Osmanlı Diplomasisi

Yanıt Açıklaması: Bu dönemde Divan içinde diplomatik faaliyetlerin yürütülmesinden sorumlu en önemli görevlinin Nişancı olduğu görülmektedir. Divan’daki yazışmaları yürüten kâtiplerin bağlı olduğu nişancı, kısmen dış politikanın belirlenmesinde, daha ağırlıklı olarak ise diplomasinin yürütülmesinde ön plana çıkarmıştır.

Yanıt Açıklaması: Bütün seçeneklerde tercüman önemli görevler üstlenmekteydi.

Yanıt Açıklaması: Dış ilişkilerde istihdam edeceği diplomatları eğitimden geçiren ilk devlet Doğu Roma İmparatorluğudur. İmparatorluk, yurt dışına gönderilecek elçileri, protokol kurallarında dikkat edilmesi gereken noktalar ve görüşme metotları gibi hususlarda ciddî bir eğitimden geçirirdi.

Yanıt Açıklaması: Çocuk bırakmadan vefat eden Germiyan Beyi II. Yakub mülkünü Osmanlılara vasiyet ettiğinden ölümünü müteakip bu beylik ortadan kalkmıştır (1428). Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: İstanbul’da ilk daimî ikamet elçiliği fethi takip eden yıl Venedikliler tarafından kurulmasına karşın, Osmanlı Devleti ilk daimî elçiyi göndermek için takriben 340 yıl kadar bekledi.

Yanıt Açıklaması: Mevcut bilgilere göre, diplomasinin günümüzdeki anlamına yakın ilk örnekleri kadim Mezopotamya’da görülmüştür. Doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: Divan-ı Hümayun Tercümanlığı’na XVII. yüzyılın ortalarından başlayarak Fenerli Rum ailelerinden ileri gelen kimseler atandı. Bunların en ünlüleri İskerletzadeler’di. Bu aileden Alexandre Mavrekardato uzun süre tercümanlık görevinde kalmış ve Reisülküttab Mehmed Rami Paşa ile birlikte 1699’da Karlofça görüşmelerine katılmıştı. 1709’da Divan-ı Hümayun Baş Tercümanı İskerletzade Nicholos’un önce Boğdan, daha sonra Eflak Voyvodalığına getirilmesiyle Rumların voyvodalıklara atanma süreci de başladı. 1774 Küçük Kaynarca Barışı ile Rusya’nın Osmanlı Ortodokslarının koruyucusu durumuna gelmesi Divan tercümanlarının bir kısmını Rusya’ya yöneltti. 1836 tarihinde II. Mahmud’un hatt-ı hümayunuyla Hariciye Nezareti kuruldu. Buna göre reisülküttablığın yerini “Umur-ı Hariciye Nezareti” aldı ve bunun başına geçen kişinin unvanı “paşalık” lafzı kullanılmadan vezaret (vezirlik ve müşirlik) rütbesiyle görevliler tayin edildi. İlk ikamet elçiliği ise 1793 yılında kurulmuştur. Doğru cevap B şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Amedi Kaleminde genellikle devletin belirli bir gizlilik ve özellik içeren yazıları kaleme alınmaktaydı. Bu yazılar tek bir sahayı kapsamayıp, hem dâhiliye hem de hariciyeyle ilgili çeşitli konuları kapsardı.

Yanıt Açıklaması: Osmanlı Devleti'nde, bir padişahın ölümü ya da padişahlıktan çekilmesi üzerine yerine seçilen şehzadenin padişahlığının ilân edilmesi dolayısıyla yapılan törene "cülus" denmekteydi. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Diplomasi kavramının kökeni Grekçedir. Grekçedeki “di-ploma/διπλωµα”dan türetilen diplomasi, asıl olarak “ikiye katlanmış” anlamına gelmektedir. Fakat diploma, daha sonraları “el yazısıyla yazılmış ve ikiye katlanmış kâğıt, belge” mânâsında kullanılmaya başlanmıştır. Diplomasi kavramının günümüzdeki anlamını kazanmasında Kadim Grek ve Roma etkili olmuştur. Kadim Grek ve Roma’da resmî vesikalar; bazı imtiyazları ihtiva eden ve yabancı toplumlarla ilişkileri düzenleyen belgelerin katlanmasından dolayı bunlar “diploma” olarak adlandırılmaktaydı. Daha sonraki süreçte bu belgelerle meşgul olacak; bunları koruyacak, düzenleyecek ve duruma göre çözecek kâtiplere ihtiyaç duyulmaya başlamıştır. Bu işlerle uğraşılmasıyla birlikte “diplomasi” ortaya çıkmıştır. Böylece diplomasi kavramı, “belgeleri inceleme bilimi” manasını almıştır. Bu şekilde diplomasi kavramı, XVIII. yüzyıla gelinceye kadar resmî belgelerin bulunduğu devlet arşivlerinin korunması, imzalanan antlaşmaların arşivlenmesi, bunların korunması ve gerektiğinde belgelerin incelenmesini yapan bilim dalını ifade etmeye başlamıştır. Fakat bu durum 1796 yılında Edmund Burke ile değişmiştir. İngiliz yazar ve devlet adamı Burke, bugünkü anlamıyla diplomasi kavramını “uluslararası ilişkileri yürütme sanatı”; yani devletlerarası ilişkileri ve görüşmeleri icra etme manasında kullanmaya başlamıştır. Dolayısıyla doğru cevap D şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Gönül kazanma (istimalet) ve müdara (dostça geçinme) Osmanlıların kuruluş dönemindeki fetih politikalarının en temel iki ilkesidir.

Yanıt Açıklaması: özellikle gayrimüslim topluluklara karşı istimâlet denilen bir ilkeyi de uyguladılar. “Kendine meylettirmek” anlamına gelen bu kelimenin terim mânası, insanların gönüllerini kazanarak kendi hakimiyetini kurmaktır.

Yanıt Açıklaması: İlk olarak Fatih döneminde gördüğümüz nişancı 1453-1650 arasında hariciye nazırı, yani dışişleri bakanı durumundadır. Reisülküttab da o dönem dışişleri genel sekreteri konumundaydı. 1650 senesinde yapılan bir değişiklikle, nişancı protokolde yine reisülküttabdan önce gelmekle beraber, dış politikaya ait işler tamamen reisülküttaba bağlanmıştır. Nişancı bu tarihten sonra yalnız diğer kanunî işlerle uğraşmıştır.

Yanıt Açıklaması: Antlaşmanın Avusturya ile ilgili kısmı yirmi maddelik olup Osmanlılar, Temeşvar hariç Erdel ve Macaristan’daki Habsburg egemenliğini kabul ettiler. Belgrad Osmanlılarda kaldı. Antlaşmada sınırların belirlenmesi dışında, çete faaliyetlerinin karşılıklı olarak yasaklanması, Osmanlı topraklarında yaşayan Katoliklerin din özgürlüğü, kiliselerin tamirine izin verilmesi, her iki ülke tüccarlarının karşılıklı olarak serbestçe ticaret yapmaları, savaş esirlerinin makul fidyelerle serbest bırakılması, iki devlet arasında elçilerin teatisi, uygulamada çıkacak anlaşmazlıkların komisyonlar marifetiyle çözümü gibi hususlar da yer almıştır. Venedik’le ilgili kısım 16 maddelik olup Mora ve Dalmaçya Venedik’e bırakıldı . Sınırlarda yeni kale yapılmaması ve savaş öncesinde yapılmış ticarî ahidnâmelerin yine geçerli olması gibi hususlar da antlaşmada yer aldı.

Yanıt Açıklaması: Beylik Kalemi (Dairesi) devletin ana kayıtlarını tutmakla mükellefti ve bu özelliğinden dolayı da “Divan Kalemi” olarak da bilinmekteydi.

Yanıt Açıklaması: İster padişaha isterse de sadrazama ve reisülküttaba Avrupa devletlerinden gelen yazılar Divan- ı Hümayun tercümanları tarafından çevrilirdi. İslam ülkelerinden gelenler Farsça ve Arapça ise Divan- ı Hümayun kaleminde istihdam edilen, bu dilleri bilen kâtiplere tercüme ettirilirdi. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: Göktürklerde (552-744) ve Uygurlarda (742-840) diplomatik temaslar, “bitikçi”, “ılımgacı” ve “tamgacı” diye adlandırılan görevliler tarafından yürütülürdü.

Yanıt Açıklaması: Osmanlılarda XVIII. yüzyıl başlarında her alanda değişime ayak uydurabilecek yetenekte olan tek zümre kalemiye sınıfıydı. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Reisülküttaplar hariciye işleriyle özellikle XVIII. yüzyıldan itibaren yoğun bir biçimde ilgilenmeye başlamış ve bu görevleri XIX. yüzyılda daha da yoğunluk kazanmıştır. Bundan dolayı hariciye işleri 1836’da ayrı bir nezaret haline getirilmiştir. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: Mühimme odası 1797 yılında kurulmuştur?