Osmanlı Diplomasisi

Yanıt Açıklaması: İstanbul fethini müteakip Türkiye’de Balyos ismiyle daimî elçi bulunduran Venedik Cumhuriyeti diğer yabancı devletlere göre bu konuda daha önde gelmekteydi.

Yanıt Açıklaması: 1709’da Divan-ı Hümayun Baş Tercümanı olarak görev yapan İskerletzade Nicholos’un önce Boğdan, daha sonra Eflak Voyvodalığına getirilmesiyle Rumların voyvodalıklara atanma süreci de başladı. Dolayısıyla doğru cevap A şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Geçici diplomasinin Grekler coğrafyasında gelişmiş olmasının birçok farklı nedeni bulunmaktadır. Site/şehir devletlerinin varlığı, kendi aralarındaki çekişmelerde ve rekabette etkin olabilmek; birbirlerine karşı varlıklarını sürdürebilmek için diplomasiyi önemli bir araç olarak kullanmalarını sağlamıştır. Dışarıdan gelen daha büyük tehlikelere karşı komşu büyük devletlerle diplomatik temasları sıcak tutmak şehir devletleri için hayatî bir önem arz etmiştir. Yine iktisadi hayatta dış ticaretin önemi komşu devletlerle istikrarlı diplomatik ilişkiler yürütülmesinin önünü açmıştır. Grek şehir devletleri arasındaki ortak dil, din, kültür ve benzer siyasî sisteme sahip olmaları diplomasinin gelişmesini etkileyen son nedendir.

Yanıt Açıklaması: Fazıl Ahmed’in ölümünden sonra (1676) veziria^zamlığa aynı aileden, Köprülü Mehmed Paşa’nın damadı Merzifonlu Kara Mustafa Paşa getirilmiş, Ukrayna meselesi onun döneminde sonuca ulaştırılmıştı. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: Babıâli’nin ortaya çıkmasına kadar klasik dönemde Osmanlı Devleti’nin yabancı ülkelere göre son derece güçlü olmasının bir sonucu olarak diplomasiye fazla ihtiyaç hissetmemesi bürokrasinin bu kanadının fazla bir gelişme göstermemesine neden olmuştur. Bürokrasi açısından dışişlerinin en ayrıcalıklı işi olan name yazılması diplomasi lisanını bilen ve inşa kabiliyeti ileri seviyede olan, henüz yeni sınıf haline gelmiş olan kalemiye mesleğinin zirvesindeki nişancının görev sahasındayken, XVI. yüzyılın ikinci yarısından başlayarak bu işin reisülküttablara verilmeye başlandığı görülmektedir.

Yanıt Açıklaması: Divan-ı Hümayun Tercümanları dış devletlerden Babıâli’ye gelen her türlü yazıyı Türkçeye, Batılı devletlere gönderilenleri de yabancı dile tercüme eder, yabancı elçilerle reisülküttabın görüşmelerinde tercümanlık yapar ve elçilere rehberlik ederlerdi. Tercümanlar İstanbul’daki elçilerle ilişki içerisindeydiler. Onlarla politika konularını konuşurlar ve bunları sadrazama aktarırlardı. Bunun yanında tercümanların bir görevi de Divan veya padişahı ziyarete gelen elçileri karşılamak ve görüşmelerde tercümanlık yapmaktı.

Yanıt Açıklaması: Birleşmiş Milletler Teşkilatı’nın kurulmasının ardından oluşan yeni “örgütlü sistem” çerçevesinde, milletlerarası sorunların bazı uluslararası kuruluşlar vasıtasıyla görüşülmesine “Parlamenter Diplomasi” denir. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Roma İmparatorluğu'nda  diplomatik görüşmeler neticesinde imzalanan antlaşmaların saklanması, protokol sorunlarının çözüme ulaştırılması ile savaşın ilan edilmesi ve barışın yapılması gibi belli işlerle uğraşan kurum Fetialis Kuruludur.

Yanıt Açıklaması: Osmanlı Devletinde hükümdarların emriyle bazı devlet, zümre ve kişilere özel haklar tanınmak üzere düzenlenen hukukî belgeye ahidname denirdi. Ahidnameler yeni başa geçen hükümdarın selefi zamanındaki barışın yenilenmesi, bir savaş sonrası yapılan barış, ticarî imtiyazlar verilmesi gibi sebeplerle bahşedilirdi.

Yanıt Açıklaması: 1672 yılında imzalanmıştır

Yanıt Açıklaması: Teorik olarak, İslam ülkesine gelen ve “harbî” olarak tanımlanan bütün gayrimüslim ülke tebaalarının cezalandırılması ve mallarının yağmalanması meşru idi. Sözkonusu kişilerin ülkeye girebilmeleri, ikamet edebilmeleri ve her türlü faaliyette bulunabilmeleri için kendilerine “eman” verilmesi gerekmektedir.

Yanıt Açıklaması: II. Mahmud, 23 Nisan 1821’de tercüman yetiştirmek ve Babıâli memurlarından dil öğrenmek isteyenlere yabancı dil öğretmek amacıyla Tercüme Odası’nı kurdu. Doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: Divan-ı Hümayunun bütün yazı ve evraklarının işlerini birer kâtipler ve memurlar heyeti yürütmekteydi ki bunların baş sorumlusu da Reisülküttab (Reis Efendi) idi.

Yanıt Açıklaması: XVII. yüzyılda kurumsal alandaki önemli bir değişiklik ise yüzyıl ortalarından itibaren devlet işlerinin Paşakapısı’nda halledilmeye başlanması, diplomatik ilişkiler dahil yönetim ve danışma açısından en önemli organ olan Divan-ı Hümayun’un bu önemini yitirmesidir. Bu gelişmeye paralel olarak Sadrazamların ve Paşakapısı’ndaki görevlilerin diplomasideki ağırlıkları da arttı. XVII. yüzyılda nişancı ferman yazma işinden giderek uzaklaşır, reisülküttablar name yazma işinde daha faal hale gelir. XVII. yüzyılda reisülküttabın diplomasi alanındaki başlıca görevleri dışarıya gönderilecek namelerin hazırlanması, gelen namelerin tercüme ettirilmesi, yol emri, izin, berat vb.nin tanziminin yanında; kendisine bağlı kalemde saklanan ahidnâmelere ihtiyaç duyuldukça bunlarla ilgili sorulara cevap vermek, bunlar hakkında ilgililere bilgi vermektir. XVII. yüzyıl sonlarından itibaren ise reisülküttablar Babıâli’nin elçiliklerle bağlantısını tesis etmek görevini üstlenir ve böylece dış politikadaki önemleri artar.

Yanıt Açıklaması: XVII. yüzyılda kurumsal alandaki önemli bir değişiklik ise yüzyıl ortalarından itibaren devlet işlerinin Paşakapısı’nda halledilmeye başlanması, diplomatik ilişkiler dahil yönetim ve danışma açısından en önemli organ olan Divan-ı Hümayun’un bu önemini yitirmesidir. Yabancı elçilerin kendi binalarına taşınmalarına izin verilmesi, o devirde Avrupa’da da benimsenen “elçilik hakkı”, “elçilik binalarının dokunulmazlığı” gibi ilkelerin Osmanlı yöneticileri tarafından da benimsendiğini göstermesi açısından önemlidir. “Kanun-ı Elçiyan” olarak da adlandırılan 1657 tarihli Tevkii Abdurrahman Paşa Kanunnamesi’nde yabancı elçilere uygulanacak protokol ayrıntılı biçimde düzenlenmiştir. Daha önce teamüller çerçevesinde yürütülen teşrifat işleri, ilk defa çok açık bir biçimde kurallara bağlanır. Osmanlıların nispî barışçı siyasetlerinin yanında Avrupa devletlerinin açtıkları ikamet elçilikleri ve gönderdikleri ad hoc elçilik heyetleri diplomatik faaliyetleri yoğunlaştırdı. Osmanlılar da değişik ülkelere ad hoc elçilik heyetleri göndermekteydi.

Yanıt Açıklaması: Osmanlıların kuruluş devrinde en yoğun ilişkide bulunduğu devlet hiç şüphesiz Bizanstı . İmparator III. Andronikos kuşatma altındaki İznik’i rahatlatmak için Gebze limanı yakınında Pelekanon (Gebze limanı yakınında Eskihisar) denen yerde Orhan Gazi komutasındaki Osmanlı kuvvetleriyle karşılaşır. Savaş, Osmanlı kuvvetlerinin başarısıyla sonuçlanır ve İmparator kaçar. İki yıl sonra yapılan bir antlaşma ile İmparator da bu durumu kabullenerek elinde kalan yerler için   Orhan Gazi’ye haraç vermeye razı olmuştur. Böylece Osmanlılar Bizans ile diplomatik bir ilişki tesis etmiş ve neticesinde zaman zaman kesintiye uğrasa da bir haraçgüzârlık rejimi kurmuşlardır. Doğru yanıt B seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Harold Nicolson diplomasinin anlamını dar ve geniş olmak üzere ikiye ayırır. Dar anlamıyla diplomasi resmi temsilcileri olan diplomatlar vasıtasıyla hükümetlerin karşılıklı haberleşme ve görüşme sürecidir. Geniş anlamıyla diplomasi ise bir devletin dış siyasetinde kullandığı çok çeşitli siyasi etkileme yöntemi ve teknikleridir. Doğru yanıt B seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: 1793 yılında gönderilen ilk daimî ikamet Elçisi Yusuf Ağah Efendi İngiltere'ye gönderilmiştir.

Yanıt Açıklaması: Ahidname, hükümdarların emriyle bazı devlet, zümre ve kişilere özel haklar tanınmak üzere düzenlenen hukukî belgedir. Sözlüklerde “muahede” veya “antlaşma kağıdı” gibi kısa tanımlar yanında “antlaşma şartlarını ve iki tarafın imzasını taşıyan kağıt” biçiminde de tanımlanır.

Yanıt Açıklaması: Bucaş Antlaşması Osmanlı ile Lehistan arasında yapılmıştır.