Osmanlı İktisat Tarihi

Yanıt Açıklaması: Osmanlı maliyesi ilk dış borçlanma niyetlerini 1783 yılında  belli etmiştir

Yanıt Açıklaması: Üçüncü önemli gelir kaynağı, ‘avârız-ı divaniye’ veya kısaca ‘avârız’ denen olağandışı vergilerdir. Bunlar başlangıçta savaş harcamalarını finanse etmek için konmuş, 17. yüzyılın sonlarından itibaren olağan vergiler haline gelmişti.

Yanıt Açıklaması: Tümü doğrudur. Vakıflar bir sosyal yardım ve yatırım alanı idi. Özerkti, sosyal işlerin ve bunlarla ilgili harcamaların gerçekleştirildiği yerlerdi vakıf kapsamında köylerde yaşayan köylülerde avarız vergisi ödenemez adli kovuşturmaya mütevellinin onayı dışında tabi tutulmazdı.

Yanıt Açıklaması: Resm-i zemin ve resm-i dönüm. Yerleşik veya konar-göçer reayanın çiftlik statüsünün dışındaki topraklar için ödedikleri vergilerdi. Bunlar dönümüne ve verimine göre senelik ve maktu olarak sahib-i arza ödenirdi.

Yanıt Açıklaması: Osmanlı’nın ekonomisi tarım ve hayvancığa dayalı olduğu için bu alanların uzantısı olan dokumacılık, dericilik gibi sektörlerde göreceli bir ekonomik üstünlüğü bulunmaktadır. Ancak Batı Avrupa’da başlayan makineleşme olgusu ile birlikte Osmanlı ekonomisi avantaj sahibi olduğu alanlarda da payını yitirmeye başlamıştır. Bu sebeple doğru cevap A seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Günümüz Türkiye’sinde ancak Ege Bölgesinde seyrek olarak rastladığımız deve, 20. yüzyıl başlarına kadar nüfusu bir hayli kalabalık hayvan grubuydu; Anadolu’da yük kervanlarının temel aracıydı. Dünyada devenin Arabistan/Afrikalı, tek-hörgüçlü (dromedarian) ve Asyalı çift-hörgüçlü (bactrian) olmak üzere iki cinsi vardır. Osmanlı İmparatorluğunun Arap bölgesi dışındaki coğrafyada ve Anadolu’da bu iki cinsin melezleştirilerek daha dayanıklı ve güçlü hale getirilmiş bir cinsi yaygındır. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Köylü toprağını mazeretsiz üst üste iki yıl değil üç yıl ekmeden bırakırsa elinden alınırdı.

Yanıt Açıklaması: 16. yüzyıl başlarından itibaren feodaliteden ticarî kapitalizme geçmekte olan Avrupa kuvvetli bir merkezî ve üniter devlet yönetimine ihtiyaç duyuyordu. Osmanlı Devleti üniter yapısı, mutlak yönetimi, sosyal eşitliği ve mükemmel teşkilat yapısı ile böyle bir devletin somut örneğini veriyordu.

Yanıt Açıklaması: I, II doğrudur. Zeytin penbe çeltik gibi ürünler Anadolu Akdeniz havzasının klasik tarımsal ürünleri arasındadır.  Buna karşın tütün mısır patates domates gibi zirai ürünler yenidünyanın keşfinden sonra Anadolu ve Avrupa’ya yayılmıştır.

Yanıt Açıklaması: 1838 yılında Defterdarlık kaldırılarak Maliye Nezâreti kuruldu. Bu, Tanzimat ile mâlî teflkilatın merkezîleştirilmesi yolunda atılan ilk adımdır. Gelir ve giderlerin doğrudan merkezî hazine kanalıyla yürütülmesi kurallaştırılmıştır.

Yanıt Açıklaması: Yeniçeri kalemi, Süvari mukabelesi, Küçük Ruznamçe ve Teşrifat kalemi Osmanlı Devletinin gider kalemlerinden bazılarıdır. Ancak Ziyade-i cizye bir gelir kalemidir.

Yanıt Açıklaması: Müsellem ve yürük askerleri gibi lağvedilen sınıflardan boş kalan tımarlar, mensuhat tımarıdır.

Yanıt Açıklaması: 19.  yüzyıl ikinci yarısına kadar Anadolu’nun birçok bölgesi transit kara ticareti bölgesi niteliğini kaybettiği yerleşim alanları olarak şekillenmişlerdir. Bunun neticesi olarak klasik ulaşım hatları üzerindeki birçok şehir gerileme içine girmiştir. Meselâ bu döneme kadar bir transit yol olan İzmir’e ulaşan yol üzerinde bulunan Tokat, Erzurum, Ankara ve Afyon’da bir nüfus azalması görülür.

Yanıt Açıklaması: Hâsılatı azalan ve kimseye verilmeyip beratları güya sepette kalan tımarlar sepet tımarlarıdır.

Yanıt Açıklaması: Osmanlı imparatorluğu zamanında, Koçana ve Nif yakınlarda çıkarılan maden türü kurşun'du. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: İlk safhada şehirler, mahalleler itibariyle sayılır. Tarımla uğraşmayan şehir nüfusu vasıtasız vergi ödemez, sadece avârız ve (müslüman olmayanlar) cizye öderlerdi. Sayım defterleri bu tür vergiler için de dayanak olmakla birlikte bunların miktarını vermezdi. Şehirli nüfus hazine hassı kavramına dâhil olan mukâtaa sistemi dolayısıyla vasıtalı vergiler ödemekte idiler.

Yanıt Açıklaması: Tapu vergisi karşılığında verilen toprak birimi üzerinde köylüye tanına tasarruf hakkının özel mülkiyetten çok önemli farkları vardı. Bu farklar: Köylü toprağını vakıf, hibe veya devletin izni olmadan başkasına devredemez, mazeretsiz üst üste üç yıl ekmeden bırakırsa, elinden alınır ve toprağa ihtiyacı olan bir başkasına verilirdi. Toprağını bırakıp başka yere giderse, gittiği yerde yeni bir tahrir defterine kaydedilmedikçe 10 yıl içinde geri getirilebilir veya 'çift-bozan resmi' adı ile önemli bir vergiyi ödemek zorunda kalırdı. Verilen üç seçenek de doğrudur. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: 19. yüzyılın başlarından itibaren devlet, Fabrika-i Hümayunlar diye adlandırılan büyük sanayi kuruluşları oluşturmuştur. Bu fabrikaların temel amacı, özellikle askeri ihtiyaçların yurt içi üretimle karşılanması yoluyla askeri giderlerden tasarruf sağlarken paranın yurt dışına kaçmasının önlemektedir. Bu sebeple doğru yanıt E seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Osmanlılar bir yeri fethettiklerinde o yerin vergilerinin nasıl toplanacağına ilişkin bir metin düzenlenirdi. Bu metinlere kanunname ismi verilirdi. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: 19. yüzyılın başarısız savaşları sonucunda ortaya çıkan göçmen kitlelerine yönelik dayanışma örneği olarak yeni kurulan para vakıflarının oranının taşınmaz mal vakıflarını aştığı görülmektedir. Hem para vakıflarındaki artışlar hem de arsa ve arazi vakıflarının zenginliği İkinci Meşrutiyet döneminde bir “Evkâf Bankası” kurulması teşebbüsüne yol açmışsa da Birinci Dünya Savaşı bankanın faaliyete geçmesini engellemiştir.