Sömürgecilik Tarihi (Afrika-Asya)

Yanıt Açıklaması: Avusturya’nın barış isteği kabul edildi ve 10 Kasım 1859 yılında Zürih Barış Antlaşması yapıldı. Bu antlaşmayla Lombardiya İtalya’ya, Venedik ise Avusturya’ya bırakıldı. Böylece İtalya biraz daha büyümekle beraber yine de bölünmüş olarak kalıyordu.

Yanıt Açıklaması: 1936 yılında İtalya’nın Habeşistan’a yönelik operasyonu Avrupa sömürgeciliğinin son başarılı hamlesiydi. Bundan sonraki süreçte Avrupa merkezli sömürgecilik dramatik şekilde düşüşe geçti.

Yanıt Açıklaması: “Başkalarına ait kaynakları haksız yere kullanmak” manasında insanlık tarihiyle başlatılan sömürgecilik, modern anlamıyla XV. yüzyıl sonlarından itibaren ortaya çıkan ve günümüze kadar devam eden bir süreç olarak Avrupa’nın güçlü devletlerinin dünyanın diğer ülkelerinin topraklarını ve kaynaklarını keşif, ilhak, işgal ve istimlak ederek kendi ülkeleri için kullanma olgusudur.

Yanıt Açıklaması: Pasifik’i kontrol etme iddiasında olan Amerika’nın ilk önemli durağı olan Filipinler, yayılmacı politikaları tecrübe etmesi açısından bir okul, aynı zamanda Amerikan tarzı sömürgeciliğin mahiyetini anlamak bakımından da bir örnek niteliğindedir. Amerika bölgeye demokrasi ihraç etmek üzere gittiğini iddia etmiş, neticede bu söylem hem ABD hem de Filipin halkı için Amerikan varlığının gerekliliğine bir dayanak teşkil etmiştir. İlhakın hemen ardından öncelikle bölgede Amerikan kurumlarının tesis edildiği görülmektedir. Amerikalı yetkililerin birçoğu danışmanlık ve eğitim hizmetlerini bizzat üstlenmiş durumdaydı ve ulaşılmak istenen hedef kitle yerli elitlerdi. Seçkinlerin eğitilmesiyle birlikte içerde iş birliğine müsait bir kesim oluşturulacak ve onların üzerinden sistemin devamı sağlanabilecekti. Uygulamalar öylesine başarılı oldu ki 1946’daki bağımsızlık anına gelindiğinde başkanlık rejimi, güçler ayrılığı prensibi, iki partili sistemi ve özel mülkiyete verdiği önemle Filipinler âdeta Amerika’yı taklit ediyordu. Doğru yanıt D seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Mısır’daki Albay Urâbî hareketi ve Sudan’da Mehdî Muhammed’in İngiliz hâkimiyetine karşı direnişi gibi somut gelişmelerin yanı sıra Osmanlı hilafeti merkezli oluşan ittihâd-ı İslam hareketleri İngiliz sömürgeciliğinin İslam ve Müslümanlara yönelik politikalarına mesnet teşkil etmiştir. Doğru cevap A' dır.

Yanıt Açıklaması: 1517 yılında büyük bir donanma ile Kızıldeniz’e giren Portekizlilere karşı sınırlı imkânlarla mücadele eden Selman Reis onları Cidde Limanı’ndan ayrılmak mecburiyetinde bıraktı.1524 yılında Selman Reis komutasındaki Osmanlı donanması Kızıldeniz’den çıkarak Yemen’e vardı, Portekiz üssü bulunan Kamran Adası’nı zapt etti.

Yanıt Açıklaması: 1887 yılında İngiliz Somalisi kuruldu.

Yanıt Açıklaması: Ulusal mücadele hareketlerinin giderek ivme kazanması Avrupa merkezli sömürge imparatorluklarının dağılmasında ciddi bir etken oldu. Uzak sömürgelerde bağımsızlık ya da özerklik gibi taleplerle yola çıkan her ayaklanma, sömürgeci imparatorlukların dominyonlarına daha fazla taviz vermesiyle sonuçlandı. Keza sömürgeciler için daha geniş halk kitlelerini memnun etmektense zaten uzunca bir süredir iş birliği içinde oldukları yerli seçkinlerin taleplerini karşılamak hem daha kolay hem daha az maliyetliydi. Doğru yanıt B seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: İngiltere Kraliçesi I. Elizabeth ve İspanya Kralı II. Philippe döneminde (1527–1598) Yeni Dünya üzerinde rekabet artmış ve İngilizler de bu yarışa dâhil olmuşlardır. 1578 yılında Kraliçe’den Yeni Dünya’da koloni kurma izni alan Humphrey Gilbert (1539–1583), Newfoundland (Kanada) kıyılarına ulaşarak İngiltere’nin ilk denizaşırı kolonisine sahip oldu.

Yanıt Açıklaması: 1960’lardan itibaren İngiltere’nin geleneksel sömürge sisteminin merkezinde yer aldığı günler artık geride kalmıştı. 1946’da Hindistan’a bağımsızlık garantisi verilmesinin ardından, Batı Afrika’da da yeni bir dönem başladı. Doğru cevap B dir.

Yanıt Açıklaması: 1460 yılında Cabo Verde ve 1471’de Ekvator’a ulaşan Portekizli denizciler 1487’ye gelindiğinde Bartolomeu Dias ile U¨mit Burnu’nu aşarak Hindistan yolunu açtılar.

Yanıt Açıklaması: Portekiz, 1493 yılındaki “Inter Caetera” adlı Papalık fermanı ile Afrika’daki Hristiyanlaştırmanın tekelini de elde etmiştir.

Yanıt Açıklaması: İngiliz Doğu Hindistan Şirketi (British East India Company) İngiliz sömürgeciliğinin ciddi anlamda ilk adımıdır. 1206’dan beri çeşitli Müslüman Türk hanedanlarının (Delhi Sultanlığı) idaresinde coğrafi bütünlüğünü büyük oranda sağlamış olan Hindistan 1526’dan itibaren de Babürlü Devleti ile güçlü bir ülke olmuştu. Sömürgeci Avrupa devletleri Hindistan ticaretini öncelikle yerli yöneticilerin izni ile yürütmüşler (Koloni) ancak zamanla anlaşmaları ihlal ederek işgallere başlamışlardı. Bu çerçevede 31 Aralık 1600’de Portekiz ve İspanya’nın tekelinde bulunan Uzak Doğu ve Hindistan baharat ticaretinden pay almak üzere İngiliz tüccarları tarafından krallık beratıyla kurulmuş olan İngiliz Doğu Hindistan Şirketi giderek dünyanın en büyük ticaret yapılanmalarından biri ve İngiliz sömürgeciliğinin Asya’daki temsilcisi hâline geldi. Şirketin bu temsilciliğini, hükûmetin tekel imtiyazını sona erdirip teşkilatını dağıttığı 1858 yılına kadar özellikle Hindistan’daki faaliyetleri, konumu ve etkisiyle özerk bir devlet gibi sürdürdüğü görülür.

Yanıt Açıklaması: I. Dünya Savaşı sırasında Belçika sömürge birlikleri, Doğu Afrika’da Alman sömürgelerinin büyük kısmını işgal etti. Savaş sonunda Belçika, işgal ettiği Alman sömürge topraklarını Kongo Nehri’nin ağız kısmını elinde tutan Portekiz ile değiştirmek istedi. Ancak bu plan gerçekleşmedi. İngiliz ve Belçikalı temsilcilerin yaptıkları görüşmeler sonunda 30 Mayıs 1919 tarihinde Orts Milner Antlaşması yapıldı. Buna göre Almanya’nın Doğu Afrika’daki Tanzanya denilen Rwanda, Burundi ve Tanzanyika topraklarından ilk ikisi Belçika’nın diğer kısımları ise İngiltere’nin payına düştü. Doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: Bismarck, Fransa’nın Avrupa’daki üstünlüğüne son vererek Alman ulusal birliğinin kurulmasına karşı çıkan en büyük engeli de aşmış oldu. Nitekim 18 Ocak 1871 tarihinde Prusya ordularının Paris kuşatması devam ederken Bavyera Kralı II. Ludwig büyük bir törenle bütün Alman prenslikleri adına Alman imparatorluk tacını Prusya kralı I. Wilhelm’e takdim etti. Böylece Alman ulusal birliği resmen kuruldu. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Rusya gibi komünist idare altında olan Çin, 1949 yılında kendi anakarasının tamamında kontrolü ele geçirmişti. Doğru yanıt C seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Bismarck’ın tesis ettiği Almanya, I. Dünya Savaşı’nı kaybetmesi üzerine mevcut topraklarının bir kısmını komşularına ve tüm sömürgelerini rakip- lerine devretmek zorunda kaldı. O¨yle ki Almanya Afrika’da bulunan sömürgelerinden Togo’yu Fransa’ya; Kamerun’u Fransa ve İngiltere’ye; Tanzanya’yı İngiltere ve Belçika’ya; Namibya’yı da İngiltere’ye bıraktı. Pasifik’te bulunan Yeni Gine’yi Avustralya; C¸in’deki diğer sömürge yerlerini ve Pasifik’te bulunan Bismarck Takımadaları ile diğer adalarını da Japonya ele geçirdi.

Yanıt Açıklaması: 1882 yılında Alman Sömürge Birimi (German Colonial Association) kuruldu.

Yanıt Açıklaması: 1885 Berlin Konferansı ile Afrika sömürgelerinin kurumsallaşması ve belirli bir hukuka dayandırılması üzerinde sömürgeci devletler arasında bir uzlaşı sağlanmış ise de bir süre sonra ortaya çıkan ulusçu hareketler ve iktidarı ele geçirme gayretleri bu uzlaşının kısa sürmesine neden oldu. Doğru cevap E dir.

Yanıt Açıklaması: Yine Mısır’daki Albay Urâbî hareketi ve Sudan’da Mehdî Muhammed’in İngiliz hâkimiyetine karşı direnişi gibi somut gelişmelerin yanı sıra Osmanlı hilafeti merkezli oluşan ittihâd-ı İslam hareketleri İngiliz sömürgeciliğinin İslam ve Müslümanlara yönelik politikalarına mesnet teşkil etmiştir.