Sömürgecilik Tarihi (Afrika-Asya)

Yanıt Açıklaması: 31Aralık 1600’de Portekiz ve İspanya’nın tekelinde bulunan Uzak Doğu ve Hindistan baharat ticaretinden pay almak üzere İngiliz tüccarları tarafından krallık beratıyla kurulmuş olan İngiliz Doğu Hindistan Şirketi giderek dünyanın en büyük ticaret yapılanmalarından biri ve İngiliz sömürgeciliğinin Asya’daki temsilcisi hâline geldi.

Yanıt Açıklaması: XX. yüzyılın hemen başında büyük güçler arasındaki rekabetin sömürgeler ve yeni pazarlar adına sıcak çatışmaya dönüşmesi, tarihin en tahrip edici savaşlardan birine neden oldu. Ortaya çıkan tahribatı tamir edebilmek adına Dünya Savaşı sonrasında “demokratik ve özgür milletler düşüncesi” kendisine geniş bir taraftar kitlesi buldu. Liberal fikirlere dayanan bu düşünceler, Amerikan Başkanı Wilson’un 14 prensibiyle somut bir anlam kazandı. Wilson, otoriter yönetimlerin, aristokratların, emperyalizmin veya ekonomik milliyetçilik doktrinlerinin dünyayı tarihte benzeri görülmemiş bir felaketin eşiğine getirdiğini söylüyor, savaş sonrası için self-determinasyon (kendi geleceğini tayin etme hakkı), şeffaflık, silahsızlanma ve serbest ticarete dayalı bir sistem öneriyordu. Fakat ilerleyen süreçte yaşanan gelişmeler, Wilson’un öne sürdüğü sistemin hayata geçirilmesini neredeyse imkânsız kıldı.

Yanıt Açıklaması: 3 Ekim 1866’da Avusturya ile Prusya arasında yapılan Viyana Antlaşması’yla Venedik ve civar topraklar İtalya’ya bırakıldı. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Askeri güce de sahip olan İngiliz Doğu Hindistan Şirketi 1622’de Portekiz donanmasını Hürmüz Boğazı’nda mağlup ederek Basra Körfezi bölgesinin ve Hindistan yolunun denetimini ele geçirmiştir. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: 26 Ekim 1896 yılında İtalya ve Etiyopya arasında yapılan antlaşmanın adı Addis Ababa Atlaşması’dır. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: 1930’larda ABD “İyi Komşu Politikası” olarak adlandırılan ve Latin Amerika ülkelerinin iç işlerine müdahaleyi asgariye indiren bir dizi uygulamanın altına imza attı. Bu süreçte ABD, Latin Amerika ülkelerinin iç işlerine saygıyı esas alan dış müdahalelere kapalı, devletlerin eşitliğine dayalı bir Pan-Amerikan sistemi tesis etme çabalarını yoğunlaştırdı ve 1938 yılında ilan edilen Lima Bildirgesi ile bu amaca büyük oranda ulaşılmış oldu.

Yanıt Açıklaması: Savaşı kaybeden Almanya’ya yönelik ağır yaptırımlar içeren Versay Antlaşması buna rağmen galiplerden Fransızlar başta olmak üzere neredeyse kimseyi memnun etmedi. Nitekim Alman toplumunun anlaşma şartlarına yönelik sert tepkisi kısa bir süre sonra Alman siyasetinde “nasyonal sosyalizm’’ düşüncesinin yükselmesinde etkili oldu.

Yanıt Açıklaması: II. Dünya Savaşı’ndan sonra gerek İngiltere’nin imparatorluk gücünü kaybetmesi gerekse artık önlenemeyecek bir aşamaya ulaşan bağımsızlık talepleri neticesinde 1947’de Hindistan bağımsızlığını kazanırken Pakistan da ayrı bir devlet olarak ortaya çıktı. Bunları 1948’de Sri Lanka ve Myanmar izledi. Gana, 1957’de Afrika’da ilk bağımsız olan İngiliz sömürgesiydi. Bunu daha sonra diğer sömürgeler takip etti. İngiliz İmparatorluğu’ndan ayrılan son topraklar ise 1997’de C¸in’e özel bir statü ile devredilen Hong Kong idi.

Yanıt Açıklaması: ABD merkezli sömürgeci politikaların ve yayılmacılığın ilk uygulamaya konulduğu yer Latin Amerika coğrafyası olmuştur. Amerika’nın, bölgede gerçekleştirdiği operasyonlar bir bakıma geleneksel sömürge yöntemlerinden izler taşıyordu. 1898 İspanyol-Amerikan Savaşı neticesinde İspanyol sömürgelerinin birçoğunu ele geçiren Amerika aynı zamanda küresel bir aktör olarak dünya siyaset sahnesine de hızlı bir giriş yaptı. Savaş sonrasında yapılan Paris Anlaşması’yla İspanya; Guam, Porto Riko ve Filipinleri Amerika’ya bırakmış, ayrıca Küba Amerikan kontrolüne girmişti. Sonraki dönemde Santo Domingo, Nikaragua, Haiti, Panama gibi yerlerde gerçekleştirdiği operasyonlarla Amerika bölgenin tek hâkim gücü hâline geldi. 1902’deki Venezuella Krizi, Latin Amerika üzerindeki ABD hegemonyasını sağlamlaştırdı. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Osmanlı-İngiliz ilişkilerindeki geleneksel çerçevenin bozulmaya ve gittikçe soğumaya başladığı bir zaman diliminde görülen bu gelişme hilafetin artık iki devlet arasındaki ilişkilerde kullanılacak bir siyasî pazarlık unsuru olmasını da beraberinde getirecekti. Hilafet meselesi İngiltere-Osmanlı resmî devlet ilişkilerinde ise daha çok genel dış politika çerçevesinde bir tehdit ve denge unsuru olarak gündeme gelmiştir.

Yanıt Açıklaması: Afrika kıtasının batı ve güney sahillerinde Portekiz donanmasından sonra Almanya donanma kuvvetleri görülmez

Yanıt Açıklaması: İngilizlerin XVII. ve XVIII. yüzyıllarda Amerika ve Asya’da yoğunlaştırdıkları sömürge faaliyetleri öncelikle ticari ve ekonomik ağırlıklı idi. Zaman içinde siyasî, stratejik, ideolojik ve dinî (misyonerlik) faktörler de etkili oldu. Doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: Hindistan’daki İngiliz hâkimiyeti de hızlı bir genişleme sürecine girdi. Ancak İngilizlerin ağır vergi politikaları, yerli halkı küçümsemeleri, gittikçe kötüleşen ekonomik durum, eğitim sistemine yapılan müdahaleler, misyonerlerin rencide edici faaliyetleri, hukukî mevzuatın karmaşık bir hâl alması ve bürokrasideki ayrımcılıklar gibi gelişmeler yüzyıllardır bu ülkenin ve siyasî kültürel hâkimiyetin sahibi Müslümanların tepki göstermelerine yol açtı. Bunun üzerine 1857’de Orta Hindistan, Doğu Bengal, Asam bölgelerinden sonra Delhi’de İngilizleri ülkeden çıkarmak  çin bir askerî hareket başlatıldı. Ancak İngilizler bu ayaklanmayı zorlukla da olsa bastırarak artık sembolik konumda bulunan Babürlü Devleti’ne tamamen son verdiler. Doğru cevap E' dir

Yanıt Açıklaması: 1936 yılında İtalya’nın Habeşistan’a yönelik operasyonu Avrupa sömürgeciliğinin son başarılı hamlesiydi.

Yanıt Açıklaması: Amerikan emperyal sisteminin tesis edilmesi için hiç şüphesiz siyasî organizasyonların yanı sıra ekonomik iş birliği araçlarının geliştirilmesine de ihtiyaç vardı. Bretton Woods Anlaşması bunun için ilk ve en önemli adımlardan biri oldu. Anlaşmanın amacı, Amerika’nın hedeflediği ekonomik kontrol mekanizmasını tüm dünyada hâkim kılmaktı. Doğru yanıt B seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Hindistan ülkesi kralın tacındaki elmas olarak nitelendirilmiştir.

Yanıt Açıklaması: 1930’larda ABD “İyi Komşu Politikası” olarak adlandırılan ve Latin Amerika ülkelerinin iç işlerine müdahaleyi asgariye indiren bir dizi uygulamanın altına imza attı. Bu süreçte ABD, Latin Amerika ülkelerinin iç işlerine saygıyı esas alan dış müdahalelere kapalı, devletlerin eşitliğine dayalı bir Pan-Amerikan sistemi tesis etme çabalarını yoğunlaştırdı ve 1938 yılında ilan edilen Lima Bildirgesi ile bu amaca büyük oranda ulaşılmış oldu. Doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: XIX. yüzyılın yeni sömürgecilik anlayışı genel olarak sanayileşmiş ülkelerin üzerinde hak iddia edilen toprakları ele geçirme şeklinde uygulanırken ayrıca bir şekilde direnen Osmanlı Devleti ve Çin gibi pazar potansiyeli yüksek ülkelerin pazar sömürgesi olarak kontrol edilmesi söz konusuydu. Nitekim bu dönemde İngiltere, bu ülkelere baskı uygulayarak 1838’de Osmanlılarla ticaret anlaşması, Afyon Savaşı sonrasında da Çin ile 1840-1842’de limanlarının dış ticarete açılma anlaşmaları gibi ayrı ayrı siyasî ve ekonomik anlaşmalar yaptı ve dayattığı imtiyazlarla bu topraklarda ticaret tekelini elde etti.

Yanıt Açıklaması: Askerî güce sahip olan ve Kızıldeniz, Basra Körfezi, Japonya’ya seferler düzenleyen İngiliz Doğu Hindistan Şirketi şirketi 1622’de Portekiz donanmasını Hürmüz Boğazı’nda mağlup ederek Basra Körfezi bölgesinin ve Hindistan yolunun denetimini ele geçirdi. Doğru cevap C' dir.

Yanıt Açıklaması: 1895 yılında Shimonoseki Antlaşması’yla C¸in, Avrupa sömürgecilerine tanıdığı tüm imtiyazları Japonya’ya da verdi.