Osmanlı Diplomasisi

Yanıt Açıklaması: Venediklilerin devamlı olarak düşmanca tavır almaları ve her taraf­ta Osmanlılar aleyhine yapılan ittifaklara girmeleri veya yardımcı olmaları, Karamanoğulları, Akkoyunlular, Memlûkler, Trabzon İmparatorluğu, Macar vesairenin Osmanlılar aleyhine ittifaklarında fiilen yer almaları Osmanlıları çok zaman bu devletle düşmanca ilişkilere zorlamıştır. İşte bundan dolayı İstanbul fethini müteakip Türkiye’de balyos ismiyle daimî elçi bulunduran Venedik Cumhuriyeti diğer yabancı devletlere göre bu konuda daha önde gelmekteydi.

Yanıt Açıklaması: Osmanlılar Müslüman beyliklerle savaşlarını mani-yi gaza ilkesi ile meşrulaştırmışlardır. Osmanlılar Müslüman devlet ve beyliklere karşı giriştikleri savaşları meşrulaştırmak için şeyhülislamlardan fetva almışlardır.

Yanıt Açıklaması: Osmanlı siyaseti ve diplomasisi açısından Karesi Beyliği’nin ilhakı çok ilginç bir vakadır. Balıkesir ve Bergama çevresine hakim olan Karesi Beyliği’nde taht için mücadele eden kardeşlerden biri yardım isteyince bu fırsatı kaçırmayan Orhan Gazi ordusuyla Karesi topraklarına girdi. Fakat bu sırada yardım isteyen Karesi beyi öldürüldüğünden Karesi toprakları ele geçirildi. Karesi Beyliği’nin hizmetinde bulunmuş Hacı İlbeyi, Evrenuz Bey, Gazi Fazıl ve Ece Halil gibi tecrübeli devlet adamları Osmanlı hizmetine girdiler. Doğru yanıt A seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: İngiliz yazar ve devlet adamı Edmund Burke, bugünkü anlamıyla diplomasi kavramını “uluslararası ilişkileri yürütme sanatı” yani devletlerarası ilişkileri ve görüşmeleri icra etme manasında kullanmaya başlamıştır. Bundan sonra diplomasi kavramı bu içeriği ile bütün dünyada kabul görmüş ve kaynaklara da bu şekliyle geçmiştir. Doğru cevap C şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: İstanbul’da ilk daimî elçilik fetihten bir yıl sonra Venedik tarafından kurulmuş, onu 1475’te Lehistan, 1497’de Rusya, 1525’te Fransa,1528’de Avusturya, 1583’te İngiltere’nin açtığı elçilikler izlemiştir. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: “Fetialis Kurulu”, diplomatik görüşmeler neticesinde imzalanan antlaşmaların saklanması, protokol sorunlarının çözüme ulaştırılması ile savaşın ilan edilmesi ve barışın yapılması gibi belli işlerle uğraşmak için Roma’da ilk olarak kurulmuştur.

Yanıt Açıklaması: 1654’den 1836’ya kadar 180 yıla yakın bir süre, reisülküttablar, fiilen hariciye nazırı görevlerini ifa etmişlerdi.

Yanıt Açıklaması: Diplomasi kavramını “dış ilişkilerinin yürütülmesi biçimine ilişkin kaidelerin tümüdür”, şeklinde tarif eden siyaset bilimci Ömer Kürkçüoğlu’dur.

Yanıt Açıklaması: Osmanlılar Girit'i Venedik'ten almıştır.

Yanıt Açıklaması: Osmanlılar 1612 antlaşması ile Azerbaycan ve Kafkas topraklarını kaybetmişlerdir.

Yanıt Açıklaması: Osmanlı Devleti 1821-1833 yılları arasında uluslararası çok çetin meselelerle yüzleşti. 11 Mart 1836 tarihinde II. Mahmud’un hatt-ı hümayunuyla Hariciye Nezareti kuruldu. Hariciye Nezaretinin kurulmasıyla birlikte Avrupa modeline uygun usullerle işleyecek bir diplomasi mekanizması tam anlamıyla kurulmuş ve bu alanda büyük ölçüde birliktelik sağlanmıştır. Nezaretle Osmanlı Elçilikleri arasındaki diplomatik yazışmalar Fransızca olarak yapılmaya başlandı. Hariciye Nezaretine bağlı Divan-ı Hümayun Dairesinde Beylik Kalemi, Tahvil Kalemi, Rüûs Kalemi ve Mühimme Odası’ndan oluşan dört şube olacaktı. Tercüme Odası’na bağlı bir şube olarak kurulan Tahrirat-ı Ecnebiye Odası’nın görevi muhtelif dillerde gelen ve giden yazışmaları hususi defterlere kaydederek bunların kayıtlarını takip etmekti.

Yanıt Açıklaması: 16 Nisan 1821’de Divan-ı Hümayun Tercümanlığı’nın ilgası sonrasında Osmanlı dış ilişkileri için bir tercüman gerektiğinden Mühendishane hocalarından Rum kökenli Müslüman olmuş Yahya Efendi ile oğlu Ruhiddin Efendi Babıâli’deki Rumca ve Fransızca yazışmaları tercüme işinde görevlendirildi. Bu göreve bir kaç Müslüman atandıysa da atananlar bazı kesimlerce küçük görüldüğü için hemen ayrılmışlardı. Bunun üzerine II. Mahmud, 23 Nisan 1821’de tercüman yetiştirmek ve Babıâli memurlarından dil öğrenmek isteyenlere yabancı dil öğretmek amacıyla Tercüme Odası’nı kurdu. Odanın başına getirilecek olana ayda 500 kuruş maaş verilmesi için talimat verdi. Yahya Efendi’nin, Mühendishane’deki görevinden alınarak asaleten Babıâli Tercümanlığı’na ve Tercüme Odası’nın başına getirilmesiyle Tercüme Odası kurulmuş oldu.

Yanıt Açıklaması: Çevre devletlerin bağlılıklarını bildirmek için Çin’e elçiler gönderdikleri, Çin'in dünyanın merkezi olduğuna inanılan üniversal krallık döneminde uygulanan diplomasi türü, çok tek taraflı diplomasidir. Çevre devletlerden elçiler sık olarak Çin’e gelseler de, Çin’in buralara elçi göndermesi seyrekti. Bundan dolayı buna “çok tek taraflı” diplomasi denmektedir.

Yanıt Açıklaması: 1793 yılında Londra’ya gönderilen ilk daimî ikamet Elçisi Yusuf Ağah Efendi’dir. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: II. Mahmud döneminde ise uluslararası ilişkilerin artması, tercümanların Osmanlı dış ilişkileri ve diplomasisindeki üstlendikleri rolün önemini artırdı.

Yanıt Açıklaması: Osmanlı devletinin XV. ve XVI. yüzyılda gayrimüslim devletlere Barış Antlaşması, Zafer haberi vermek, Cülus haberi vermek, Yabancı hükümdarların taç giyme törenleri,Kız istemek, gelin getirmek vb, Hediye götürmek gibi nedenlerle elçi göndermiştir fakat müslüman halka uygulanan vergiler iç işlerini ilgilendirdiği için, yabancı ülkelere konu hakkında bilgi vermek için bir elçi gönderilmemiştir.

Yanıt Açıklaması: Hititler (MÖ. 1650-MÖ. 1180) ve kadim Mısırlılar (MÖ. 3000-MÖ. 670) arasında MÖ. 1285 yılında cereyan eden Kadeş Savaşını sona erdiren “Kadeş Antlaşması”, diplomasi tarihinin bugün bilinen ilk vesikası olma özelliğine sahiptir. MÖ. 1278 yılında imzalanan ve orijinal dili Akadca olan bu antlaşmanın kil tablete basılmış bir kopyası Hitit İmparatorluğu’nun başşehri Hattuşa’da 1906 yılında bulunmuştur.

Yanıt Açıklaması: Eskiden beri reisülküttabın bugünkü dışişleri bakanı mevkiinde olduğu düşünülmekle beraber, bakana has yetki ve sorumluluklar çok uzun bir süre esasen sadrazamda bulundu. Reisülküttabın ise bugünkü Başbakanlık ve Dışişleri Müsteşarı durumunda olduğunu söylemek mümkündür.

Yanıt Açıklaması: İslâm tarihindeki ilk diplomatik faaliyetleri bizzat Hz. Muhammed tarafından gerçekleştirilmiştir. Hz. Muhammed, 622 yılında Medineli Müşrikler, Yahudiler ve Müslümanlar arasında yaptığı antlaşma bu bağlamda zikredilecek en önemli ilk örnektir. Medine Vesikası denen bu antlaşmayla, eskiden beri aralarında çatışma bulunan toplumlar barıştırılmış ve yeni bir toplumsal düzen inşa edilmiştir.

Yanıt Açıklaması: Parlementer diplomasinin uygulamasındaki mevcut sorunlar, Devletlerin kendi propagandalarına yaparak dünya kamuoyunu etkilemesi, Veto yetkisi bulunan devletlerin istedikleri kararın çıkmaması durumunda kararı bloke etmeleri, Problemlerin ilgili devletin sorunu olmaktan çıkıp karmaşık ve milletlerarası boyut kazanmasıdır.