Osmanlı İktisat Tarihi

Yanıt Açıklaması: Büyük iktalarda ikta sahipleri çok defa bunu hayatları boyunca bile ellerinde tutamıyorlardı. Çünkü devlet, feodal kuvvetlerin belirmesini şiddetle önleme temayülündeydi. Ayrıca, saltanat kavgalarına karışan ikta sahipleri tuttukları tarafın yenilgisi ile iktalarından oluyorlardı. Buna ek olarak, ikta hizmet ile uyumlu olduğundan, büyük ikta sahiplerinin ve özellikle merkezdeki yüksek devlet adamlarının çocukları babaları kadar ehliyetli ve liyakatlı olamadıklarından babalarının iktalarının nezaretine varis olamıyorlardı. Son olarak, iktaını iyi idare edemeyen, zulme ve haksızlığa yeltenen yahut güveni kaybeden küçük ikta sahipleri de iktalarını kaybediyorlardı.

Yanıt Açıklaması: III. Mustafa'dır.

Yanıt Açıklaması: Tümü doğrudur.

Yanıt Açıklaması: Taşınmaz mal vakıflarının en önemli kısmını oluşturan toprak vakıfları iki kısımda ele alınabilir. Birincisi, özel mülkiyet altındayken vakfedilen topraklardır. Bunlar özellikle tımar sisteminin bozulmasından sonra çoğalmıştır. İkincisi, devletin mülkiyetini elinde tutarak vakfettiği topraklardır. Bu ikincilere irsadî vakıf denir ve bunların gelirlerinden hazineden alacaklı olanlar faydalanırlar.

Yanıt Açıklaması: 13. yüzyılda Anadolu’da yaşayan nüfus 6.000.000 kişidir. Nüfus, tarihin her döneminde devletlerin kuruluş, büyüme ve çöküş süreçlerinin önemli faktörlerinden birisi olmuştur. Tarih incelemeleri bize büyük nüfus artışı veya azalma dönemlerinin iktisadi gelişme ile paralellik içinde olduğunu göstermiştir.

Yanıt Açıklaması: 19.yüzyıl Osmanlı kentinde dört toplumsal örgütlenme alanının belirleyici olduğu söylenebilir: Bunlar; Devlet örgütlenmesi, toplumun dini gruplar-mezhepler arasında örgütlenmesi, Esnaf-ahi örgütleri (loncalar), Mahalleler (sosyo-ekonomik ve dini açıdan homojen özellik gösteren komşuluk birimleri)

Yanıt Açıklaması: Fıkıh ve siyaset kitaplarında topraklar öşrî, harâcî ve mîrî (emîrî) olarak üçe ayrılmıştır. Bu nazarî ayrıma göre, öşrî topraklar müslümanların özel mülkiyetleri altındaki topraklardır. Bunların sahipleri elde ettikleri ürünlerinden zekatın bir çeşidi olarak öşür (1/10) vergisi öderler. Harâcî toprakların sahipleri ise gayrimüslimlerdir. Bunlar 1/10-1/2 arasında harâc vergisi öderler. Mîrî topraklar ise silah ile fethedilip devlet mülkiyeti altına alınan topraklardır. İşte ikta ve tımar sistemi bu tür topraklara uygulanmıştır. Bununla birlikte gerekli görülen hallerde ve belirli şartlarda öşrî ve harâcî topraklar da bu sistem içerisine alınabilir.

Yanıt Açıklaması: 1490-1573 tarihleri arasında yaşamış olan ünlü şeyhülislam Ebussuud Efendi'nin fetvalarıyla birlikte bütün topraklar miri, yani devlet mülkü olarak kabul edilmiştir. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Bütün Türk toplumlarında olduğu gibi, dericilik Osmanlı imparatorluğunda da önemli ve ilerlemiş bir sanayi dalıydı. Özellikle, dericilik, kağıtçılık, ciltçilik ve debbağlık, Osmanlı zamanında oldukça önemli bir yere sahipti. Bu bağlamda, üç bilgi de doğrudur. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: Osmanlılar, öncelikle tımar kesimini teşkilatlandırmak için yaptıkları ve tapu tahrirleri de denen bu sayımları gelir kaynaklarındaki değişiklikleri izleyebilmek için genellikle otuz yılda bir tekrarlarlardı.

Yanıt Açıklaması: 1768 tarihinde başlayıp 1774’de Küçük Kaynarca andlaşması ile sonuçlanan Rus savaşı geriye göçün başlangıcı olarak kabul edilebilir. Bu tarihten itibaren kendilerini güvenlikte hissetmeyen özellikle müslüman halk Osmanlı Devleti’nin o dönemde elinde bulunan yerlere göç etme çabasında olmuştur. Doğru cevap B dir.

Yanıt Açıklaması: 1350 yılında Anadolu’nun gelirlerini gösteren bir bütçeye sahibiz.

Yanıt Açıklaması: Bu çerçevede şekillenen şehir, kadı veya kadı naibi tarafından yönetilmektedir.

Yanıt Açıklaması: Öşrî topraklar müslümanların özel mülkiyetleri altındaki topraklardır. Bunların sahipleri elde ettikleri ürünlerinden zekatın bir çeşidi olarak 1/10 öşür  vergisini öderler.

Yanıt Açıklaması: I, II ve IV  doğrudur. Yoksa konargöçerlerden devlet vergi alırdı. Bu vergiler arasında; âdet-i ağnâm, ağıl resmi, yaylak ve kışlak resmi, otlak resmi, çift resmi, dönüm resmi, arus resmi, yava (kaçgun) akçesi, bâd-ı heva gibi vergiler vardır.

Yanıt Açıklaması: Devlet, tımar sistemi sayesinde her an elinin altında büyük bir kuvvet bulundurabilmiştir. Boşalma halinde her tımara en azından on istekli çıkardı. Tımar sahipleri üst bir sosyal sınıf oluşturmamakla birlikte, ziraî denetimi ve köylülerden oluşan askerlerin eğitimini sağlayacak iktidar ve nüfuza sahip idiler. Sipahiler üretimin, dolayısıyla gelirden kendilerine düşen payın yükselmesi için gereğinde köylüye tohumluk veya yemeklik zahire ya da nakit yardımında bulunarak ekilmemiş toprak kalmamasına dikkat ederlerdi. Yine tımarlıların iyi cins hayvan yetiştirmeyi bir görev olarak kabul ettikleri biliniyor. Sipahi çocukları da çevre şartlarından dolayı askerliğe yatkın idiler.

Yanıt Açıklaması: İktisadi faaliyetin amacı, ülke içinde mal ve hizmet arzının mümkün olduğu kadar bol, kaliteli ve ucuz olmasını sağlamaktı. Mal ve hizmet üretenler önce kendi ihtiyaçlarını karşılamalı, ondan sonra da kademeli olarak bütün toplumun ihtiyaçlarına cevap vermeliydiler. Bu bağlamda, verilen üç cümle de doğrudur. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: Osmanlı Devleti tarihi boyunca konar-göçer hayat tarzı (birçok dönem yaptıkları siyasi, ekonomik katkılardan dolayı devletin de kabul edişi ile) varlığını Cumhuriyet dönemine miras kalacak şekilde devam ettirmiştir. Bu devamın önemli nedenlerinden birisi, 1858 yılında çıkarılan Arazi Kanunnamesi ile özel mülkiyetin getirilmesi ve aşiretlerin yerleşik hayata geçişlerinin artmasıdır. Bu kanunun getirdiği imkânla, nüfuzu daha da artan aşiret ayanı yeni mülklere olan malikliği sebebiyle aşiretlerin yerleşikliğine destek olmuştur. Doğru cevap B’dir.

Yanıt Açıklaması: Tımar, Osmanlı uygulamasında üç kısma ayrılmıştır: Senelik hâsılatı 20.000 akçeye kadar olan topraklar -dar anlamıyla- tımar ünvanını korurlarken, 20.000-100.000 akçe gelirli bölgelere zeamet, 100.000’den fazla gelirli bölgelere de has denmiştir. Haslar genellikle beylerbeyi ve sancakbeylerine verilen dirliklerdi.

Yanıt Açıklaması: Klasik dönem kuruluştan başlayıp 18. yüzyıl sonlarına kadar uzanan dönemi, yenileşme dönemi de 19. yüzyıl başlarından devletin çöküşüne kadarki dönemi içine alır. Klasik dönem oluşma, olgunlaşma ve esnekliğini kaybetme şeklindeki alt dönemlere ayrılır.Doğru cevap D'dir.