Sömürgecilik Tarihi (Afrika-Asya)

Yanıt Açıklaması: 1884 yılından sonra Almanya, Gine Körfezi’nin sahil şeridini ve Kamerun topraklarını da ilhak ederek sömürge sahasını genişletti. Batı Afrika’da bulunan Togo sahasını kendi nüfuz bölgesi olarak ilan etti. I. Dünya Savaşı’nda Almanya’nın yenilmesi üzerine Batı Afrika’da bulunan Alman sömürgelerinden Togo, Fransa’ya verildi.

Yanıt Açıklaması: 1823’te ABD Başkanı Monroe’nin ilan ettiği doktrin ile kıtanın geneline yapılacak herhangi bir müdahaleyi düşmanca olarak nitelendireceğine dair Avrupalıları uyaran ABD’nin, Latin Amerika üzerindeki etkisi bu tarihten itibaren âdeta kurumsallaşmaya başladı. Doğru cevap D dir.

Yanıt Açıklaması: ABD, Latin Amerika ülkelerinin iç işlerine saygıyı esas alan dış müdahalelere kapalı, devletlerin eşitliğine dayalı bir Pan-Amerikan sistemi tesis etme çabalarını yoğunlaştırdı ve 1938 yılında ilan edilen Lima Bildirgesi ile bu amaca büyük oranda ulaşılmış oldu.

Yanıt Açıklaması: Osmanlı-İngiliz ilişkilerindeki geleneksel çerçevenin bozulmaya ve gittikçe soğumaya başladığı bir zaman diliminde görülen bu gelişme hilafetin artık iki devlet arasındaki ilişkilerde kullanılacak bir siyasi^ pazarlık unsuru olmasını da beraberinde getirecekti. Hilafet meselesi İngiltere-Osmanlı resmi^ devlet ilişkilerinde ise daha çok genel dış politika çerçevesinde bir tehdit ve denge unsuru olarak gündeme gelmiştir.

Yanıt Açıklaması: Mısır’daki Albay Ura^bi^ hareketi ve Sudan’da Mehdi^ Muhammed’in İngiliz ha^kimiyetine karşı direnişi gibi somut gelişmelerin yanı sıra Osmanlı hilafeti merkezli oluşan ittiha^d-ı İslam hareketleri İngiliz sömürgeciliğinin İslam ve Müslümanlara yönelik politikalarına mesnet teşkil etmiştir.

Yanıt Açıklaması: Batı sömürgeciliğinin temsil kabiliyetinin Avrupa’dan Amerika’ya geçmesi noktasında bir başlangıç oldu. 1956’da yaşanan Süveyş Krizi’nde, İsrail’le iş birliği yapan İngiltere ve Fransa’nın, Sovyetler karşısında başarısız olması ve krizin ancak Amerika’nın araya girmesiyle aşılması geleneksel sömürge imparatorluklarının sonunu işaret ettiği gibi Amerika’nın dünya üzerindeki etkisini giderek artırdığının da bir göstergesi niteliğindedir. Kriz esnasında 3 devletin Süveyş Kanalı’nın Nasır tarafından millîleştirilmesine karşı çıkmasına rağmen Sovyetler karşısında tutunamayışı aynı zamanda Sovyetlerin de küresel bir güç olarak ortaya çıkışının bir işareti olarak algılanabilir. Dünya bu dönemde bir tarafını Amerika, diğer tarafını Rusya’nın oluşturduğu iki kutuplu bir çatışma ortamının başlamasına şahit olurken geleneksel sömürge imparatorlukları son bulmakta, milliyetçi hareketler de giderek tırmanmaktaydı. Bu süreçler âdeta birbirine bağımlı ve paralel olarak ilerledi. İngiltere ve Fransa’nın Süveyş Krizi sırasında kaybettikleri prestij ve bu kriz esnasında ortaya çıkan zafiyetleri, dominyonlardaki özgürlükçü hareketlere cesaret verdi. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: II. Dünya Savaşı’nın nihayete ermesiyle birlikte Avrupa merkezli sömürge düzeninin sarsılma dönemi tamamlandı ve bundan sonraki dönemde sömürgelerin bağımsızlık süreci başladı. 1946-47’de Suriye ve Lübnan bağımsızlığını elde ederken bağımsızlık hareketleri 1954’ten itibaren daha da hız kazandı. 1960’lardan itibaren İngiltere’nin geleneksel sömürge sisteminin merkezinde yer aldığı günler artık geride kalmıştı. 1946’da Hindistan’a bağımsızlık garantisi verilmesinin ardından, Batı Afrika’da da yeni bir dönem başladı. Zaten ekonomik açıdan sömürgelerin maliyetini üstlenmekte zorlanan İngiltere’de 1959’da işbaşına gelen hükûmetin ilk işi Afrika’dan çekilme kararı almak oldu. Böylelikle Nijerya, Togo, Benin 1960 itibarıyla bağımsız birer devlet olarak ortaya çıktı. Onları 1961’de Tanzanya, Uganda ve Kenya takip etti. Nihayet 1964’te Malavi ve Zambiya bağımsız Afrikalı devletler arasında yerini aldı. Doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: I. Dünya Savaşı’ndan sonra Arap coğrafyasındaki petrol bölgelerinin neredeyse tamamını ele geçiren İngiltere, yüzyılın ortalarına kadar bölgedeki üstünlüğünü devam ettirdi. Fakat savaş sırasında ekonomik açıdan yıpranan İngiliz İmparatorluğu, denizaşırı coğrafyalardaki üstünlüğü koruyabilecek kaynaklardan mahrumdu ve halk arasında savaş karşıtlığı had safhaya ulaşmıştı. Bu durumda İngiltere; Uzak Doğu, Akdeniz ve Afrika’da güç kaybetmeye başladı. İngiliz şirketler büyük savaş sonrasında giderek artan bir şekilde yerel ayaklanmalar, Bolşevik propaganda ve Amerikan rekabetiyle karşı karşıya kaldı ve yalnızca petrol bölgeleri değil denizaşırı diğer sömürgelerin idaresi de her geçen gün zorlaştı. Amerikan şirketlerinin petrol bölgelerinden pay alma çabaları, İngilizleri kontrolü elde tutmak için çeşitli tedbirler almaya sevk ettiyse de bunda pek bir başarı elde edilemedi. Böylelikle İngiltere’nin Orta Doğu petrolleri üzerindeki tekeli kırılmış oldu. Yüzyılın hemen başında petrol üzerine alevlenen rekabet ve buna eşlik eden siyasî hareketler 1945 sonrasında yaşanacak olayların habercisi niteliğindeydi.

Yanıt Açıklaması: Niederland Devleti, 1815 ile 1830 yılları arasında kuzeyde Hollanda (Dutch), güneyde ise Belçika (Belgian) vilayetlerinden müteşekkildi. Ancak Belçikalılar nüfus bakımından Hollandalılardan daha fazlaydı. U¨stelik Hollandalılar Protestan, Belçikalılar Katolik idi. Bu mezhep farklılığının yanısıra Belçikalıların çoğunluğu Fransızcaya akraba bir dili konuşuyordu. O¨yle ki güney vilayetleri yani Belçikalılar, Kral I. William’ın din, dil ve ekonomi politikaları yüzünden bu birliktelikten rahatsızdı. 25 Ağustos 1830’da başlayan olaylar 7 S¸ubat 1831 tarihinde Belçika’nın bağımsızlığını ilanıyla neticelendi.

Yanıt Açıklaması: İngiltere, 1882’de Mısır’ı ve uzun bir mücadeleden sonra 1899’da Sudan’ı işgal etmiştir. Doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: Savaştan sonraki 10 yıl boyunca Milletler Cemiyeti öncülüğündeki “özgür ve demokratik dünya projesi”nin etkisiyle emperyalizm sorunu bir süre için ertelenmiş oldu. Fakat Almanya, Japonya, Rusya ve İtalya gibi ülkelerde baş gösteren diktatör rejimlerin etkisiyle dünya yeni bir sömürgeci rekabete sahne olmaya başladı.

Yanıt Açıklaması: Fransa’nın Prusya ile devam eden Sedan Savaşı yüzünden askerlerini Roma’dan çekmesi ve bu savaşta yenilmesi üzerine İtalyanlar 20 Eylül 1870 tarihinde Roma’yı işgal ederek başkent yaptılar. Böylece İtalyan ulusal birliği sağlanmış oldu.

Yanıt Açıklaması: Mısır’daki Albay Urâbî hareketi ve Sudan’da Mehdî Muhammed’in İngiliz hâkimiyetine karşı direnişi gibi somut gelişmelerin yanı sıra Osmanlı hilafeti merkezli oluşan ittihâd-ı İslam hareketleri İngiliz sömürgeciliğinin İslam ve Müslümanlara yönelik politikalarına mesnet teşkil etmiştir.

Yanıt Açıklaması: Sömürge ülkelerinde toprağın doğal yapısı ve dönüşümüne bağlı bir tarım yerine daha çok para edecek şeker kamışı, kahve, kakao gibi ürünler üzerinde ısrar edilerek uzun vadede pek çok Asya ve Afrika toprağının çoraklaşmasına zemin hazırlanmıştır. Ana karadan daha büyük olan sömürge topraklarında kalıcı olabilmek ve mahallî bürokratik ihtiyacı karşılayabilmek için geleneksel eğitim kurumlarının tahrip edilerek sınırlı sayıdaki insana verilen Avrupai eğitim sonucu ortaya çıkan asimile edilmiş aydın tipi (Macaulayizm) ile uzun bir süreçte İngilizcenin yerleştirilmesi, yeni ekonomik, sosyal, kültürel ve siyasal altyapının tamamen İngiltere’ye bağlı olmasına yol açmıştır. Nitekim XIX. yüzyılda Avrupa’da icat edilen pek çok mekanik ev gereci, çeşitli makineler vb. aletler ilk defa misyonerler vasıtasıyla yerli halklara tanıtılmış, ardından bunların büyük miktarlara varan satış bağlantıları gerçekleşmiştir. Misyonerler, bu çerçevede halkın inançlarını ve hayat tarzlarını değiştirmeye matuf olarak toplumla temasın daha yoğun bulunduğu özellikle eğitim ve sağlık alanlarına yönelerek okullar ve hastaneler açmışlar ve buralarda “daha ideal, medenî ve yüksek olan” Hristiyan Avrupa değerleri ve hayat tarzı aktarılmıştır. Doğru yanıt A seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Cebelitarık (1704) ve Malta gibi stratejik öneme sahip Kıbrıs Adası 1878’de “kira” adı altında ele geçirildi. Uzak Doğu’daki İngiliz etki alanı da benzer gelişmeler sonunda oluşturuldu.

Yanıt Açıklaması: Şirket, ilk seferini 1601’de Doğu Hint Adalarına (Malezya-Endonezya) düzenledi. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Almanya'nın, I. Dünya Savaşı'nda yenilmesinden sonra Afiraka'daki sömürgeleri de diğer Avrupalı devletler tarafından payaşılmıştır. Bu kapsamda Namibya, İngiltere tarafından ilhak edildi. Togo, Fransa’ya verildi. Kamerun, Fransız Kamerun’u ve İngiliz Kamerun’u olarak iki kısma ayrıldı. Tanzanya ise İngiltere ve Belçika arasında paylaşıldı. Dolayısıyla II. seçenekteki bilgi eksik olduğu için doğru cevap diğer seçenekleri içeren D şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Bolşevik Rusya daha savaş devam ederken emperyalizm karşıtı görünen bir söylemle ortaya çıkmıştı. Sonraki yıllara damgasını vuran bir mücadelenin temelini oluşturacak bu söylem, bir süre sonra yerini farklı kutupların çatışmasına bıraktı. Savaş sonrasında emperyalist yarıştan çekildiği düşünülen Rusya, Stalin idaresinde yoğun propaganda faaliyetleriyle yeni türden bir emperyalist tutumla geri döndü. Başta Avrupa’nın doğusu olmak üzere Asya ve Pasifik’e kadar etki alanlarını genişletmeyi hedefleyen Rusya ile önderliğini Amerika’nın üstlendiği liberal batı arasında yaşanan sosyal, ekonomik ve siyasî çatışma, “Soğuk Savaş” olarak adlandırılan iki kutuplu dünyanın en önemli olgusudur. Nitekim Amerika’nın Kore, Vietnam ve diğer müdahaleleri, Sovyetlerin Afganistan sınırlarına kadar yayılması veya Boğazlar üzerindeki düşünceleri bu politikaların dışa yansımasından başka bir şey değildi.

Yanıt Açıklaması: 15 Kasım 1884 tarihinde konusu Afrika olan Berlin Afrika Konferansı toplandı. 26 S¸ubat 1885 tarihinde de Berlin Genel Senedi veya Kongo Senedi denilen 37 maddeden oluşan antlaşma imzalandı.

Yanıt Açıklaması: 1558’de tahta geçen Kraliçe I. Elizabeth döneminde gerçekleşen deniz aşırı sefer ve keşifler İngiltere’nin gücünü ve ticaret hacmini arttırdı, sömürge arayışlarını başlattı. İngiltere bunun için yapılan Yedi yıl Savaşları’nda (1756-1763) Fransa’ya karşı büyük bir zafer kazandı ve Fransızları Kanada ve Hindistan’dan uzaklaştırarak dünya çapında deniz üstünlüğünü ve sömürgeciliğini pekiştirdi.