Hukuk Tarihi

Yanıt Açıklaması: Tamamen fakirlerin istifadesine sunulmuş hastane ve aşevi (imarethane) gibi hayır kurumlarından ise sadece fakirler yararlanabilir. Vakıf tek tarafı bir hukuki işlem olduğu için vakfın geçerliliği vakıfan yararlananların kabulüne bağlı değildir.

Yanıt Açıklaması: Savaş harcamaları gibi devletin olağanüstü giderleri için saldığı vergilere avârız vergisi denilir. Doğru cevap B şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Osmanlı hukukunda padişahın yasama, yürütme ve yargı yetkilerinin sahibi olduğu kabul edilir. Bununla birlikte yasama yetkisi bağlamında padişahın İslam hukuku ile sınırlı olduğu ifade edilir. Padişahın yasama, yürütme ve yargı yetkilerine sahip olması bu yetkileri bizzat kullanacağı anlamına gelmez. Padişah, arzu ettiği takdirde sahip olduğu yetkileri çeşitli organ ya da makamlar aracılığıyla da kullanabilir. Bu bağlamda yargı faaliyeti yürüten kadılar, padişah kendilerini yargı yetkisi ile donattığından yargı yetkisine sahiptir. Diğer bir deyişle, padişahın yargı yetkisi devam eder; ancak bu yetki kadılar vasıtasıyla kullanılır. Dolayısıyla kadıların yargı faaliyeti yürütme, padişahın yargı yetkisinin sınırlandığı anlamına gelmez. Doğru cevap A şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: İslam hukukunun Osmanlı yorum ve katkılarıyla uygulanmış şekli, Osmanlı hukukudur. Doğru cevap B şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Hz. Peygamber’in vahye muhatap olduğu 23 senenin ilk 13 senesi Mekke’de geçmiştir ve bu devrede gelen âyetlerin hemen tamamı inanç esaslarına dairdir. Hicret vâki olduğunda Medine’de Araplarla beraber Yahudiler de yaşamaktaydı. Bunlar, Hz. Peygamber’i devlet başkanı olarak tanımışlar ve bir anlaşma imzalamışlardı. İdare edenlerle idare olunanların karşılıklı hak ve vazifelerinin yer aldığı bu anlaşmaya Medine Vesikası denir ve tarihte bilinen ilk yazılı anayasalardandır.

Yanıt Açıklaması: Osmanlı Devleti’nde kamu hizmetlerinin yerine getirilmesi için bütçe gelirlerine olabildiğince az yüklenilmiştir. Eğitim, sağlık ve bayındırlık hizmetleri büyük oranda vakıflar aracılığıyla ifa edilirdi. Askeri hizmetler ise klâsik dönemde tımar sistemi ile düzene sokulmuştu. Devlet, arazisini halka kiraya vererek, buradan alınan bedel karşılığında sipahilere asker besletmiş ve savaş zamanında bunların orduya katılmaları sağlanmıştı. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Allah haklarını ihlal eden suçlar hakkullah ve kişi haklarını ihlal eden suçlar hakkulibâd gibi ayrımlar varsa da İslam ceza hukukunda en yaygın ayrım suçların had, kısas ve ta’zîr suçları olarak ayrılmasıdır. Doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: Örfi hukuk ile şer’i hukuk birbirine karşıt, birbiriyle yarışan iki ayrı hukuk sistemi değildir. Padişahın İslam hukukuna göre, ihtiyaç halinde ve İslam hukukunun boş bıraktığı sahalarda zaten kural koyma yetkisi vardır. Başka bir deyişle padişah örfi bir kural koyarken, aslında İslam hukukundan aldığı bir yetkiyi kullanmaktaydı. Öyleyse mevcut hukuk sisteminden aldığı bir yetkiyi kullanmakta olup, o sistemi zedeleyecek herhangi bir tavır içinde değildir. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: Müftülerden fetva almanın iki yönlü faydası olmuştur. Biri müçtehit hukukçu olmayan kadıya aradığı hukukî hükmü getirmesi, diğeri de mahkemeye gitmeden insanlara dinîhukukî meselelerini kolay ve masrafsız bir şekilde çözme imkânı sağlamasıdır. Böylece mahkemeye intikal edecek dava sayısı azalmıştır. Bu işlevleri sebebiyle Osmanlı Devleti vilayet, sancak, kazâ gibi idarî birimlere kadılar tayin ettiği gibi müftüler de tayin etmiştir.

Yanıt Açıklaması: 1913 tarihinde bu tür vakıfarda malın, kira bedeli karşılığında ölene kadar kiracının tasarrufunda kalması ve kiracının ölmesiyle de yerine mirasçılarının geçmesi esası benimsendi. Buna icâre-i vâhide-i kadîmeli vakıf adı verildi.

Yanıt Açıklaması: İhkâk-ı hak yasağı da denilen bu ilke, kasten adam öldürme suçunun cezası olan kısasta dahi mahkeme kararı olmaksızın maktulün yakınlarının fâile ceza verememesi, ceza verme yetkisinin mutlak olarak devlete ait olması anlamına gelmektedir.

Yanıt Açıklaması: Resepsiyon (receptio), “almak, benimsemek, kabul etme veya iktibas” anlamına gelmektedir. Burada, resepsiyon ile, yabancı hukukun alınması kastedilmektedir.

Yanıt Açıklaması: Veziriazam, Divan-ı Hümayun toplantısından sonra kendi konağında ikindi divanını toplayıp Divan-ı Hümayunda neticelendirilememiş veya görüşülmesine ihtiyaç duyulmamış işleri karara bağlardı. Doğru cevap C''dir.

Yanıt Açıklaması: Osmanlı hukukunun önemli kaynaklarından biri de padişahın ferman, emir ve kanunnamelerinden oluşan kanun hukukudur. Bunlar üç gurup halinde ele alınabilir: 1. Sadece belli bir iş veya konuyla ilgili padişah ferman, berat, irade veya emirleridir ki mahalli idarecilere ve kadılara hitaben gönderilirdi. 2. Sancak ve vilayetlerdeki vergi ve arazi düzenlemelerini ihtiva eden kanunnamelerdi. Merkezde ve ait oldukları sancak ve vilayet tahrir defterlerinin başında bulunurlar. Bu gurupta bazı ceza kanunnameleri (siyasetnameler) de vardır. Ayrıca belli bir zümre veya gurubu ilgilendiren Kanun-ı Yeniçeriyan, Kanun-ı Yörükan, Kanunname-i Kiptiyan-i Vilayet-i Rumeli, Kanun-ı Cizye-i Cingânehâ gibi kanunnameler de bu gurup içinde değerlendirilir. 3. Bu tür kanunnameler ise genel olup bütün imparatorlukta uygulanmak üzere çıkarılmışlardır. Fatih, II. Bayezid, Yavuz, Kanuni kanunnameleri bu guruba girer ve ceza, arazi ve vergi meselelerini düzenlerler.

Yanıt Açıklaması: D inî kurallara dayalı olmayan bir hukuk düzeninin benimsenmesi amacıyla Lozan Barış Antlaşmasıyla kayıt altına alınan bağlayıcı hükümler çerçevesinde hukuk reformu yapmanın gerekli olduğu anlaşıldığı için hukuk resepsiyonu kaçınılmaz olmuştur. Buna göre doğru cevap C şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: II. Mahmut’un ölümüyle başa geçen padişah Abdülmecid döneminde (1839-1861), hariciye nazırı Mustafa Reşit Paşa, 3 Kasım 1839’da Gülhane Hatt-ı Hümayunu’nu ilan etmiş ve Osmanlı Devletinin Tanzimat Dönemi başlamıştır.

Yanıt Açıklaması: Sekizinci Uyum Paketi: TBMM tarafından Sekizinci Uyum Paketi çıkarılmamakla birlikte, yapılan bir kısım reformlar bu kapsamda anılmıştır. O¨rneğin; 5218 sayılı Kanunla, 14 Temmuz 2004 tarihinde kabul edilen 21 Temmuz 2004 tarihli O¨lüm Cezasının Kaldırılması ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına İlişkin Kanunla tüm kanunlardaki ‘ölüm cezası’ ibareleri kaldırılarak yerine ‘ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası’ ibaresi getirilmiştir. Belirtelim ki, Türkiye, 9 Ocak 2004 tarihinde, Strazburg’da, Avrupa İnsan Hakları ve Temel O¨zgürlükleri Sözleşmesinin 13. protokolünü imzalayarak, ölüm cezasının savaş ve savaş tehlikesi halinde de, yani her koşulda kaldırılmasını kabul etti. Yüksek O¨ğretim Kanunu, Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayınları Hakkında Kanun ve Küçükleri Muzır Neşriyattan Koruma Kanununda yapılan değişiklerle, YO¨K, RTU¨K Haberleşme Yüksek Kurulu, Küçükleri Muzır Neşriyattan Koruma Kurulunda asker üye bulundurulmasına da son verilmiştir. Telsiz Kanununda yapılan değişiklikle, MGK Genel Sekreteri Haberleşme Yüksek Kurulu üyeliğinden çıkarılmıştır.

Yanıt Açıklaması: 1926 tarihli ve 743 sayılı Medenî Kanununun ‘Başlangıç’ kısmı ilk 7 maddeden oluşmakla, Medenî Kanunun birinci kitabı (8-81/B md.ler) ‘Şahsın Hukuku’na, ikinci kitabı (82-438 md.ler) ‘Aile Hukuku’na, üçüncü kitabı (439-617 md.ler) ‘Miras Hukuku’na, dördüncü kitabı (618-935 md.ler) ‘Eşya Hukuku’na ayrılmıştır.

Yanıt Açıklaması: 23 Temmuz 1908’de Manastır’da Harbiye Mektebi müdürü Vehip Paşa tarafından verilen söylevle II. Meşrutiyet ilan edilmiştir. Buna göre doğru cevap E şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Kadıların verdiği kararlar esasen kesindi. Fakat kadının kararından hoşnut olmayan taraf davasının yeni baştan görülmesi veya temyiz yoluyla incelenmesi ve gerektiğinde bozulması için kazaskerlere (kadıasker), padişaha veya padişah divanına (Divan-ı Hümayun) başvurabilirdi. Doğru cevap E'dir.