba ayırabiliriz. Başta Tanin olmak üzere Yeni Tasvir-i Efkâr, Hukuk-ı Umûmiye, Şûrâ-yı Ümmet, Rumeli, Silah vb. gazeteler yayınlarında İttihatçı görüşü savunur. Buna karşılık Osmanlı, Serbestî, Murat Bey’in Mizan’ı, Ali Kemal’in öncülüğündeki İkdam, Derviş Vahdeti’nin Volkan’ı ve Beyânü’l-Hak gazeteleri, İtilafçı görüşte olmasalar da muhalif görüşte yayınlarını sürdürürler.

Yanıt Açıklaması: Sedir

Yanıt Açıklaması: Bir yanda resmi gazete, öte yanda özellikle İzmir’de gelişen azınlık özel gazetelerin artması devleti bu Alana ilişkin düzenlemeler yapmaya sevk eder. 8 Şubat 1857 tarihinde yürülüğe giren Matbaa Nizamnamesi’nde bu alanla ilgili düzenlemeler yapılır. Doğru cevap C’dir.

Yanıt Açıklaması: Bu dönem basını hakkında ayrıntılı bilgiler içeren Osman Nuri’nin Abdülhamid-i Sani ve Devr-i Saltanatı, (1911) başlıklı eseri geniş ölçüde Paul Fesch adında bir Fransız’ın 1907 yılında yayımlanan anılarına dayanmaktadır. Bu bilgiler daha sonraki yıllarda yazılan basın tarihlerine aynen aktarılır. Dolayısıyla bu dönemin basın tarihi bir “anı kaynaklı tarih” olarak günümüze kadar gelir.

Yanıt Açıklaması: Çinlilerin baskı uygulamasını geliştiren ve müteharrik (hareketli) harflerle basım işini gerçekleştirenler ise Uygur Türkleri olur. 1902-1907 yılları arasında yapılan alan araştırmalarında, Turfan bölgesinde, Uygur Türkçesine ait sert ağaçtan yapılmış yüzlerce harf bulunur. Ağaç harflerin dünya matbaa tarihinde kullanılan en eski harfler olduğu bilinmektedir. Bunun yanı sıra Çinlilerin kullandığı kâğıtların daha kaba ve kalın, buna mukabil Uygur Türklerinin kullandığı kâğıtlarınsa daha ince ve kaliteli olduğu tespit edilir. Uygurların ayrıca baskı işinde minyatürlere ve tezhibe yer vermesi onların bu alandaki hünerlerinin ileri derecede olduğunu gösterir. Uygurlar matbaayı daha çok kutsal saydıkları metinleri çoğaltmakta kullandılar. Sonraki yüz yıllarda Doğu Avrupa ve Kuzey Afrika’ya göç ederken basım aletlerini de yanlarında götürdüler.

Yanıt Açıklaması: Örneğin o yıllarda posta arabalarının Avrupa şehirleri arasında haftada bir yolculuk yapmaları sebebiyle bu tür yayınlar haftalık olarak çıkarılıp farklı yerlere gönderilirler. Bu şekilde haftalık olarak çıkarılan ilk bültene 1597 yılında Floransa’da rastlanır

Yanıt Açıklaması: “Sultan Abdülhamid kendi milletinin tarihini iyi bilmektedir.” Bu önemli değerlendirme Londra merkezli Central Asian Society’de 14 Kasım 1906 tarihinde bir konuşma yapan Walentine Chirol’a aittir.

Yanıt Açıklaması: İslam’a hizmet etmek ve İslam aleyhine yapılan saldırılara cevap vermek