Sömürgecilik Tarihi (Afrika-Asya)

Yanıt Açıklaması: Fransa sömürgecilik faaliyetlerine başladığı günden bugüne kadar elinde tuttuğu bölgelerin birçoğunu bırakmakla birlikte hâlen dünyanın dört bir tarafında sömürgeleri bulunmaktadır. Kısaca DOM-TOM denilen günümüz Fransız sömürgeleri şunlardır: Guyane (1604), Martinique (1635), Guadeloupe (1635), Réunion (1642), Mayotte, Yeni Kaledonya (1853), Fransız Polenezi (1846), Wallis et Futuna, Nouvelles-Hébrides. XIX. yüzyıla kadar bu sömürgelerdeki nüfusun oranı Martinique-Guadeloupe’da %5 Fransız, %95 köle, Reunion’da %30 Fransız, %70 köle idi. XIX. yüzyıl sonunda İngiliz-Fransız ortak anlaşması gereği Antiller’e 77 bin, Reunion’a 117 bin Hintli göçmen götürülmüştü. Mevcut sömürgelerden Yeni Kaledonya, Fransa’ya 20 bin km, Fransız Polenezi 10 bin km, Reunion 10 bin km, Mayotte 8 bin km, Guyane, Martinique, Guadeloupe yaklaşık 7 bin km mesafede bulunmaktadır. Annam ise günümüzde Vietnam sınırlarındadır.

Yanıt Açıklaması: Bu dönemde kutsal topraklara olan tehdit yüzünden Memluklular ve Osmanlılar, birlikte Kızıldeniz ve Basra Körfezi’ne donanma göndererek Hac Yolu’nun güvenliğini sağlamak üzere Portekizlilere karşı savaştılar.

Yanıt Açıklaması: Hakkında yeterli bilgi edindikleri bölgeleri işgale başlayan Fransa ve diğer Avrupalı devletler, buraları kendi askerleri yerine o güne kadar köle topladıkları bölgelerden topladıkları askerlerden oluşturdukları ordularla işgal etmeye başladılar. Bu doğrultuda Senegal’deki Fransız general Faidherbe 1857’de “Tirailleurs sénégalais” isimli bir birlik kurdu. Düzenli birlikler hâlinde silah altına alınan bu insanlar önce bütün Afrika kıtasının işgalinde yardımcı birlikler olarak kullanıldılar. Ardından her iki dünya savaşında çarpıştırılmak üzere Osmanlı toprakları ve Avrupa’daki cephelere sevk edildiler. Bu birliklere Fransız ve İngilizler Hint alt kıtasından da binlerce asker dâhil etmişti. Askere alınırken cephelere sevk edilirken ve özellikle cephelerde çarpışırken bunların çoğu öldü. Yaralılar ve sağlam kalan askerler ise savaş sonrası uğruna savaştırıldıkları hiçbir ülke tarafından kendilerine vatandaşlık hakkı dâhil herhangi bir hak verilmeden ülkelerine gönderildiler. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: Köle ticaretine ilk başlayan ülke Portekiz, peşinden İspanya, Hollanda, İngiltere ve nihayet Fransa’dır. 1789’da kaldırılan köle ticaretini 1802’de Napolyon yeniden başlattı. Ama onun döneminin sonunda Fransız sömürgeciliği bütün gücünü kaybetmişti. Savaşlar, iç isyanlar, siyah köle ticaretinin yasaklanması Fransa’yı iktisadî yönden zayıflattı. İngiltere, 1807’de köleliği yasakladıysa da Fransa 1831’e kadar devam ettirdi ve ilk defa 1848’de bütün Fransız sömürgelerinde tamamen yasaklandı.

Yanıt Açıklaması: Napolyon iktidarındaki icraatlardan biri kölelik konusunda olmuş, 1789 yılında kaldırılan köleliğin Fransa’nın iktisadî hayatını olumsuz etkilemesi üzerine 1802 yılında yeniden getirilmesi Afrika’daki Fransız sömürgeciliğini bir süre daha hareketlendirmiştir.

Yanıt Açıklaması: Harar şehrine 1854 yılında Müslüman kılığında girebilen ilk Avrupalı seyyah Richard Burton olmuştur.

Yanıt Açıklaması: Sömürge kelimesinin Fransızca karşılığı olan “colonnie” ilk defa 14. yüzyılda kullanılmaya başlanmıştır.

Yanıt Açıklaması: XIX. yüzyılın başından itibaren dünyanın birçok bölgesini sömürgeleştiren II. ve III. Cumhuriyet Fransa’sı, Asya ve Afrika sömürgeleri imparatorluğunu böylece kurmuş oldu. Sırasıyla işgal ettiği topraklar: 1830-1847 yılları arasında Cezayir, 1839’da Gabon, 1854’te Moritanya, 1855’te Senegal, Gine ve Fildişi Sahili’nde bazı yerler, 1859’da Kongo, 1859-1867’de Cochinchine ve Kamboçya, 1881’de Tunus, 1884’de Tonkin ve Annam, 1886’da Kamer Adaları, 1885’te Madagaskar, 1888’de Cibuti, 1892’de Segu (Mali), 1898’de Benin (Dahomey), 1901-1913 yılları arasında Orta Afrika ve Çad, 1912’de Fas.

Yanıt Açıklaması: Kılıç, zırh, at ve ateşli silahların getirdiği teknik üstünlük ile Hernando Cortes, 1521 yılında Aztek Devleti’ni (Meksika) İspanya adına işgal etti. Doğru cevap A seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Hollandalılar, 1816’dan sonra Cava Adası’nın tamamını doğrudan sömürge yönetimleri altına almaya çalışınca, Yogyakarta merkezli büyük bir ayaklanma ile karşılaştı. Tarihe Cava Savaşı (1825-1830) olarak geçen bu ayaklanma neticesinde, Hollanda Yogyakarta ve Surakarta’ya bağlı tüm toprakları da ilhak ederek Cava’nın tamamını doğrudan kendi yönetimi altına aldı.

Yanıt Açıklaması: XVIII. Louis Dönemi’nde üç bölgeye ayrılmış Fransız sömürgeleri Senegal, Guyane, Madagaskar'dır.

Yanıt Açıklaması: 1930’a gelindiğinde Fransa, sömürgeleri içinde sadece Cezayir’i ülkenin Afrika kıtasındaki bir uzantısı gibi kabul ediyor ve burayı doğrudan İçişleri Bakanlığı bünyesinde diğer Fransız şehirleri gibi yönetiyordu. Fakat ülke içindeki vilayetlerden farkı burayı bir genel valiye teslim etmesiydi. İlk defa 1936’da oy verme hakkı verilen Cezayirli Müslümanlar II. Dünya Savaşı esnasında 8 Kasım 1942’ye kadar savaşın dışında kaldılar. 1944’te verilen yeni haklar Cezayirlilerin bağımsızlık mücadelesinin önünü kesmedi ve iç karışıklılar birbirini takip etti. 1945’te Oran, Cezayir, Bugie’de olaylar çıktı. Setif ’te birçok Avrupalı öldürülünce Fransız ordusu bölgeyi bombaladı.

Yanıt Açıklaması: Hollanda, XVI. yüzyıl boyunca İspanyol egemenliği altında bulunuyordu. 1568’de başlayan uzun bir mücadeleden sonra 1579 yılında İspanya’dan bağımsızlığını kazanmıştır.

Yanıt Açıklaması: Hollandalı tüccar ve denizciler XVII. yüzyılın başlarından itibaren Güney Amerika’daki Brezilya sahillerine, Orta Amerika’daki Antil (bugünkü Karayip) Adaları’na ve Kuzey Amerika’daki Hudson Nehri civarına ticarî seferler düzenlemeye başladılar.

Yanıt Açıklaması: Fransa ve İngiltere arasında imzalanan 1802 tarihli Amiens Anlaşması çerçevesinde İngilizlerin işgal ettiği Cape Town kolonisi ve Hollanda Batı Hindistan kolonileri tekrar Hollanda’ya verildiyse de Seylan Hollanda’ya verilmeyerek bir İngiliz kolonisine dönüştürüldü. Doğru cevap B' dir.

Yanıt Açıklaması: Avrupa sömürgeciliği XVII. ve XVIII. yüzyıllar boyunca daha ziyade Afrika kıtasının batı ve güney sahil şeritlerinde kurduğu ticaret kolonileri vasıtasıyla köle satın almanın ötesinde fazla bir varlık gösteremedi. XIX. yüzyıla girildiğinde Avrupalılarda Afrika’yı tanıma merakı en üst seviyeye çıkmış durumdaydı. XVIII. yüzyılda birkaç meraklı dışında pek cesaret edilmeyen kıtanın iç bölgelerine gitme ve oraları tanıma, kendi tabirleriyle keşfetme serüveni başladı.

Yanıt Açıklaması: 1703 yılında Portekiz ile İngiltere arasında imzalanan ve Brezilya ticaretinin İngiltere tekeline girmesi ile sonuçlanan Methuen Anlaşması’ndan sonra Britanya ile ekonomik dayanışma kuran Brezilya tüccarları pirinç, tütün, boya maddeleri ve şeker kamışı ekimini tekrar canlandırdılar.

Yanıt Açıklaması: İlk önceleri altın ağırlıklı olan ticaret, XVII. yüzyıldan itibaren yerini baharat, fil dişi ve özellikle köle ticaretine bıraktı. Madenlerin çıkarılması ve kıyılarda kurulan çiftliklerin işletilmesi için kullanılan yerliler köleleştirilerek Avrupa ve Amerika’ya satılıyordu. Köle kıyısı diye adlandırılan Batı ve Güney Afrika kıyılarında kurulan köle pazarlarından, Avrupa şirketleri büyük kazançlar sağlarken durum bu kıtanın demografik ve sosyal yapısının altüst olmasına neden oluyordu. Bu süreçte Afrika’daki sömürgecilik yarışında en aktif rolü ise Fransa oynuyordu.

Yanıt Açıklaması: Yogyakarta ve Surakarta (Solo) gibi Orta Cava’daki Cava sultanlıkları ise ikili antlaşmalarla 19. yüzyıla kadar yarı bağımsız özelliklerini korumuşlardır. Ancak Hollandalılar, 1816’dan sonra Cava Adası’nın tamamını doğrudan sömürge yönetimleri altına almaya çalışınca, Yogyakarta merkezli büyük bir ayaklanma ile karşılaştı. Tarihe Cava Savaşı (1825-1830) olarak geçen bu ayaklanma neticesinde, Hollanda Yogyakarta ve Surakarta’ya bağlı tüm toprakları da ilhak ederek Cava’nın tamamını doğrudan kendi yönetimi altına almıştır.

Yanıt Açıklaması: Fransa XVI. yüzyılda Senegal’in başkenti Dakar açıklarında Gorée Adası’nı Hollandalılardan alarak köle ticaretini buradan başlattı. 1665’te Haiti’yi, 1674’te Hindistan sahilinde bazı yerleri, 1718’de ise bugün Amerika Birleşik Devletleri’ndeki Nouvelle Orléans’ı sömürgeleştirdi.XIX. yüzyılın başından itibaren dünyanın birçok bölgesini sömürgeleştiren II. ve III. Cumhuriyet Fransa’sı, Asya ve Afrika sömürgeleri imparatorluğunu böylece kurmuş oldu. Sırasıyla işgal ettiği topraklar: 1830-1847 yılları arasında Cezayir, 1839’da Gabon, 1854’te Moritanya, 1855’te Senegal, Gine ve Fildişi Sahili’nde bazı yerler, 1859’da Kongo, 1859- 1867’de Cochinchine ve Kamboçya, 1881’de Tunus, 1884’de Tonkin ve Annam, 1886’da Kamer Adaları, 1885’te Madagaskar, 1888’de Cibuti, 1892’de Segu (Mali), 1898’de Benin (Dahomey), 1901-1913 yılları arasında Orta Afrika ve Çad, 1912’de Fas. Doğru cevap A'dır.