Sömürgecilik Tarihi (Afrika-Asya)

Yanıt Açıklaması: Endülüs Emevileri’nin son kalesi olan Granada, krallıklarla yaptığı anlaşmalar ve İslam a^leminden gelen yardımlar sayesinde 1492’ye kadar ayakta kalmayı başarmış fakat Katolik krallar tarafından Granada’nın alınmasıyla Müslümanlar İspanya’dan tamamıyla çıkarılmışlardır.

Yanıt Açıklaması: 1962’de kurulan Mozambik Kurtuluş Cephesi’nin, Sovyetler Birliği ve Çin’den aldığı destekle yürüttüğü silahlı mücadeleye karşı sert tedbirler alan Portekiz, direniş hareketinin lideri Mondlane dâhil binlerce Mozambikliyi öldürdü. 1974 yılında Portekiz’de meydana gelen darbe sonrası, direnişçilerle yapılan görüşmeler sonucu 25 Haziran 1975’te Mozambik’in bağımsızlığı ilân edildi.

Yanıt Açıklaması: Köle ticaretine ilk başlayan ülke Portekiz, peşinden İspanya, Hollanda, İngiltere ve nihayet Fransa’dır.

Yanıt Açıklaması: Avrupalılar, XIX. yüzyılın ikinci yarısında başladıkları Afrika’yı sömürgeleştirme sürecinde kendi askerlerinden ziyade yerlileri zorla silah altına alarak onları kıtanın iç bölgelerine düzenledikleri askerî seferler için cephelere sürüyorlardı. Kaldı ki bu uygulamalarını sadece Afrika’nın sömürgeleştirilmesiyle sınırlı bırakmadılar ve özellikle I. ve II. Dünya Savaşları için bu kıtadaki sömürgelerinden milyonlarca asker getirip Avrupa’da birbirlerine karşı açtıkları cephelerde çarpıştırdılar.

Yanıt Açıklaması: Fransız sömürgeciliğinin sistematik olarak Kuzey Amerika, Afrika ve Hindistan sahillerinde başlaması Kardinal Richelieu’nun 1624’te devlet yönetiminde söz sahibi olduğu döneme rastlamaktadır.

Yanıt Açıklaması: Hollandalılar, XVII. yüzyılın sonralarına doğru Malay-Endonezya takımadalarındaki baharat üretim bölgelerini tamamen kendi tekellerine aldılar. Doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: Afrika kıtasını XVI. yüzyılda tamamen ele geçirmeyi amaç edinen Avrupalıların planları Osmanlı Devleti tarafından büyük oranda boşa çıkarıldı.

Yanıt Açıklaması: Sömürgeci devletler çok geçmeden yeni tanımaya başladıkları bu kıtalarda ticarî kazancı oldukça yüksek olan çok sayıda ticaret şirketi kurdular. Bu şirketlerin tamamı kıyılardaki değerli madenleri yine yerli halkı kullanarak çıkarıyor ve Avrupa’ya gönderiyorlardı. Madenlerde zorla çalıştırılan yerliler, karşı koymaları hâlinde katliamlar yapılarak ortadan kaldırılıyordu. İlk önceleri altın ağırlıklı olan ticaret, XVII. yüzyıldan itibaren yerini baharat, fil dişi ve özellikle köle ticaretine bıraktı. Madenlerin çıkarılması ve kıyılarda kurulan çiftliklerin işletilmesi için kullanılan yerliler köleleştirilerek Avrupa ve Amerika’ya satılıyordu. Köle kıyısı diye adlandırılan Batı ve Güney Afrika kıyılarında kurulan köle pazarlarından, Avrupa şirketleri büyük kazançlar sağlarken durum bu kıtanın demografik ve sosyal yapısının altüst olmasına neden oluyordu. Bu süreçte Afrika’daki sömürgecilik yarışında en aktif rolü ise Fransa oynuyordu. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: İstanbul’da bulunan Avrupalı sefirler yıllarca sürecek bu seferlere çıkacak başta kendi vatandaşları olmak üzere yardım isteyen her seyyah için Osmanlı Devleti’nden bir «buyrultu», yani bugünkü manada bir «vize» almadan yola çıkmalarına müsaade etmedi.

Yanıt Açıklaması: XVI. yüzyıl ortalarında en parlak dönemini yaşayan Portekiz İmparatorluğu; Brezilya ve Amazon kıyı kesiminden Rio de Plata’ya kadar olan Güney Amerika topraklarını, Afrika’nın batı kıyılarında yer alan Maderia, Asor Adaları, Gine ve Angola’daki Hindistan yolu konaklama bölgeleri, Kongo çevresi ile Ümit Burnu’nun doğusundaki Delagoa, Sofala ve Mozambik’i içine alan Afrika topraklarını, Madagaskar Adası’nı, Basra Körfezi girişinde, Hürmüz’deki ticaret merkezlerini, Koçin, Seylan, Pegu, Malakka ve Macao’yı içine alan Doğu Hint Adaları’nı kapsamaktaydı. Doğru cevap C seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: 1800’lü yılların ilk çeyreğine kadar yaklaşık iki asırdır Hollanda’nın elinde bulunan ve sömürge ticaretinin hâkimiyeti için önemli bir nokta olan Cape Koloni’yi ele geçiren İngiltere burayı kuzeye yapacağı seferler için bir üs hâline getirdi. Akdeniz ticaretinin hâkimiyeti için oldukça önemli olan Süveyş Kanalı’nın açılmasının ardından bölgeyi işgal ederek buradaki asırlık Fransız hâkimiyetini sona erdirdi. Bu olayın ikinci ayağını İngilizlerin Afrika kıtasını kuzey ve güneyden başlayarak iç bölgelere doğru ilerleyen işgali oluşturuyordu.

Yanıt Açıklaması: 1516’da Osmanlı Devleti’nin Cezayir sahillerinde başlayan Kuzey Afrika’daki varlığı kısa zamanda Mısır, Cezayir, Trablusgarp ve Tunus eyaletleri şeklinde idarî birimlere dönüştü.

Yanıt Açıklaması: Hakkında yeterli bilgi edindikleri bölgeleri işgale başlayan Fransa ve diğer Avrupalı devletler, buraları kendi askerleri yerine o güne kadar köle topladıkları bölgelerden topladıkları askerlerden oluşturdukları ordularla işgal etmeye başladılar. Bu doğrultuda Se negal’deki Fransız general Faidherbe 1857’de “Tirailleurs sénégalais” isimli bir birlik kurdu. Düzenli birlikler hâlinde silah altına alınan bu insanlar önce bütün Afrika kıtasının işgalinde yardımcı birlikler olarak kullanıldılar. Ardından her iki dünya savaşında çarpıştırılmak üzere Osmanlı toprakları ve Avrupa’daki cephelere sevk edildiler. Bu birliklere Fransız ve İngilizler Hint alt kıtasından da binlerce asker dâhil etmişti. Askere alınırken cephelere sevk edilirken ve özellikle cephelerde çarpışırken bunların çoğu öldü. Yaralılar ve sağlam kalan askerler ise savaş sonrası uğruna savaştırıldıkları hiçbir ülke tarafından kendilerine vatandaşlık hakkı dâhil herhangi bir hak verilmeden ülkelerine gönderildiler.

Yanıt Açıklaması: XIX. yüzyılın başından itibaren dünyanın birçok bölgesini sömürgeleştiren II. ve III. Cumhuriyet Fransa’sı, Asya ve Afrika sömürgeleri imparatorluğunu böylece kurmuş oldu. Sırasıyla işgal ettiği topraklar: 1830-1847 yılları arasında Cezayir, 1839’da Gabon, 1854’te Moritanya, 1855’te Senegal, Gine ve Fildişi Sahili’nde bazı yerler, 1859’da Kongo, 1859-1867’de Cochinchine ve Kamboçya, 1881’de Tunus, 1884’de Tonkin ve Annam, 1886’da Kamer Adaları, 1885’te Madagaskar, 1888’de Cibuti, 1892’de Segu (Mali), 1898’de Benin (Dahomey), 1901-1913 yılları arasında Orta Afrika ve Çad, 1912’de Fas.

Yanıt Açıklaması: Hollandalılar, 1635 yılında Guyana ile Antil Denizi’ ndeki St. Eustatius, St. Martin ve Tabago’ yu İspanyollardan alarak kısa sürede buraları yasa dışı ticaretin ve özellikle de köle ticaretinin ana merkezlerine dönüştürdüler. Doğru cevap E' dir.

Yanıt Açıklaması: Akdeniz ticaretinin hâkimiyeti için oldukça önemli olan Süveyş Kanalı’nın açılmasının ardından bölgeyi işgal ederek buradaki asırlık Fransız hâkimiyetini sona erdirdi. Bu olayın ikinci ayağını İngilizlerin Afrika kıtasını kuzey ve güneyden başlayarak iç bölgelere doğru ilerleyen işgali oluşturuyordu. Nil Nehri boyunca ilerleyen İngilizler 1896 yılında Sudan’da İngiliz-Mısır ortak yönetimini kurdular. Bu ortak yönetimin ardından Afrika’daki varlıklarını bir anlamda sağlama aldıklarından, diğer devletlerin Afrika’da kurdukları sömürge yönetimlerini bir bir işgal etmeye başladılar. Bu işgaller özellikle İngiltere ile Fransa arasında büyük anlaşmazlıklara neden oldu

Yanıt Açıklaması: Sömürge kelimesinin Fransızca karşılığı olan “colonnie” ilk defa XIV. yy.da kullanılmaya başladı. Sömürgeleştirme manâsına “colonisation” 1769’da, sömürgeci manâsına “colonial” 1776’da, sömürgeleştirmek manasına “coloniser” ise 1790’da, sömüren manâsına “colonisateur” 1835’te, sömürülebilir manâsına “colonisable” ise 1838’de ilk defa yazılı dilde kullanıldı.

Yanıt Açıklaması: Fransızların deniz aşırı açılmaları ilk deniz filosunun XI. Louis (1461) tarafından kurulmasıyla başlar.

Yanıt Açıklaması: Üçüncü dünya ülkesi olarak nitelendirilen bu devletler, bağımsızlıklarını alırken sömürge devletlerine ekonomik birtakım ayrıcalıklar da vermek zorunda kalmışlardı. XX. yüzyıldan itibaren “yeni sömürgecilik” bu devletlerin ekonomik ve sosyal kalkınma için zengin devletlerin yatırım ve malî desteklerine ihtiyaç duyması ile başlayan bir süreçti. Bu süreci sömürge devletlerinin sömürge alanlarındaki yerli halkın önde gelenleri, kabile reisleri ve yerli aydınlarıyla birtakım çıkar ilişkilerine girmesi bu kimselerin yönetim kadrolarına gelmelerini sağlaması takip ediyordu. Yönetim kadrolarında genellikle sömürgeci devletlerin etkisinde olanların bulunduğu fakir devletler, ticaret ve sosyal alanda kalkınabilmek için sömürge devletlerine borçlandılar, aldıkları borçları kısıtlı alanlarda kullanabiliyor olmaları bu borçlanmanın giderek bir bağımlılığa dönüşmesine ve dolayısıyla bağımsızlıklarının ipotek altına girmesine neden oldu. Ekonomik boyunduruk altında olan üçüncü dünya ülkeleri’nin, İngiltere ve Fransa’nın nüfuzuna maruz kalmaya devam ettikleri sırada patlak veren II. Dünya Savaşı eski sömürge imparatorluklarının zayıflamasına neden olmuştu. 1960’lı yıllarda hâlâ II. Dünya Savaşı’nın yıkım izlerini taşıyan İngiltere ve Fransa’nın doğurduğu iktidar boşluğu 1970’lerden itibaren Fransa’nın karşı çıkacak güçte olmaması ve İngiltere’nin rızası ile ABD tarafından doldurulmaya başlayacaktı. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: Portekiz Prensi Denizci Henry (1394-1460), Portekiz sömürgeciliğini başlatan isimlerden biridir.