Osmanlı Devleti Yenileşme Hareketleri (1876-1918)

Yanıt Açıklaması: Halı, zaten ihraç edilen ürünlerin en önde geleni olup halıcılığın merkezi Batı Anadolu ve özellikle de Gördes, Demirci, Isparta ve Uşak’tır. Doğru cevap C’dir.

Yanıt Açıklaması: Başkentin bayındırlık, altyapı, genel temizlik ve sağlık sorunlarını çözmek amacıyla 1855 yılında İstanbul şehremaneti (belediye) kuruldu.

Yanıt Açıklaması: Osmanlı yöneticileri taşra idaresini Fransa örneğinde yeniden teşkilatlandırmak için 1864 Vilayet Nizamnamesini hazırladı. Vilayet, sancak, kaza ve köylerin idare şekliyle idari birimlerin başındaki yöneticilerin görev ve sorumluluklarını belirleyen nizamnameye göre, taşradaki en büyük idari birim olan vilayetleri vali yönetecek; vilayetler, mutasarrıfların yönettiği liva/sancaklardan; livalar kaymakamların yönettiği kazalardan; kazalar ise muhtarların yönettiği köy/karyelerden oluşacaktı.

Yanıt Açıklaması: Hazinenin en önemli gelirlerinden biri olan âşarın doğrudan tahsil edilebilme­si amacıyla 1877’de Aşar ve Ağnam Emaneti kurularak iltizam sisteminden vaz­geçildi; ancak, beş yıllık bir uygulamadan sonra emanet sistemi başarılı olama­yınca tekrar iltizama geri dönüldü. Osmanlı yöneticileri hazinenin gelirlerinin %25’ini oluşturan bu vergiyi doğrudan tahsil edebilmek için birkaç kere girişimde bulunduysa da başarılı olamadı.

Yanıt Açıklaması: Selânikli Yahudilerle İtalyanların 7 Mayıs 1888’de kurduğu Selânik Bankasıçı, Dedeağaç, Edirne, Beyrut, Samsun ve İzmir gibi ülkenin değişik yerlerinde şubeler açtı. Doğru cevap C’dir.

Yanıt Açıklaması: 1851’de inşasına başlanan İskenderiye-Kahire Hattı Osmanlı ülkesindeki ilk demiryolu olup 1856’da işletmeye açılmıştır. Diğer hatlardan Mersin-Tarsus 1886, Beyrut-Şam 1895, Selanik-İstanbul 1896’da işletmeye açılmıştır.

Yanıt Açıklaması: 19. yüzyılda Osmanlı Devleti’nde iktidar basını kamuoyunu kontrol ve yönlendirmekte etkin bir araç olarak kullanmaktaydı. Bu bağlamda 1831 yılından itibaren yerli ve yabancı kamuoyunu düzenli olarak bilgilendirme amacıyla Takvim-i Vekayi gazetesi çıkartıldı. Gazete’nin ayrıca Fransızca, Ermenice, Rumca, Arapça ve Farsça nüshaları da çıkarıldı.

Yanıt Açıklaması: 1864 Nizamnamesine göre bazı memurların ismi değişti: Vilâyet muhasebecisi defterdar; umur-ı hariciyye memuru, umur-ı ecnebiyye müdürü ve umur-ı nafıa memuru da tarik emini adını aldı.

Yanıt Açıklaması: Kadı

Yanıt Açıklaması: Köy, Liva, Vilayet ve Kaza 8 Kasım 1864 tarihli nizamnameyle birlikte kurulmuştur. 1871 tarihli Nizamnamenin bir sonucu olan nahiye yeni bir idari birim olarak idari hiyerarşideki yerini almakta; kazayı kaymakam, nahiyeyi müdür ve köyü de seçilmiş muhtar yönetmekteydi.

Yanıt Açıklaması: 19. yüzyılda Osmanlı Devleti’nde iktidarın kamuoyunu kontrol ve yönlendirmekte kullandığı etkin araçlardan birisi de basındı. Bu amaç doğrultusunda 1831’den itibaren çıkarılan Takvim-i Vekayi’nin amacı yerli ve yabancı kamuoyunu düzenli olarak bilgilendirmekti. Bu nedenle gazetenin, Fransızca, Ermenice, Rumca, Arapça ve Farsça nüshaları da çıkartılmıştır. Bu gazeteden sonra ise 1860’lardan sonra Ceride-i Havadis, Tercüman-ı Ahvâl, Tasvir-i Efkâr, Muhbir ve İbret gibi özel gazeteler yayınlanmaya başladı.

Yanıt Açıklaması: Osmanlı ekonomisinin dünya pazarlarına açılmasında, 16 Ağustos 1838 tarihli Baltalimanı Ticaret Antlaşması’nın bir dönüm noktası olduğu kabul edilir. Bu antlaşma ile İngiliz tüccarların, tarım ve sanayi ürünlerini Osmanlı iç pazarlarında satmak ya da ihraç etmekte serbest olduğu; İngiliz tüccarların en ayrıcalıklı yerli tüccarın yararlandığı şartlara sahip olacakları karara bağlanmıştır.

Yanıt Açıklaması: İltizam Sisteminin özü devletin vergi sistemini özelleştirmesiydi. Maliyenin, kendisine ait belli bir geliri (mukataa) belirli bir süre ve yılık bir bedel karşılığında karı ve zararı kendisine ait olmak ve bedelin bir bölümünü peşin almak koşuluyla ve müzayedeyle özel bir şahsa devretmesidir. Bu işi yapan kişiye mültezim denirdi. Bu sistem Tanzimat’ın ardından iki yıl kadar kaldırıldı; ancak, 1842’de tekrar uygulanmaya konuldu.

Yanıt Açıklaması: ikinci ordu müfettişliği Şam merkezlidir.

Yanıt Açıklaması: Hükümet, bunların yanında tarıma destek sağlamak için 1888’de kurduğu Ziraat Bankası ara­cılığıyla çiftçiye %6 faizli kredi vermeye başladı. 1910’a kadar yaklaşık 2,5 milyon çiftçi banka kredisi kullandı; ancak, bunların büyük bir çoğunluğu küçük çiftçiden ziyade kasaba ve şehirlerdeki zengin toprak sahipleriydi.

Yanıt Açıklaması: II. Abdülhamid evhamlı bir karaktere sahipti. Kendisini tahttan indirmek için Mason localarının desteğiyle Kleanti Skaliyeri- Aziz Bey Komitesi’nin faaliyetleri ve Ali Suavi’nin başrolde olduğu Çırağan Vakası (Mayıs 1878) gibi olaylar otoriter eğilimlerini ve vehimlerini tahrik etti. Padişahın devlet adamlarına ve kurumlarına güvensizliğinin yarattığı aşırı tedbirli, mesafeli ve müdahaleci tutumu, yönetim ve denetim mekanizmalarının önemli ölçüde Bâbıâli’den Yıldız Sarayı’na aktarıldığı bir “tek adam” devri yarattı.

Yanıt Açıklaması: 1877-78 Osmanlı-Rus Harbi ve sonunda imzalanan Berlin Antlaşması, siyasi, iktisadi ve askeri sonuçlarının yanında, taşra idaresi için de önemli gelişmeleri ortaya çıkardı. Şöyle ki, Berlin Antlaşmasında, Rumeli ve Anadolu vilâyetlerinde ıslahat yapılmasına dair maddeler vardı. Bu durum, Osmanlı Devleti’nin doğrudan kendi idaresi altında olan yerlerde bile bağımsız hareket etmesini engellediği gibi, büyük devletlerin Hıristiyanları bahane ederek devletin içişlerine karışmalarına yol açtı.

Yanıt Açıklaması: II. Abdülhamid döneminde, vilayet, sancak ve kaza idare meclislerinde de geçerli olan taşra protokolü, vali (sancaklarda mutasarrıf, kazalarda kaymakam), naip/hakim, defterdar (sancaklarda muhasebeci, kazalarda mal müdürü), mektubi, müftü ve gayrimüslim reislerden oluşurdu. Mektubi (mektupçu) Vilâyet mektupçusu (mektubi-i vilâyet), vilâyetin yazı işlerinden sorumlu olan müdüre denirdi.

Yanıt Açıklaması: Osmanlı İmparatorluğunda 1860’lı yıllara kadar modern anlamda örgütlü işçi eylemlerinden söz edilemez. Bu bağlamda Beyoğlu Telgrafhanesi işçilerinin Şubat 1872’de gerçekleştirdikleri iş bırakma eyle­mi, nitelikleri bakımından gerçek anlamda ilk grev olarak kabul edilmektedir.

Yanıt Açıklaması: Osmanlı'da  1800-1839 yılları arasında kurulan bazı fabrikalar ve yerleri aşağıdaki gibidir: İzmit Çuha fabrikası İzmir Kağıt Fabrikası Bursa Mensucat Fabrikası Gördes Halı Fabrikası Beykoz Çini Fabrikası