Osmanlı Devleti Yenileşme Hareketleri (1876-1918)

Yanıt Açıklaması: Osmanlı Milli Olimpiyat Cemiyeti 1908’de Selim Sırrı Tarcan tarafından kuruldu.

Yanıt Açıklaması: Kanuni Esasi (Anayasa), II. Abdülhamid’in 31 Ağustos 1876’da tahta çıkmasından sonra, sadrazam olarak atadığı Mithat Paşa’nın öncülüğündeki bir komisyon tarafından hazırlanmıştır.

Yanıt Açıklaması: II.Abdülhamid devrini baskıcı olmakla suçlayan İttihat ve Terakki Cemiyeti, seçimlerden sonraki icraatlarıyla toplumda hayal kırıklığı ve öfke yarattı. 13 Nisan 1909’da isyana dönüşen bu öfke, başkentte yeni bir siyasi kaosa yol açtı. Rumi takvim nedeniyle 31 Mart Vakası olarak adlandırılan bu isyan, Selânik’ten gelen İttihat ve Terakki Cemiyeti’ne üye subayların idare ettiği Hareket Ordusu tarafından bastırıldı.

Yanıt Açıklaması: Kapitülasyonlar 19. Yüzyılın ikinci yarısından sonra Osmanlı Devleti’nin iktisadi durumunu oldukça olumsuz etkileyen faktörlerden biri haline geldi. Avrupalı tüccar ve girişimciler kapitülasyonları gerekçe göstererek Osmanlı kanunlarını ve devletin denetimini kabul etmediler. Özellikle sigorta şirketleri büyük bir sorundu; Avrupa’daki bir sigorta şirketinin acentesi olmadığı halde, onların isimlerini kullanarak Osmanlı ülkesinde faaliyet gösteriyordu. Ayrıca şirketler, hasar durumunda çeşitli gerekçeler göstererek sigortalıya ödeme yapmıyordu ve devletin bu haksız duruma müdahalesi de kapitülasyonlara aykırıydı. Öte yandan; yabancı şirketler kapitülasyonları bahane ederek mali sorumluluk altına girmiyor ve devlete vergi ödemeden ticari faaliyetlerine devam ediyorlardı. Tüm bu durumlar Osmanlı Devleti’nin iktisadi yaşantısına zarar veriyordu.

Yanıt Açıklaması: Sadrazam Mahmud Nedim Paşa'nın, bütçedeki 5 milyon liralık açığı kapamak amacıyla devletin düzenli borçlarının yıllık faizlerinin toplamı olan 14 milyon liranın yarısının ödenmesini, diğer yarısının 5 milyonuyla bütçe açığını kapatılmasını ve 2 milyonuyla da ordunun giderlerinin karşılanmasını kararlaştırdığı Beş sene süreyle borç faizlerinin yarısının nakit ve geri kalan yarısının da %5 faizli senetlerle ödeneceğini duyurduğu 6 Ekim 1875 tarihli  karar "1875 Moratoryumu" olarak bilinir. İçte ve dışta büyük tepkilerle karşılandı ve Avrupa kamuoyunu Osmanlı Devleti aleyhine çevirdi.

Yanıt Açıklaması: 1877-78 Osmanlı-Rus Harbi ve sonunda imzalanan Berlin Antlaşması, siyasi, iktisadi ve askeri sonuçlarının yanında, taşra idaresi için de önemli gelişmeleri ortaya çıkardı.

Yanıt Açıklaması: Bankacılıkla ilgili en önemli gelişme şüphesiz ki, Mithat Paşa’nın kurduğu memleket sandıklarıyla onları takip eden menafi sandıkları geleneği üzerine oturan ve 15 Ağustos 1888 tarihli içtüzüğe göre kurulan Ziraat Bankası’nın faaliyete geçmesidir.

Yanıt Açıklaması: 1881’de Edirne Hamidiye Ziraat Mektebi ve Nümune Çiftliği kuruldu; ancak, tahsisat yetersizliği nedeniyle üç yıl içinde kapatıldı. Daha sonra, 1888’de Selânik Ziraat Mektebi, 1891’de Bursa Ziraat Ameliyat Mektebi, 1892’de Halkalı Ziraat Mektebi ile taşranın diğer önemli şehirleri olan Adana, Ankara, Hama, Kastamonu ve Sivas’ta ziraat mektepleri açıldı.

Yanıt Açıklaması: Göçü kontrol etmek ve güvenliği  sağlamak

Yanıt Açıklaması: Memleket Sandıkları, Midhat Paşa’nın 1861 Niş valiliği sırasında Pirot kasabasında kurduğu, daha sonra 1865’te Tuna valiliği esnasında geliştirdiği ilk zirai kredi sandığı için kullanılan tabirdir. 19 Temmuz 1867 tarihli Memleket Sandıkları Nizamnamesi ile bütün ülkeye yaygınlaştırılan sandıkların sermayeleri, halkın imece usulüyle işleyeceği tarlalardan elde edilen ürünün satışıyla oluşturuldu. Her kazanın sandığı diğerinden bağımsızdı. Çiftçiye verilen kredinin miktarı en fazla 20 lira olup yıllık faizi %12 idi. Doğru cevap C şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: 1789 Fransız İhtilali’nin sonuçlarından biri olarak kamuoyunun önem kazanması, padişahların halkla doğrudan temas amacıyla yurt gezilerine çıkmaya başlamaları, devletin toplumu yönlendirmek amacıyla basın-yayını bir propaganda aracı olarak kullanması ve sivil girişimle genişleyen muhalif basın-yayın faaliyetleri devlet-toplum ilişkilerini farklılaştırdı. Gayrimüslim cemaatler güçlü konumlarını Tanzimat ve Islahat Fermanıyla birlikte kaybetmişlerdir.

Yanıt Açıklaması: Kapitalizm maksimum kâr elde etme hedefindeki özel teşebbüse ve piyasa serbestliğine dayanan ekonomik ve sosyal sistemdir. Üretim ve ticari değişim araçlarının özel mülkiyetin elinde olması, sistemin belirleyici unsurlarındandır. Bu nedenle serbest piyasa ekonomisi ya da serbest girişim ekonomisi olarak da bilinir.

Yanıt Açıklaması: 19. Yüzyıl sonlarında Osmanlı sosyal ve ekonomik tarihi bakımından en önemli gelişmelerden biri de göçlerdir.  93 Harbi ve sonrasında Varna, Silistre, Gümülcine, Şumnu, Sofya, Selânik, Kars, Sohum ve Batum halkı göç etmek zorunda kaldılar. Rusya, bu bölgedeki yerli hal­kı yurtlarından sürüp yerine Hıristiyanları yerleştirmek için sistemli bir baskı poli­tikası uyguladı. Buradaki halk  önce Bursa, İzmir, Samsun, Kastamonu, Giresun ve Sivas’a yerleştirilmiştir. Daha sonra bu alan genişletilmiştir.

Yanıt Açıklaması: 27

Yanıt Açıklaması: II. Abdülhamid öncelikle “merkeziyetçi” bir yönetim anlayışını benimsemiş taşra idaresini de kontrolü altına almıştır.  Taşra idaresinde valilerin atama ve görevden alınmasını bizzat üstlenmiştir. Doğrudan padişahla iletişim kuran valiler ön plana çıkmış; jurnal (ihbar) sistemi yaygınlık kazanmıştır.  Padişah  güvenmeyip başkentten uzaklaştımak istediği üst düzey bürokratları taşra eyaletlerine atayarak valiliği bir “sürgün” aracı olarak da kullanmıştır. Bu dönemde valilerin Mekteb-i Mülkiyye ve Mekteb-i Hukuk mezunları arasından atanması, vilâyet yönetimi açısından mühim bir gelişmeydi. Bununla birlikte bu bir kural olmayıp kritik konumdaki yerlere zaman zaman asker kökenli idareciler de atanmaktaydı.

Yanıt Açıklaması: Darülfünun II. Meşrutiyet döneminde bilimsel açıdan önemli bir ilerleme kaydetti. Misafir Alman akademisyenlerin de etkisiyle bilimsel düşünce ve yöntem yerleşti. Darülfünun 1933 yılında yapılan radikal bir reformla yeniden yapılandırılarak İstanbul Üniversitesi adını aldı.

Yanıt Açıklaması: Vilâyet, sancak, kaza ve köylerin idare şekliyle idari birimlerin başlarındaki yöneticilerin görev ve sorumluluklarını belirleyen nizamnameye göre, taşradaki en büyük idari birim olan vilâyetleri vali yönetecek; vilâyetler, mutasarrıfların yönettiği liva/sancaklardan; livalar, kaymakamların yönettiği kazalardan; kazalar ise muhtarların yönettiği köy/karyelerden oluşacaktı.

Yanıt Açıklaması: 19. yüzyılın sonlarında gelişen ulaşım imkânlarının da etkisiyle artık ticari amaçlı olarak daha büyük ölçekte ve nispeten modern aletlerle yapılmaktaydı. Bu durum tarım ürün­lerinin Osmanlı ihracatındaki payını öncesiyle kıyas kabul etmez derecede arttırdı. Bunda, devletin 1860’lardan itibaren boş arazileri işleyerek tarım yapılabilir hale getirenlere uyguladığı vergi muafiyeti ve satın alma önceliği gibi teşviklerin yanın­da, 19. yüzyıldaki merkezileşme politikaları çerçevesinde özellikle Kuzey Irak ve Doğu Anadolu’daki aşiretlerin yerleşik hayata geçmesi, Balkanlardaki toprak ka­yıpları neticesinde milyonlarca göçmenin gelip Anadolu’ya yerleşmesi, ulaşım sis­teminin modernleşmesi, tarımın yeni usul ve aletlerle yapılmaya başlanması gibi pek çok nedenin değişen oranlarda etkisi oldu.

Yanıt Açıklaması: Avrupalı yatırımcıların borçlarını tahsil edebilmek amacıyla hükümetle yaptıkları görüşmeler neticesinde 20 Aralık 1881 tarihli Muharrem Kararnamesi’yle Duyûn-ı Umumiyye İdaresi kurulmuştur. İpek, tütün, tuz, balık avı, damga ve içkiden alınan vergileri, yani devletin gelirlerinin %20’sini tahsil ve borç ödemelerine tahsis etme hakkı bu idareye verilmiştir.

Yanıt Açıklaması: 31 Mart Olayı