Osmanlı Devleti Yenileşme Hareketleri (1876-1918)

Yanıt Açıklaması: İstanbul’a 14 Aralık’ta ulaşan ve 42 subaydan oluşan Alman Askerî Heyeti’nin başında, o tarihlerde Alman ordusunun en yaşlı tümen komutanı olan 58 yaşındaki Liman von Sanders bulunuyordu. Osmanlıların “Liman Paşa” olarak adlandıracağı von Sanders’e geniş yetkiler verildi. Osmanlı hizmetindeki bütün Alman subaylarının doğrudan âmiri olduğu gibi, ülkenin her yerinde teftiş yapmaya yetkiliydi. Osmanlı askerî eğitim ve öğretim kurumlarının tamamı emrindeydi ve Osmanlı Yüksek Askerî şûrası üyesi olarak subayların generalliğe terfilerinde söz sahibiydi.

Yanıt Açıklaması: Seferberlik Nizamnamesi 1889 yılında çıkartılmıştır.

Yanıt Açıklaması: Osmanlı-Rus Savaşı'ndan alınan dersler neticesinde Doğu ve Güneydoğu Anadolu ile Kuzey Irak'ta yaşayan göçer aşiretlerin Osmanlı ordusuna Hamidiye Süvari Alayları adı altında yarı düzenli atlı birlikler olarak katılması sağlanmıştır.

Yanıt Açıklaması: 1913 yılı sonunda gelen Liman von Sanders başkanlığındaki heyet, Sultan Abdülhamid döneminde gelen Birinci Alman Askerî Misyonundan farklı olarak sadece danışmanlık değil, Osmanlı birliklerine bizzat komutanlık da yaptı. Savaşın başında İstanbul’daki 1. Ordunun komutanlığına getirilen Liman Paşa, Çanakkale Cephesi’nin açılması sonrasında Gelibolu merkezli 5. Ordu’nun komutanlığı üstlendi. O sıralar Belçika’daki pasif görevinden memnun olmadığı için kendi isteğiyle 12 Aralık 1914’de üçüncü kez Osmanlı hizmetine giren von der Goltz Paşa ise önce Liman Paşa’nın yerine 1. Ordu komutanlığına; ardından Ekim 1915’te Mezopotamya’da yeni oluşturulan 6. Ordu komutanlığına atandı; Irak ve İran sınırında İngilizlerle yapılan çatışmalara katıldı.  Doğru cevap D’dir.

Yanıt Açıklaması: Siyasi mahfillerde ilk tartışılan Kanun-i Esasi’yi isteyen siyasi gurubun başı sayılan Midhat Paşa’nın tasarısı olmuştur. Kanun-i Cedid adı verilen bu teklif 57 madde ve sekiz bölümden oluşmaktadır.

Yanıt Açıklaması: 1886 yılında nakdi bedel ödemesi uygulaması getirilerek askere gitmek istemeyen kişilere bedelli askerlik uygulaması başlatılmıştır.

Yanıt Açıklaması: Fransız Devrimi'nden sonra 1789'da ilan edilen İnsan Hakları Beyannamesiyle geleneksel yasalardan vazgeçildi ve kralın uymak zorunda olduğu 1791 Fransız Anayasası ilan edildi. İlan edilen anayasa Rousseau'nun halkın egemenliği ve Montesquieu'nün kuvvetler ayrılığı ilkelerine dayandırıldı. Doğru Cevap: A seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Bâbıâli’yi devreden çıkararak yetkilerini doğrudan kullandı, Mabeyin şifre kâtipliği kuruldu, Vali, vali yardımcısı, ordu komutanı, mutasarrıf, elçi ve konsolos gibi devlet görevlileriyle şifre vasıtasıyla doğrudan ilişkiye geçildi, Sadrazamın bürokrasi üzerindeki nüfuz ve itibarını zayıflattı, Padişahın n kurmuş olduğu sistemin önemli bir ayağını hafiye, yani kendisine bağlı gizli bir istihbarat ve jurnalcılık örgütü oluşturmaktaydı.

Yanıt Açıklaması: 1886’da çıkarılan kanunla beraber bedel-i şahsî olarak bilinen askere gitmek istemeyen kişilerin yerine başka birini göndermesi uygulaması da kaldırılarak nakdî bedel ödenmesi kuralı getirildi; ancak, nakit bedel ödeyenlerin silahaltına hiç alınmaması şeklindeki eski uygulama terk edildi. Bedel ödeyenler kendilerine en yakın askerî birlikte beş ay eğitim göreceklerdi. İsmi beş yıl boyunca kurada çıkmayanların doğrudan redif sınıfına aktarılması uygulaması da yine bu düzenlemeyle son buldu.

Yanıt Açıklaması: 23 Aralık 1876’da yürürlüğe giren Kanun-i Esasi’ye (Anayasa) göre 50.000 erkek nüfus için bir mebus seçilmesini, seçimlerin dört yılda bir yapılmasını, seçim kanunu çıkarılmasını, milletvekillerinin 30 yaşını geçmemiş, medeni haklara sahip, Türkçe bilen ve yabancı devlet imtiyazı olmayan Osmanlı uyruklulardan seçilip bütün ülkeyi temsil etmesini öngörmekteydi.

Yanıt Açıklaması: Meclis-i Mebusan ikinci dönemine 13 Aralık 1877 tarihinde başlamış ve savaşın ( 1877 – 1878 Osmanlı – Rus Savaşı, bir diğer deyişle 93 Harbi) ve iç ve dış sorunların gölgesinde çalışmalarını yürütmüştür. Bu dönemde daha sert bir tutum sergileyen Meclis-i Mebusan, hükümet ve saray arasında ortaya çıkan gerilim sonucunda II. Abdülhamid tarafından 13 Şubat 1878’de süresiz olarak tatil edilmiştir.

Yanıt Açıklaması: 1882 yılında kurulan Sanayi-i Nefise (Güzel Sanatlar) dışında seçeneklerde geçen tüm kurumlar II. Meşrutiyet döneminde kurulmuştur. Darülelhan Konservatuar, Darüleytam ise yetim yurdu anlamına gelmektedir. 1914 yılında kurulan Darülbedayi tiyatro eğitimi vermek amacıyla kurulmuştur.

Yanıt Açıklaması: Anglosakson ülkeler modernleşme sürecinde yenileşmeyi devrime gerek duymadan ihtiyaç hissedildikçe yapılan reformlarla gerçekleştirmişlerdir. Doğru yanıt A’dır.

Yanıt Açıklaması: II. Abdülhamid'in irade buyurması üzerine başlayan çalışmalar neticesinde dört anayasa tasarısı gündeme gelmiştir. Midhat Paşa'ya air olan Kanun-i Cedid siyasi mahfillerde ilk tartışılan anayasa tasarısıdır. Doğru Cevap: A seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: 1879 yılında çıkartılan Erkân-ı Harbiyye Reisinin ve Erkân-ı Harbiyye Dairesinin Vezaif-i Dahiliyyesi Nizamnamesi, yani genelkurmayın görevlerine dair yönetmelikle Osmanlı Genelkurmayı bünyesinde başkan ve ikinci başkana bağlı seferberlik ve teşkilât, istihbarat, harekât, demiryolları, fen ve harita, kanunlar ve personel olmak üzere yedi şube kuruldu. Daha önce az personelle daha çok bir sekreterlik gibi çalışan genelkurmayın böylece planlama ve koordinasyonda etkin görev alması hedeflendi. Bu dönemin ilk Erkân-ı Harbiyye reisi, 1905’deki vefatına kadar bu makamda kalacak olan Edhem Paşa oldu. Berlin Antlaşması’nın bir gereği olarak 1879 yılında iç güvenlik teşkilatında da bir düzenlemeye gidildi ve başta Makedonya ve Doğu Anadolu bölgeleri olmak üzere kırsal kesimdeki asayiş hizmetlerini görmek üzere zaptiye askerlerinin yerine Jandarma teşkilâtı kuruldu. Fransa model alınarak yapılandırılacak olan Jandarma teşkilâtı, zamanın Savunma Bakanlığı olan Seraskerliğe bağlı olacaktı.  Doğru cevap A’dır.

Yanıt Açıklaması: 7 Ağustos 1909’da yürürlüğe giren Tasfiye-i Rüteb-i Askeriyye Lâyiha-i Kanuniyyesi (Askerî Rütbelerin Tasfiyesi Kanunu) ve bunu takiben çıkarılan tamamlayıcı ikinci bir kanunla, binbaşı ve üzerindeki rütbelerde bulunan kara ve deniz subaylarıyla generallerden pek çoğu emekliye sevk edildi veya askerlikten uzaklaştırıldı. Daha önce askerî terfi sisteminde yer almayan rütbe bekleme süreleri ile yaş sınırı getirildi; yeni kriterlere göre erken terfi ettiği belirlenen alaylıların bir kısmının rütbeleri düşürüldü; bir kısmı ise istifa ve emekliliğe zorlandı.

Yanıt Açıklaması: Donanmada düzenlemeler ve iyileştirmeler yapılması için 19. Yüzyıl’ın ortalarından beri olduğu gibi, yine İngiliz danışmanlar kullanılmıştır.

Yanıt Açıklaması: II. Meşrutiyet döneminin ilk yılları Osmanlı Hava Kuvvetleri’nin doğuşuna da tanıklık etti. Amerikalı Orville ve Wilbur Wright Kardeşlerin 1903’teki ilk başarılı uçuş denemesinden sonra havacılığın askerî sahada da kullanılması yönünde çalışmalar başlamıştı. Meşrutiyet’in ilânı sonrasında askerî ataşe olarak Fransa’ya gönderilen Fethi (Okyar) Bey, bu ülkede gözlemlediği askerî uçuşları İstanbul’a rapor etti ve bu kabiliyetin Osmanlı ordusuna da kazandırılmasını önerdi. Bu yeni harp alanında hem teçhizata hem de eğitimli personele ihtiyaç vardı. Öncelikle istekli subaylara yönelik olarak 28 Haziran 1911’de bir seçme sınavı yapılarak bundan en yüksek iki notu alan Süvari Yüzbaşı Fesa Bey’le istihkâm Yüzbaşı Yusuf Kenan Bey pilotaj eğitimi almak üzere Fransa’daki Bleriot Fabrikasının uçuş okuluna gönderildi; aynı yıl, Kurmay Yarbay Süreyya Bey (Paşa) Osmanlı havacılık teşkilatını kurmakla görevlendirildi ve Havacılık Komisyonu, Harbiye Nezareti’ne bağlı Kıtaat-ı Mevaki-i Müstahkeme Müfettişliği (Müstahkem Mevki Kıtaları Müfettişliği) 2. Şubesi’nde faaliyete geçti. Doğru cevap B’dir.

Yanıt Açıklaması: II. Abdülhamit, Kanun-i Esasi’nin kabul edildiği ve Meclis-i Mebusan’ın ilk çalışmaya başladığı dönemde hüküm süren Osmanlı Padişahı’nın adıdır. Midhat Paşa, Hüseyin Avni Paşa ise Sultan Abdülaziz’den başlayarak Kanun-i Esasi’nin kabülü ve II. Abdülhamit’in tahta çıkması süreçlerinde aktif rol oynayan devlet adamları olmakla birlikte ilk meclis başkanı olarak görev yapmamıştır. Çerkes Hasan ise V.Murad döneminde hükümet toplantısını basarak kimi devlet adamlarını öldüren kişidir. Meclis-i Mebusan’ın ilk başkanı Ahmet Vefik Paşa’dır.

Yanıt Açıklaması: Hicret’ten sonra Medine toplumunu oluşturan Müslim ve gayrimüslim grupları bir şehir devleti halinde teşkilâtlandırdı ve bu teşkilatın ilişkilerini, idari ve adli yapılarını, bireylerin sahip oldukları din ve vicdan hürriyetini belirli esaslara bağladı. Bu metin, şekil açısından bugünkü anayasalardan hayli farklı olsa da maddi açıdan bir anayasa özelliği taşır.