Türk Basın Tarihi

Yanıt Açıklaması: Hürriyet, Sözcü, Sabah, Posta

Yanıt Açıklaması: Roma otoritesinin gerilemeye başladığı dönemlerde dilde reform yapmak, okuma-yazmayı artırmak ve kitap kültürünü yaygınlaştırmak için önemli çalışmalar Charlemange tarafından yapıldı.

Yanıt Açıklaması: Türk dergiciliğinde 1970’lere asıl damgayı vuran 1972 yılında Oğuz Aral’ın yönetiminde yayıma başlayan mizah dergisi Gırgır’dır. Gırgır ulaştığı müthiş tirajlarla yalnızca Türkiye’nin değil dünyanın da en çok satan mizah dergileri arasında yer almıştır. Bu başarının izinden çok sayıda takipçi yürür, 1975’de Fırt, 1976’da Çarşaf, 1977’de Mikrop yayımlanır

Yanıt Açıklaması: TRT, televizyonda önce kısmî olarak, 1984’te ise tamamen renkli yayına geçmişti. 1986’da ikinci, 1989’da üçüncü televizyon kanalı yayına başlamıştı. TRT uydu üzerinden yayın yapmaya başlamış, ayrıca ulusal radyo istasyonlarının sayısını da dörde çıkarmıştı. TRT’nin elindeki verici istasyonları bir yasayla PTT’ye devredilmiş, gelecek yıllarda bu vericilerden özel televizyonların yararlanmasına zemin hazırlanmıştı. Ayrıca, TRT dışından özel yapımcı şirketlerin TRT’ye program hazırlayıp satması için de yasal düzenleme yapılmıştı.

Yanıt Açıklaması: CNN-Türk Doğuş grubuna ait televizyon kanallarından biri değildir.

Yanıt Açıklaması: Neo-liberal politikalar, dönemin iktidarı ve onun lideri Turgut Özal tarafından yürürlüğe konmuştu. doğru cevap D dir.

Yanıt Açıklaması: Darbe sonrasında süreli yayınların sayısında hızlı bir artış görülür. Ancak, bu yayınlarda ileri sürülen grev hakkı, toprak reformu, dış politika ve ekonomide tam bağımsızlık, anti-demokratik kanunlarla mücadele vs. gibi fikirler ihtilâlcilerin pek hoşlanacağı fikirler değildir. Nitekim, bunları savunan Yeniyol adlı sosyalist eğilimli dergi daha birinci sayısı basılır basılmaz toplatılır.

Yanıt Açıklaması: İşgalcilerin safında yer alıp Millî Mücadele’ye ihanet ettikleri gerekçesiyle yurtdışına sürülen yüzelli kişi arasında 14 gazeteci-yazar bulunmaktadır.  Refik Halit Karay ve Refi Cevat Ulunay bu listede bulunmaktadır. Ali Kemal de Milli Mücadele karşıtı olmasına rağmen listeden önce 1922 de linç edilerek hayatını kaybetmiştir. Halide Edip Adıvar Milli Mücadele'ye destek vermiş ancak cumhuriyetin ilanından sonra Halk Fırkası ile ayrı düşmüştür. Bu yüzden yaşamının bir kısmını misafir öğretim üyesi olarak yurtdışında geçirmiştir. Doğru yanıt A'dır.

Yanıt Açıklaması: Aydınlar Bildirisinde Atatürkçü demokrasinin geliştirilmesi, millî üretimin ve devletçiliğin güçlendirilmesi, feodaliteye son verilmesi, kooperatifleşme ile toprak reformu yapılmasından söz edilmektedir.

Yanıt Açıklaması: 1980’lere uzanan ve 12 Eylül 1980’de askeri darbe ile sonuçlanacak olan bu yıllarda, gazeteci cinayetlerinin en çok etki uyandıranı, Milliyet gazetesi genel yayın yönetmeni Abdi İpekçi’nin 1979 yılında öldürülmesi olmuştur.

Yanıt Açıklaması: 1990’larda yaşanan değişim, bu kitle iletişim araçlarının tamamen ticari hale gelmesi, önceden devlet tekelinde olan radyo ve televizyonun yayıncılığının özel şirketler tarafından yapılmaya başlaması, radyo ve televizyonun böylelikle alabildiğine reklamlara açılması, görsel bir kültürün baskın ve yerleşik hale gelmesi, diğer kitle iletişim araçlarının televizyonla rekabet edebilmek için yazılı araç olma özelliğinden görsel araçlar olmaya yönelmesi ve kitle iletişim araçlarının hem belirli sahiplik yapıları altında toplanarak, hem de birbirine benzeyip içerik olarak aynılaşmak suretiyle “medyalaşma”sı biçiminde özetlenebilir. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: Temmuz 1950 tarihli Basın Kanunu, 1931 tarihli eski yasayı yürürlükten kaldırarak liberal bir yaklaşım getirir. Yeni Basın Kanunu’nun başlıca özellikleri şunlardır: Gazete ve dergi çıkartmak için hükümetin izin ve ruhsat vermesine gerek kalmamıştır, bir bildiri vermek yeterlidir. “Kötü şöhretli” kişilerin gazetecilik yapmasını yasaklayan yoruma açık eski hükümler kaldırılmıştır. Basın davaları özel basın mahkemelerinde görülecek, böylece gazeteciler yıllar süren davalardan kurtulmuş olacaktır. Cevap hakkı yeniden düzenlenmiş ve hakkın kullanılmasında basından yana tavır alınmıştır. Ceza sorumluluğu gazete sahipleri yerine yazar ve yazı   işleri     müdürleri üzerine bırakılmış, gazete sahipleri sadece hukuki ve mali sorumluluk üstlenmiştir. Doğru cevap A’dır.

Yanıt Açıklaması: Medya holdinglerinin medya dışı alanlarda geniş yatırımları olduğunu, hatta asıl faaliyet sahalarının medya dışı sektörler olduğunu dikkate alarak, medya girişimlerinin ve yoğunlaşmalarının holdingler açısından önem ve nedenlerini şu şekilde sıralayabiliriz: • Medya sinerjisi ve ölçek ekonomileri prensiplerinden yararlanarak ulusal ve uluslararası piyasalarda etkin olmak; gelişen, büyüyen ve çeşitlenen bir alan olarak medya sektöründe var olmak. • Holdingin medya dışı sektörlerdeki girişim ve işlerini desteklemek ve sürdürmek amacıyla medyanın gücünden yararlanmak; kendi medyasından halkla ilişkiler, reklam ve pazarlama desteği almak. • Medya gücünü siyaset ve bürokrasi ile ilişkilerini düzenlemek amacıyla kullanıp kurumsal çıkarları korumak; siyasal çevrelerde itibar/nüfuz kazanmak yahut baskı unsuru olmak. • Kamuoyu oluşturmak ve kitleleri etkilemek/yönlendirmek yoluyla toplumsal denetim mekanizmaları kurmak. • Gerek ekonomik gerekse siyasal anlamda rekabet dışında kalmamak, rakipleri takip etmek veya aşmak için medya sektöründe yer almak.

Yanıt Açıklaması: Sebilürreşad

Yanıt Açıklaması: 1994 yılında çıkartılan “Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayınları Hakkında Kanun” özel radyo ve televizyon istasyonları için bir düzenleme getirdi ve denetleme kurulu olarak Radyo Televizyon Üst Kurulu (RTÜK)’ü kurdu.

Yanıt Açıklaması: Türk Ceza Kanunu’nda yer alan ünlü 141, 142 ve 163. maddeler özellikle 1970’lerde, ileriki yıllarda da basın özgürlüğü üzerinde ciddi tehdit oluşturmuş ve pek çok gazeteci bu maddelere karşıtlıktan hüküm giymiştir. Türk Ceza Kanunu’nun; 141, 142 ve 163. maddelerinin ilk ikisi “sosyal bir sınıfın diğer sosyal sınıflar üzerinde egemenlik kurma veya onu ortadan kaldırmaya yönelik cemiyet kurma veya bu yönde propaganda yapma”yı suç kabul ederek esasen komünizm propagandasını yasaklamaktaydı ve bu temelde, sol düşüncenin basın-yayın organlarında radikal biçimde ifadesi mahkumiyetlere neden olmaktaydı. 163. madde ise “laikliğe aykırı olarak, devlet düzenini dini esaslara uydurmak amacıyla cemiyet kurma veya bunlara üye olma”yı engellemekteydi. Bu madde gereğince de İslami akımların yahut radikal sağ düşüncenin basın-yayın organlarında ifade bulması denetim altına alınıyordu. Düşünce ve ifade özgürlüğü konusunda Türkiye’nin uluslararası normlara uymamasına ve pek çok gazeteci, yazar ve düşünürün yargılanmasına neden olmuş söz konusu maddeler, 1991 yılında yapılan yasa değişikliği ile kaldırılmıştır. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: Basının özgür olduğu ve sansür edilemeyeceği; basın hakkına karşı ön izin ve mali teminat zorunluluğunun konulamayacağı; gazete ve dergi kapatma, toplatma, yayın yasağı koyma gibi işlemlerin ancak Anayasa’nın temel ilkeleri çerçevesinde çıkarılan yasalarla düzenlenebileceği, 1961 Anayasası’nın basın konusundaki başlıca yaklaşımlarıdır. 1961 Anayasası’nın basın-yayın alanını ilgilendiren bir başka özelliği de radyo ve televizyon yayınları için getirmiş olduğu düzenlemedir. Anayasa’nın 121. maddesi radyo ve televizyon istasyonlarının idaresinin özerk kamu tüzel kişiliği halinde kanunla düzenleneceğini ve tarafsızlık esasına göre yapılacağını belirtmiştir.

Yanıt Açıklaması: Mustafa Kemal’in halka duyurmak istediği haberleri yayımlayan İleri gazetesi, Milli^ Mücadele’nin İstanbul’daki sözcüsü konumundadır.

Yanıt Açıklaması: İnternet; klasik gazeteciliğin geleneksel özelliklerini güçlendirmez aksine geleneksel sı­nırlamalarını yok etmektedir.

Yanıt Açıklaması: Doğru cevap B seçeneği olacak. Sayfa 175 “CUMHURİYET DÖNEMİ BASINI (1980 SONRASI) “ Konu başlığının 12 Eylül Darbesi adlı alt başlığında “Eski siyasiler, konuşma yasağı getirildiği için ortalarda görünmez olmuşlardır. Ancak, Bülent Ecevit, bu sıkıntılı ortam içinde de sesini duyurabilmenin yollarını aramaktadır. 21 Şubat 1981’de birkaç arkadaşıyla birlikte Arayış adlı bir dergi çıkarmaya başlar.” Şeklinde açıklanmıştır.