Sömürgecilik Tarihi (Afrika-Asya)

Yanıt Açıklaması: XIX. yüzyılın ikinci yarısında dünya “modern emperyalizm” denilen süreci yaşadı. Genel anlamda daha önce yoğunlukla şirketler marifetiyle yürütülen sömürgecilik faaliyetlerinin kızışan rekabet ve güvenlik telakkileriyle doğrudan devletler eliyle yani sömürge topraklarına hâkim olup idarî sorumluluğunu da üstlenerek yürütülmesi şeklinde anlaşılabilecek olan bu süreç, dünya topraklarının neredeyse %80’inin birkaç Avrupa devleti arasında paylaşıldığı dönemdir.

Yanıt Açıklaması: Afrika kıtasının iç kesimlerinin keşfi İskoçyalı bir misyoner olan David Livingstone tarafından yapıldı (1842).

Yanıt Açıklaması: Fransa 1763’te Paris Antlaşmasını İngiltere ile imzalamıştır

Yanıt Açıklaması: Batı yayılmacılığı XX. yüzyılın hemen başında ekonomik ve siyasî olarak zirve noktasına ulaşmış bulunuyordu. Neredeyse bütün büyük Avrupa devletleri sömürgecilikle bir şekilde bağlantılıydı. İngiltere, Fransa gibi imparatorluklar zenginliklerini bu yolla katlayarak artırmışlardı. Antiemperyalist bir düşüncenin ürünü olan Amerika bile kendi içindeki problemleri çözdükten sonra, yalnızca şirketler bazında gerçekleştirdiği uluslararası ticarî faaliyetleri bir adım daha öteye taşıma gayretindeydi. Yüzyılın hemen başında dünyanın önde gelen güçleri arasında Afrika’nın paylaşılması üzerine yapılan çatışmalar, Çin-Japon Savaşı, İspanyol-Amerikan Savaşı, Boer Savaşı ve Rus-Japon Savaşı gibi mücadeleler, geleneksel sömürgecilikten farklı olarak kapitalist olguyla yakından bağlantılı yeni bir tür emperyalizmin gelişmekte olduğunun bir göstergesiydi. Öte yandan XX. yüzyılın başında küresel emperyalist devletler arasındaki rekabet iki dünya savaşının yaşanmasına neden olmuştu. Bu iki savaş sonucunda Sovyetlerin de emperyalist bir güç olarak belirmesi Amerika’nın başını çektiği kapitalist sisteme yönelik bir meydan okuma niteliğindeydi. Bu dönemde ortaya çıkan Almanya, Japonya, İtalya gibi ülkeler başta İngiliz hegemonyası olmak üzere geleneksel sömürgeci güçlere karşı büyük bir mücadeleye girişmişti. Giderek yoğunlaşan pazar elde etme çabası, Alman üretim sisteminin son derece güçlü bir altya pıyla devreye girmesi ve Amerika’nın etki alanlarını genişletmek üzere harekete geçmesi, geleneksel imparatorlukların aleyhine olmak kaydıyla emperyalist yarışa yeniden ivme kazandırmıştı.

Yanıt Açıklaması: I. Dünya Savaşı’ndan sonra Arap coğrafyasındaki petrol bölgelerinin neredeyse tamamını ele geçiren İngiltere, yüzyılın ortalarına kadar bölgedeki üstünlüğünü devam ettirdi. Fakat savaş sırasında ekonomik açıdan yıpranan İngiliz İmparatorluğu, denizaşırı coğrafyalardaki üstünlüğü koruyabilecek kaynaklardan mahrumdu ve halk arasında savaş karşıtlığı had safhaya ulaşmıştı. Bu durumda İngiltere; Uzak Doğu, Akdeniz ve Afrika’da güç kaybetmeye başladı. İngiliz şirketler büyük savaş sonrasında giderek artan bir şekilde yerel ayaklanmalar, Bolşevik propaganda ve Amerikan rekabetiyle karşı karşıya kaldı ve yalnızca petrol bölgeleri değil denizaşırı diğer sömürgelerin idaresi de her geçen gün zorlaştı. Amerikan şirketlerinin petrol bölgelerinden pay alma çabaları, İngilizleri kontrolü elde tutmak için çeşitli tedbirler almaya sevk ettiyse de bunda pek bir başarı elde edilemedi. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: Şirket, ilk seferini 1601’de Doğu Hint Adalarına (Malezya-Endonezya) düzenledi. Başarılı geçen bu seferden sonra...

Yanıt Açıklaması: 1789’da kaldırılan köle ticaretini 1802’de Napolyon yeniden başlattı. Ama onun döneminin sonunda Fransız sömürgeciliği bütün gücünü kaybetmişti. Savaşlar, iç isyanlar, siyah köle ticaretinin yasaklanması Fransa’yı iktisadî yönden zayıflattı. İngiltere, 1807’de köleliği yasakladıysa da Fransa 1831’e kadar devam ettirdi ve ilk defa 1848’de bütün Fransız sömürgelerinde tamamen yasaklandı.

Yanıt Açıklaması: 1823’te ABD Başkanı Monroe’nin ilan ettiği doktrin ile kıtanın geneline yapılacak herhangi bir müdahaleyi düşmanca olarak nitelendireceğine dair Avrupalıları uyaran ABD’nin, Latin Amerika üzerindeki etkisi bu tarihten itibaren âdeta kurumsallaşmaya başladı.

Yanıt Açıklaması: İngiliz sömürgeciliğini başlıca beş aşamaya ayırmak mümkündür: 1. 1763 Paris Antlaşması’na kadar olan genişleme dönemi 2. XIX. yüzyılın ortalarına kadar gelen ilhak ve yerleşme süreci 3. I. Dünya Savaşı’na kadar olan modern emperyalizm 4. 1945’e kadar gelen tutunma dönemi 5. 1945’ten sonra sömürge imparatorluğunda dağılma süreci.

Yanıt Açıklaması: Monroe Doktrini ile Latin Amerikalıların hamiliğini ilan etmiştir.

Yanıt Açıklaması: 1917’de savaştan ayrılan ve gizli anlaşmaları ifşa eden Rusya, emperyalizme bir başka deyişle savaşın galiplerine karşı âdeta psikolojik bir hamle başlatmıştı.

Yanıt Açıklaması: Kongo, 1960 yılına kadar Belçika sömürgesi olarak kalmıştır. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Kongo 1960 yılına kadar Belçika sömürgesi olmuştur. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Rusya, Stalin idaresinde yoğun propaganda faaliyetleriyle yeni türden bir emperyalist tutumla geri döndü. Başta Avrupa’nın doğusu olmak üzere Asya ve Pasifik’e kadar etki alanlarını genişletmeyi hedefleyen Rusya ile önderliğini Amerika’nın üstlendiği liberal batı arasında yaşanan sosyal, ekonomik ve siyasî çatışma, “Soğuk Savaş” olarak adlandırılan iki kutuplu dünyanın en önemli olgusudur. Nitekim Amerika’nın Kore, Vietnam ve diğer müdahaleleri, Sovyetlerin Afganistan sınırlarına kadar yayılması veya Boğazlar üzerindeki düşünceleri bu politikaların dışa yansımasından başka bir şey değildi.

Yanıt Açıklaması: XX. yüzyılın ilk çeyreği, eski ve yeni sömürgeci ülkelerin kızışan paylaşım yarışının hesaplaşmayla noktalandığı I. Dünya Savaşı’nı yaşadı. Almanya ve İngiltere’nin başını çektiği iki kampın savaşından sonra İngiltere, Almanya’nın sömürgelerini ve Osmanlı topraklarından yeni parçalar aldı. Filistin ve Irak bölgeleri manda yönetimine girerken Afrika’da Togo, Kamerun’un bir kısmı ve Tanganika İngiliz sömürgeleri arasına katıldı.

Yanıt Açıklaması: Kongo, 1960 yılına kadar Belçika sömürgesi olarak kaldı.

Yanıt Açıklaması: Üç maddede de İngiltere hakkında verilen bilgilerin hepsi doğrudur. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: Avrupa’nın merkezinde gerçekleştirdiği ağır sanayi hamlesiyle Versay’ın rövanşını almaya hazırlanan Nazi Almanyası ve Habeşistan’a saldırarak geleneksel sömürgeciliği yeniden başlatan Mussolini idaresindeki faşist İtalya’nın izlediği politikalar yeni bir emperyalist çatışmanın habercisi niteliğindeydi.

Yanıt Açıklaması: Afrika’da iktidarların yerli aşiret liderlerinden, Batı tarzı eğitim almış seçkinlerin eline geçmesi hedeflendi. Zaten ekonomik açıdan sömürgelerin maliyetini üstlenmekte zorlanan İngiltere’de 1959’da işbaşına gelen hükûmetin ilk işi Afrika’dan çekilme kararı almak oldu.

Yanıt Açıklaması: Gana, 1957’de Afrika’da ilk bağımsız olan İngiliz sömürgesiydi. Bunu daha sonra diğer sömürgeler takip etti. Doğru cevap C'dir.