Sömürgecilik Tarihi (Afrika-Asya)

Yanıt Açıklaması: Mozambik’te 1949 yılında Eduardo Mondlane tarafından “Nucleodos Estudandes Secundarios de Mocambique” isimli örgüt kurularak Portekiz sömürgeciliğine karşı ilk mücadele başlatılmıştır.

Yanıt Açıklaması: Köle ticaretine ilk başlayan ülke Portekiz, peşinden İspanya, Hollanda, İngiltere ve nihayet Fransa’dır. 1789’da kaldırılan köle ticaretini 1802’de Napolyon yeniden başlattı. Ama onun döneminin sonunda Fransız sömürgeciliği bütün gücünü kaybetmişti. Savaşlar, iç isyanlar, siyah köle ticaretinin yasaklanması Fransa’yı iktisadî yönden zayıflattı. İngiltere, 1807’de köleliği yasakladıysa da Fransa 1831’e kadar devam ettirdi ve ilk defa 1848’de bütün Fransız sömürgelerinde tamamen yasaklandı. Fransızlar işgal ettikleri bölgelere çok sayıda vatandaşını göç ettirmeyi ihmal etmedi. 1950’li yıllarda 8.700 bin nüfuslu Cezayir’de 1.100 bin (%12) Fransız vatandaşı yaşamakta olup bunların çoğu yaklaşık bir asır önce bu sömürgeye gelip yerleşen Fransız ailelerin soyundan gelenlerdi. 2.700 bin nüfuslu Tunus’ta 270 bin (%10) ve 7.500 bin nüfuslu Fas’ta 360 bin (%5) Avrupalı yaşamakta olup bunların çoğunluğu yine Fransız idi. Portekizliler genelde köle ticareti ve sömürgelerindeki kaynakları tüketirken bunu sanayileşmeye çevirememiş ama Fransa ve İngiltere XIX. yüzyıl boyunca sömürgecilikten elde ettiği kaynakları sanayileşmeleri için kullanarak büyük gelişmeler elde etmişlerdi. Başbakan Jules Ferry aslında Auguste Comte’un talebesi olarak sömürgeciliğe karşı olmasına rağmen devrin iş adamları ve genç patronlarının nüfuzu altında iktisadî sömürgeciliğe yeşil ışık yakmakla kalmadı aynı zamanda bunun yaygınlaşması için çaba gösterdi. Fransa’da sağ ve sol kesimler her zaman sömürgecilikten yana tavır takındı. Sadece sol görüşlüler, köle ticaretinin bu faaliyetin dışında tutulmasında ısrarlıydı. Doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: 1800’lü yılların ilk çeyreğine kadar yaklaşık iki asırdır Hollanda’nın elinde bulunan ve sömürge ticaretinin hâkimiyeti için önemli bir nokta olan Cape Koloni’yi ele geçiren İngiltere burayı kuzeye yapacağı seferler için bir üs hâline getirdi.

Yanıt Açıklaması: Portekizliler Hint Okyanusu’na nüfuz etmeye başladıkları dönemde ilk olarak Kızıldeniz girişindeki Socatra Adası ile Basra Körfezi girişindeki Hürmüz Boğazı’nı işgal ederek Doğu mallarının Akdeniz’ e girmesini engellediler

Yanıt Açıklaması: Fransızlar işgal ettikleri bölgelere çok sayıda vatandaşını göç ettirmeyi ihmal etmedi. 1950’li yıllarda 8.700 bin nüfuslu Cezayir’de 1.100 bin (%12) Fransız vatandaşı yaşamakta olup bunların çoğu yaklaşık bir asır önce bu sömürgeye gelip yerleşen Fransız ailelerin soyundan gelenlerdi. 2.700 bin nüfuslu Tunus’ta 270 bin (%10) ve 7.500 bin nüfuslu Fas’ta 360 bin (%5) Avrupalı yaşamakta olup bunların çoğunluğu yine Fransız idi. Doğru cevap D' dir.

Yanıt Açıklaması: Hollanda, 1830 yılında Cava çiftçilerine yönelik sadece pirinç gibi yiyecek ürünü değil bilakis dünya pazarlarında aranan yüksek fiyatlı ihraç ürünlerinin ekilmesini teşvik eden bir tarım sistemini uygulamaya koydular. “Kültür sistemi” adıyla bilinen bu sistem çerçevesinde Endonezyalı köylü ve çiftçiler verimli arazilerinin beşte birini hükûmetin istediği ihraç oranı yüksek olan değerli ürünlere ayırmak ve bunları resmî gözetim altında ekmek mecburiyetindeydiler.

Yanıt Açıklaması: Portekiz, 1924 yılında Mozambik’i tümüyle sömürge hâline getirdi. Yüzyıllarca Mozambiklileri köle ve işçi olarak pazarlayan Portekiz, burayı tamamıyla sömürgeleştirdikten sonra iş gücü ihtiyacını Avrupa’dan göçmen getirerek çözmeye çalıştı. Mozambik’ te bulunan Avrupalı işçilerin sayısı 1960’lı yıllarda 85 bine ulaştı. Doğru cevap B seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Mısır siyaseti ve Cezayir’i işgaliyle, Fransa modern milletler arasında Afrika sömürgeciliği planını şekillendiren ilk ülkedir.

Yanıt Açıklaması: Tunus, Sahra, Batı Afrika, Ekvator Afrikası, Annam, Tonkin, Laos, Madagaskar ve Fas, III. Cumhuriyet Dönemi’nde kurulan Fransız sömürgeleriydi.

Yanıt Açıklaması: XVI. yüzyılın ikinci yarısından itibaren Portekizliler, üstünlüklerini yitirmeye başlayıpHindistan ve Afrika’da savunmaya geçtiler. Portekiz tekelinin yıkılması ise bölgeye gelen iki Avrupalı güç ile oldu. Hollandalılar, XVII. yüzyıl başından başlayarak Ambon, Malakka, Colombo ve Koçin’i işgal ederken İngilizler ise Hürmüz ve Maskat’ı ele geçirerek Hindistan ticaret yolundaki önemli merkezleri ele geçirdiler. Doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: Çad Gölü havzasına yakın Bilâdü's-Sudan denilen coğrafyadaki Kânim-Bornu Sultanlığı ile ve bugün Mali Cumhuriyeti ile Nijer Devleti arasındaki bölgede kurulu Songay Sultanlığını da harekete geçirdi. Yine XVI. yüzyılda bu bölgenin en doğusunda bugünkü Sudan topraklarında kurulan Func ve Darfur Sultanlıkları, Etiyopya'nın güneydoğu bölgesinde kurulan Harar Emirliği ile Osmanlı Devleti sıkı ilişkiler içerisindeydi.

Yanıt Açıklaması: 1651 yılında İngiliz parlamentosu İngiltere ile Amerika kıtası arasındaki ticarette Hollandalı gemicilere yasak getirdi ve bu uygulama iki ülke arasındaki düşmanlıkların artmasına yol açtı. İngilizler 1664 yılında Yeni Hollanda’yı işgal ettiler ve Hollandalılar, 1667 yılında imzalanan Breda Anlaşması ile Yeni Hollanda kolonisini İngilizlere bıraktılar. Doğru cevap B' dir.

Yanıt Açıklaması: Tordesillas Antlaşması yalnız toprakları değil okyanusları da Portekiz’le İspanya arasında paylaştırmıştır.

Yanıt Açıklaması: Hindistan’a gidecek yolu bulma ve dünyayı çepeçevre dolaşma fikri, Lizbon’da giderek nyaygınlaştı. Bu fikri hayata geçirmek isteyenlerden biri de 1451’de Ceneviz’de doğmuş olan Kristof Kolomb idi. Lizbon’a göç ederek burada bir harita atölyesi kurmuş olan kardeşi Bartolomeu Dias ile birlikte deniz coğrafyası ile ilgili derinlemesine bilgi sahibi oldular. Bu bilgilerle hep batıya gidilerek Uzak Doğu’ya ulaşılabileceğine inanan Kolomb, Portekiz yönetiminden olumlu cevap alamayınca 1485 yılında İspanya’ya gitti ve İspanya’nın desteği ile çıktığı yolculuklar sonunda Amerika’ya ulaştı. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: Modern manada ilk sömürgeciliği geliştiren ülke Portekiz’dir.

Yanıt Açıklaması: Sömürgeci devletler çok geçmeden yeni tanımaya başladıkları bu kıtalarda ticarî kazancı oldukça yüksek olan çok sayıda ticaret şirketi kurdular. Bu şirketlerin tamamı kıyı- lardaki değerli madenleri yine yerli halkı kullanarak çıkarıyor ve Avrupa’ya gönderiyorlardı. Madenlerde zorla çalıştırılan yerliler, karşı koymaları hâlinde katliamlar yapılarak ortadan kaldırılıyordu. İlk önceleri altın ağırlıklı olan ticaret, XVII. yüzyıldan itibaren yerini baharat, fil dişi ve özellikle köle ticaretine bıraktı.

Yanıt Açıklaması: XIX. yüzyılın başından itibaren dünyanın birçok bölgesini sömürgeleştiren II. ve III. Cumhuriyet Fransa’sı, Asya ve Afrika sömürgeleri imparatorluğunu böylece kurmuş oldu. Sırasıyla işgal ettiği topraklar: 1830-1847 yılları arasında Cezayir, 1839’da Gabon, 1854’te Moritanya, 1855’te Senegal, Gine ve Fildişi Sahili’nde bazı yerler, 1859’da Kongo, 1859- 1867’de Cochinchine ve Kamboçya, 1881’de Tunus, 1884’de Tonkin ve Annam, 1886’da Kamer Adaları, 1885’te Madagaskar, 1888’de Cibuti, 1892’de Segu (Mali), 1898’de Benin (Dahomey), 1901-1913 yılları arasında Orta Afrika ve Çad, 1912’de Fas. İşgal edilen topraklar Haziran 1895’te Afrique Occidentale Française (AOF) [Fransız Batı Afrikası] adı altında bir birlik halinde toplandı. I. Dünya Savaşı öncesinde bu birlik içinde 8 sömürge bulunuyordu: Senegal, Moritanya, Sudan, Nijer, Yukarı Volta (Burkina Faso), Gine, Fildişi Sahili, Dahomey (Benin). Bunları idare etmek üzere görevlendirilen genel vali ise Senegal’in başkenti Dakar’da bulunmaktaydı.

Yanıt Açıklaması: Cezayirli Müslü­manlara ilk defa 1936'da oy verme hakkı verilmiştir

Yanıt Açıklaması: New Amsterdam: Amerika Birleşik Devletleri’ndeki bugünkü New York şehrinin eski adıdır. Burası İngilizlerin eline geçtikten sonra New York adını almıştır

Yanıt Açıklaması: Sömürgelerde başlayan Hristiyanlaştırma faaliyetleri bilhassa Cardinal Lavigerie’nin 1867’de Cezayir Başpapazı tayin edilmesiyle yoğunlaştı ve kurduğu Beyaz Rahipler (Pères blancs) ve Beyaz Rahibeler (Soeurs blanches) buradan bütün Afrika’da en büyük misyonerlik faaliyetlerini başlattı. Doğru cevap E' dir.