Osmanlı Diplomasisi

Yanıt Açıklaması: İstanbul’da ilk daimî elçilik fetihten bir yıl sonra Venedik tarafından kurulmuş, onu 1475’te Lehistan, 1497’de Rusya, 1525’te Fransa, 1528’de Avusturya, 1583’te İngiltere’nin açtığı elçilikler izlemiştir.

Yanıt Açıklaması: Karlofça için resmî görüşmeler 13 Kasım 1698’de İngiliz elçisi Paget’nin nutkuyla başladı. Avusturya heyetinin yanında Lehistan, Venedik ve Rusya temsilcilerinin katıldığı müzakerelerde Rus elçisi Türk taleplerini kabul etmek konusunda yetkisi olmadığını belirttiğinden Rusya ile ateşkes antlaşması yapılır, akabinde diğer devletlerle 26 Ocak 1699’da muahede imzalanır. Rusya ile bilahare İstanbul’da yapılan görüşmeler sonucunda antlaşma imzalanır (15 Temmuz 1700). Bu süreçte, resmî görüşmeler öncesinde, barışın hangi esaslar dahilinde yapılacağının protokole bağlanması (Edirne Protokolü, 27 Ocak 1698), barış müzakerelerinin yapılacağı Karlofça’ya gelindiğinde görüşme çadırını kimin kuracağı, çadırın kapıları vb. dahil protokol tartışmaları da epeyce zaman almıştır.

Yanıt Açıklaması: Osmanlı hükümdarlarının yabancı hükümdarlara gönderdiği mektuplara name-i hümayun denirdi.

Yanıt Açıklaması: Kadim bir Çin diplomasi uygulaması olan yabancı elçilerin huzura çıktıklarında giydikleri ve Çin imparatorunun gelenleri aşağılaması anlamına gelen “Kotow” adlı giysi Avrupalıların tepkisini çekmesine rağmen giymek zorunda kalıyorlardı. Bu nedenle doğru seçenecek B seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Hariciye Nezareti II. Mahmud döneminde kurulmuştur.

Yanıt Açıklaması: İstanbul’da ilk daimî elçilik 1454 yılında Venedik tarafından kurulmuş, onu 1475’te Lehistan, 1497’de Rusya, 1525’te Fransa, 1528’de Avusturya, 1583’te İngiltere’nin açtığı elçilikler izlemiştir.

Yanıt Açıklaması: Batılı elçiler iskemleye Müslümanlar mindere oturtulurdu. Toplantıdan sonra yemek yenir, elçi ve maiyetine kürk ve hil’atler giydirilirdi. Daha sonra padişahın huzuruna çıkarılan elçinin hediyeleri bir gün önceden saraya takdim edilirdi. Ülkesinden nâme getirmiş ama bizzat padişaha hitaben yazılmış mektup getirmeyen elçi de Padişah huzuruna kabul edilmez, sadrazamla görüşürdü. Elçi cevabını alıncaya kadar 4-5 aya varan uzunca bir süre İstanbul’da kalırdı. Bu durumda II. cisi hariç diğerleri doğru bilgilerdir.

Yanıt Açıklaması: Birinci Dünya Savaşı sonunda toplanan Paris Barış Konferansı çok sayıda devletin temsil edilmesi nedeniyle çok taraflı diplomasi örneğini teşkil etmektedir.

Yanıt Açıklaması: Sürekli diplomasi Venedik ve Ceneviz gibi İtalyan şehir devletlerinde başlamıştır. Doğru yanıt B seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Selçuklu vezilerinden Nizamülmülk'ün meşhur eseri Siyasetname'dir.

Yanıt Açıklaması: Hititler (MÖ. 1650-MÖ. 1180) ve kadim Mısırlılar (MÖ. 3000-MÖ.670) arasında MÖ. 1285 yılında cereyan eden Kadeş Savaşı’ nı sona erdiren “Kadeş Antlaşması”, diplomasi tarihinin bugün bilinen ilk vesikası olma özelliğine sahiptir. MÖ. 1278 yılında imzalanan ve orijinali Akadca olan bu antlaşmanın kil tablete basılmış bir kopyası Hitit İmparatorluğu’nun başşehri Hattuşa’da 1906 yılında bulunmuştur.

Yanıt Açıklaması: Devletler arasındaki ilişkilerin elçilerin yanı sıra, duruma göre bunların doğrudan ilgili devletlerdeki “en üst seviyedeki karar alıcıları” olan hükümdarlar veya devlet başkanları tarafından yürütülmesine “zirve diplomasisi” denmektedir. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: İslam ülkesine gelen ve "harbî" olarak tanımlanan bütün gayrimüslim ülke tebaalarının cezalandırılması ve mallarının yağmalanması meşru idi. Söz konusu kişilerin ülkeye girebilmeleri, ikamet edebilmeleri ve her türlü faaliyette bulunabilmeleri için kendilerine "eman" verilmesi gerekmekteydi. Bu ise, bir izin beratı (ahidname) ile yapılmaktadır. "Eman" kelime anlamı "emin olmak, güvenmek" tir. Hukuki terim olarak, "İslam ülkesine girmek veya İslam ordusuna teslim olmak isteyen bir yabancıya verilen can ve mal güvencesi" anlamını taşır. Doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: Osmanlı diplomasisi açısından İslam hukukunun kavramları ve ilkeleri temel önem taşıyordu. Buna göre ülkeler üç kategoride toplanmaktaydı: Darü’l-İslam yani şeriatın hüküm sürdüğü İslam toprakları, Darü’l-harb yani gayrimüslimlerin yönetimi altında bulunan ve cihada açık ülkeler ve Darü’s-sulh yani tâbi devletler ve diğer haraç ödeyen ülkeler.

Yanıt Açıklaması: Osmanlıların genel olarak dostça ilişkiler içinde bulundukları Memluklularla araları, görünüşte, Fatih'in Dulkadir Beyliği'ni himaye altına almak istemesi ile bozulmuştur. Hicaz su yollarının tamiri meselesi bir başka anlaşmazlık kaynağı olmuştur. Memluklular bu iş için gelen Osmanlı ustalarını iyi karşılamamışlardır. Bütün bunlarınardında yatan asıl sebep İslam dünyasının liderliği mücadelesiydi. Memluklular Abbasi halifesini ve Kutsal şehirleri himayeleri altında bulunduruyor, Fatih ise İstanbul'un fethiyle birlikte kendisini İslam aleminin lideri olarak görüyordu. Doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: Balyos: Venedik Doçu’nun ve tüccarlarının Osmanlı Devleti’ndeki ticari ve siyasi çıkarlarını korumak ve daha fazla imtiyazlar kopartmak için İstanbul’da açtıkları temsilciliğe ‘balyos’ veya ‘baylos’ adı verildi.İtalya şehir devletlerinde, sürekli diplomasiye geçişin en önemli göstergesi olan daimi temsilcilerin bulundurulmaya başlanmasının ilk örneklerini Filistin, Mısır ve İstanbul’da Bailo ve Potestasdenen konsoloslukları açması ile başlanmıştır. Fetialis kurulu: diplomtik görüşmeler neticesinde imzalan antlaşmların saklanması, protokol sorunlarının çözüme ulaştırılması ile savaşın ilan edilmesi ve barışın yapılması gibi belli işler ile uğraşmak için Roma imparatorluğu döneminde kurulmuş bir kuruldur. Proksenos, Kadim Grek’lerin diplomasi tarihine kazandırdığı önemli yeniliklerden biri bugünkü konsolosluk kurumunun ilk örneklerine verilen isimdir.

Yanıt Açıklaması: Eman: İslam ülkesine girmek veya İslam ordusuna teslim olmak isteyen bir yabancıya verilen can ve mal güvencesidir.

Yanıt Açıklaması: Beylik Kalemi (Dairesi) devletin ana kayıtlarını tutmakla mükellefti.

Yanıt Açıklaması: Lehistan, III. Murad döneminde samur vergisine bağlanmıştır.

Yanıt Açıklaması: “Kanun-ı Elçiyan” olarak da adlandırılan 1657 tarihli Tevkii Abdurrahman Paşa Kanunnamesi’nde yabancı elçilere uygulanacak protokol ayrıntılı biçimde düzenlenmiştir. Daha önce teamüller çerçevesinde yürütülen teşrifat işleri, ilk defa çok açık bir biçimde kurallara bağlanmıştır.