Osmanlı Devleti Yenileşme Hareketleri (1876-1918)

Yanıt Açıklaması: Osmanlı Devleti’nin yenileşme hareketleri döneminde tarım alanında kuru tarım oranı yüksekti. Sulu tarıma geçişin desteklenmesi amacıyla barajlar açıldı. Aynı zamanda boş arazilerde tarımın teşvik edilmesi amacıyla vergi muafiyetleri sağlandı ve satın alma öncelikleri tanındı. 1890’lardan sonra saban, buharla çalışan harman makineleri ve diğer modern tarım araçlarının kullanımı da Batı Anadolu başta olmak üzere yaygınlaştı. Ulaşım sistemlerinin de gelişmesiyle birlikte tarım ürünü ihracatı desteklendi.

Yanıt Açıklaması: II. Abdülhamid döneminde hükümetin yapısında çok fazla bir değişikklik olmadı; ancak, eski nazır veya sadrazamların “mecalis-i aliyye memuriyeti” adı altında sandalyesiz nazır olarak hükümette görev alma uygulamasına son verildi. Doğru Cevap: C seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Galatasaray Lisesi II. Meşrutiyet döneminde kurulan yeni askerî eğitim kurumlarından biri değildir.

Yanıt Açıklaması: Tanzimat’tan sonra dış ticaretin gelişmesi neticesinde piyasalarla ekonominin parasallaşması ve kâğıt para, hisse senedi, esham ve tahvil gibi yeni araçların piyasaya girmesi, para ve kredi işlemlerini yoğunlaştırdı. Baltazzi ve Alleon isimli Galata bankerlerinin kurdukları Dersaadet Bankası, ticari bankacılıktan ziyade, para istikrarını sağlamak ve devlet adına Avrupa’ya poliçe çekme görevlerini yerine getirdi. 1852’de tasfiye edilmesi üzerine Banka-i Osmani, The Ottoman Bank ve Türkistan Bankası girişimleri oldu ve nihayet, 1863’te İngiliz ve Fransız sermayesi ağırlıklı kâğıt para çıkarma tekeline sahip Bank-ı Osmani-i Şâhâne kuruldu.

Yanıt Açıklaması: Osmanlı Devleti’nin yenileşme hareketleri döneminde ihraç edilen önemli tarım ürünlerinden biri tütündür. Ancak tütün ülkenin çeşitli yerlerinde aynı dönemlerde üretilerek işlenmesi için fabrikalar açıldı. İşleme ve dantel ise; Hristiyan misyonerlerin ihracatı ile ilgilendiği ürünlerdendir. Halı, ihraç edilen ürünlerin en önde geleni olup halıcılığın merkezi Batı Anadolu ve özellikle de Gördes, Demirci, Isparta ve Uşak’tı.

Yanıt Açıklaması: Bir tarım ülkesi olan Osmanlı Devleti’nde 1800’lü yılların başında nüfusun %80’i ziraatle uğraşmaktadır. Doğru cevap E’dir.

Yanıt Açıklaması: Osmanlı Devleti, ekonomik sıkıntılarını çöze­bilmek için ilk kez 1854’te almaya başlamıştır. Devlet  yaklaşık yirmi yıl içinde dış borçlarının faizlerini ödeyemeyecek duruma gelmiş ve 1875’te iflâsını ilân etmiştir.

Yanıt Açıklaması: 22 Ocak 1871 tarihinde yayımlanan 128 maddelik İdare-i Umumiyye-i Vilâyet Nizamnamesi ile Nitekim merkezi hükümetin temsilcilerinin baskın olduğu Vilâyet idare Meclisi nihai karar organı haline getirildi; ayrıca, pek işlevsel olmayan merkez mutasarrıflık ve kaymakamlıklar kaldırıldı. Yeni düzenlemeye göre vilâyetler; liva/sancak, kaza, nahiye ve karye/köy birimlerine bölünmekteydi. Öte yandan, nahiye ise yeni bir idari birim olarak idari hiyerarşideki yerini almakta; kazayı kaymakam, nahiyeyi müdür ve köyü de seçilmiş muhtar yönetmekteydi. Nizamnameyle ilk kez Vali Muavinliği görevi getirildi. Birlikte pek işlevsel olmayan merkez mutasarrıflık ve kaymakamlıklar kaldırıldı. 1864 Nizamnamesine göre bazı memurların ismi değişti: vilâyet muhasebecisi defterdar; umur-ı hariciyye memuru, umur-ı ecnebiyye müdürü ve umur-ı nafıa memuru da tarik emini adını aldı.

Yanıt Açıklaması: 1919-22 yılları arasında, işgal altındaki İstanbul’un siyasi ve sosyal şartları işçi hareketlerinin azalmasına yol açtı. Bu dönemde İstanbul ve civarında yapılan on dokuz grevin tamamı ulaştırma sektöründe ve özellikle yabancı sermayenin elindeki demiryolu şirketlerinde gerçekleşti.

Yanıt Açıklaması: Alman sermayesinin inşa ettiği hatlardan biri de Selânik-Manastır Demiryolu’dur. 219 km’lik hattın inşa imtiyazı, 28 Ekim 1890’da 99 yıllığına ve 14.300 Frank kilometre garantisi ile Anadolu Demiryolu Şirketi’ne verildi. İnşaatı 3 Haziran 1894’te tamamlanan hattın işletilmesini ise, Şark Şimendüferleri Şirketi üstlendi.

Yanıt Açıklaması: Avusturya Bosna Hersek'i topraklarına kattığını ilan etmiştir. İlk tepki Servet-i Fünun gazetesi aracılığıyla verilmiştir. Boykot edilen ürünler şeker ve festir. Rum'lar mavnalarıyla boykotu delmeye çalışmışlardır. Osmanlı ve Avusturya temsilcilerinin bu atmosferde sürdürdükleri müzakereler sonucunda 26 Şubat 1909’da iki ülke arasında imzalanan antlaşmayla, Avusturya işgal ettiği Bosna ve Hersek’e karşılık olarak 2,5 milyon altın tutarında bir tazminat ödemeyi kabul etti.

Yanıt Açıklaması: Belediye örgütünün hukuki temellerinin atılması 1871 tarihli Vilayet Nizamnamesi ile gerçekleşmiştir.

Yanıt Açıklaması: Osmanlı Devleti’nde modern anlamda ilk belediye teşkilatı, Kırım Savaşı’nın şehirde yarattığı düzensizliğe bir çözüm olmak üzere Şehremaneti adıyla 1855’te İstanbul’da kuruldu.

Yanıt Açıklaması: 1859’da taşranın ihtiyaç duyduğu vali, mutasarrıf, kaymakam ve nahiye müdürü gibi mülki idarecileri yetiştirmek üzere Mekteb-i Mülkiyye kurulmuştur. 1877’de yeniden düzenlenerek yüksekokul düzeyine getirildi ve bugünkü Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi’nin temelini oluşturdu. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: 1913 ve 1915’te devletin yaptırdığı sanayi istatistikleri eksik olmalarına rağmen, gene de sanayi konusunda bize bir fikir verebilir. Bu sayımlara göre, mevcut sanayi tesislerinin yaklaşık yarısı İstanbul’da, %25’i İzmir’de ve geri kalanı da ülkenin değişik yerlerinde bulunmakta olup fabrikaların %8’i devlete, %11’i anonim şirketlere ve %81’i de şahıslara aitti.

Yanıt Açıklaması: Yabancı yatırımcıların Osmanlı Devleti’ne demiryollarına yaptıkları yatırımların olumlu katkıları oldu. Asker sevkiyatını kolaylaştırması, yeni istihdam alanlarının açılması gibi katkılar askeri ve mali alanda gerçekleşti. Tarım alanında ise; yeni alanların tarıma açılması ve demiryollarının çiftçiye kaliteli tohum ulaştırması Osmanlı Devleti’ndeki demiryolları yatırımlarının olumlu sonuçlarıydı.

Yanıt Açıklaması: Tatil-i Eşgal Kanunu grev hakkına önemli sınırlamalar getirmekle birlikte 1908 sonrası yönetimin bir ürünüdür. Lokavt işçileri greve giden işletme sahibinin işçileri geçici bir süre toplu halde işten çıkarma hakkıdır. İş Kanunu 1936 yılında Sendikalar Yasası da 1947 yılında çıkarılmıştır. Polis Nizamnamesi ise 1845 tarihlidir ve işçilerin en önemli kozu olan iş yavaşlatma veya grev gibi eylemleri yasaklayıcı hükümler içermektedir.

Yanıt Açıklaması: Vilayet Nizamnamesi ile oluşturulan bir diğer temsili kurum da vilâyetlerde kurulması öngörülen Meclis-i Umumi-i Vilâyet idi. Danışma meclisi niteliği taşıyan bu organ, bayındırlık hizmetleri, tarım, ticaret, vergi ve zabıta işlerini tartışır; valinin başkanlığında yılda bir kez toplanırdı. Bugünkü il özel idaresinin temelini oluşturan umumi meclisler, günümüzde İl Genel Meclisi adıyla varlıklarını sürdürmektedir.

Yanıt Açıklaması: Kurmay Yarbay Collmar Freiherr von der Goltz, Osmanlıların “Goltz (Golç) Paşa” olarak adlandıracağı bu kişi, 1885’de Albay Kaehler’in İstanbul’da hayatını kaybetmesi üzerine askerî misyonun başına geçti ve 1896’ya kadar hizmet verdiği Osmanlı ordusunda sonradan etkileri görülecek olan kalıcı değişikliklere imza attı. Bu değişiklikler arasında Kurmaylık öğretiminin yeniden yapılandırılması, Seferî Teşkilatta kolordu sistemine geçilmesi, seferberlik sisteminin geliştirilmesi sayılabilir.

Yanıt Açıklaması: 1856 yılında Islahat Fermanı’yla gayrimüslimlere bazı yeni hakların tanınmasının ardından Avrupalı devletlerin Osmanlı taşra teşkilâtında ve özellikle de gayrimüslimlerin yoğunlukla yaşadıkları bölgelerde bazı düzenlemelerin yapılması yönündeki baskıları neticesinde Osmanlı yöneticileri taşra idaresini Fransa örneğinde yeniden teşkilâtlandırmak için 1864 Vilâyet Nizamnamesini hazırladı.