Osmanlı Devleti Yenileşme Hareketleri (1876-1918)

Yanıt Açıklaması: 1908 eylemlerinin en temel özelliği işçi ve memurların grev yoluna başvurmadan önce sorunu barışçıl yollarla çözmeye çalışmalarıdır. Bu nedenle bu eylemler kontrolsüz bir şekilde değil, ücret artışı talepleri ile gelişen bilinçli bir hareketti. Öte yandan; fazla mesai ücreti, hafta tatili hakkı, avans ödenmesi, istirahat sürelerinin arttırılması gibi hususlar daha seyrek dile getirilen hususlardı.

Yanıt Açıklaması: Geri kalmış çevre ülkelerinde modernleşme politikalarının asıl amacı, söz konusu süreçleri yaşamadan Avrupa emperyalizmine karşı kendini savunacak güce ulaşmaktı. Bu nedenle, Osmanlı Devleti, Rusya ve İran gibi modernleşme sürecine giren ülkelerde işe orduyla başlandı.

Yanıt Açıklaması: Bu dönemde, pek çok siyasi, askeri, idari ve iktisadi problemler ortaya çıkmıştır. Taht kavgaları ve toprak kayıplarıyla şekillenen merkezdeki yönetim sorununa paralel olarak “âyanlar çağı” olarak bilinen 18. Yüzyılda, imparatorluğun taşradaki otoritesi de hayli zayıflamıştır.

Yanıt Açıklaması: 19. yüzyılda Osmanlı taşra yönetiminde yapılan reformların nedenlerinden biri, imparatorluğun artık yeni sorunlara cevap veremeyen eski yapısıyla ilgilidir. Geniş topraklara sahip olan ve farklı unsurları bünyesinde barındıran imparatorluğu, eski bakış açısıyla yönetmek ve bir arada tutmak mümkün değildi; zamana ve değişen şartlara cevap verebilecek bir taşra idaresinin oluşturulması gerekiyordu. Tanzimat döneminde ise, daha önce başlatılan reformlar devam ettirildiği gibi, reform süreci hemen her alana yaygınlaştırıldı. Tanzimat, devlet yapısı ve yönetiminin temelden dönüştürülmesini öngörüyordu. Bu dönem reformlarının temel amaçlarından biri, bozulan merkezi otoriteyi kurmak ve merkezle taşra arasındaki bağları yeniden güçlendirecek idari düzenlemeleri yapmaktı.

Yanıt Açıklaması: Geniş anlamda İstanbul halkının tiyatroyla tanışması 1840’ta Naum Tiyatrosu’yla başladı. Günümüzde Çiçek Pasajı’nın bulunduğu yerde kurulan ve açıldığı günden 1870’teki Büyük Beyoğlu yangınına dek yüzlerce oyun, sihirbazlık, pandomim, opera ve bale gösterisine ev sahipliği yapmıştır.

Yanıt Açıklaması: Mekteb-i Mülkiyye: Mekteb-i Mülkiyye, 1859’da taşranın ihtiyaç duyduğu vali, mutasarrıf, kaymakam ve nahiye müdürü gibi mülki idarecileri yetiştirmek üzere kurulmuştu. 1877’de yeniden düzenlenerek yüksekokul düzeyine getirildi ve bugünkü Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi’nin temelini oluşturdu.

Yanıt Açıklaması: Tatil-i Eşgal kanunu demiryolu, tramvay, liman ve genel aydınlatma gibi kamu hizmetleriyle ilgili sektörlerde sendikal oluşumları yasaklamıştır.

Yanıt Açıklaması: 1853-1856 Kırım Savaşı ve 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nın en önemli sosyal sonucu göç sorunudur.

Yanıt Açıklaması: I, II ve III

Yanıt Açıklaması: Midhat Paşa’nın 1861 Niş valiliği sırasında Pirot Kasabasında kurduğu, daha sonra 1865’te Tuna valiliği esnasında geliştirdiği ilk zirai kredi sandığı  "Memleket Sandıkları" adıyla tanımlanmıştır.19 Temmuz 1867 tarihli Memleket Sandıkları Nizamnamesi ile bütün ülkeye yaygınlaştırılan sandıkların sermayeleri, halkın imece usulüyle işleyeceği tarlalardan elde edilen ürünün satışıyla oluşturuldu. Her kazanın sandığı diğerinden bağımsızdı. Çiftçiye verilen kredinin miktarı en fazla 20 lira olup yıllık faizi %12 idi.

Yanıt Açıklaması: Fransa'dan örnek alınarak tasarlanmıştır. Gayrimüslimlerin haklarını korunmuştur. Kazalarda Meclis-i temyiz adında mahkemeler kuruldu. Merkeziyetçi yönetime uygundur. Nahiyeyi muhtar yönetmektedir.

Yanıt Açıklaması: Sicill-i Ahvâl Defterleri, Başbakanlık Osmanlı Arşivi’nde bulunur, 1878-79 yıllarından itibaren Dâhiliye Nezareti tarafından tutulmaya başlandı. Burada, merkez ve taşrada görev yapmış çeşitli kademelerdeki idareci ve memurların sicil kayıtları mevcuttur.

Yanıt Açıklaması: Osmanlı Devleti, kuruluşundan 19. yüzyıla dek mutlakıyetle yöne­tilmiş ve Batı’daki, siyasi iradenin kullanımı ve sınırları, birey-devlet ve toplum- devlet ilişkileri, rejim değişiklikleri, halk iradesinin temsili, anayasa ve meclis gibi idari, siyasi ve hukuki mücadele süreçlerinden çok fazla etkilenmemişti. Ancak, Fransız İhtilali’nin yaydığı milliyetçilik, insan hakları, eşitlik, özgürlük, hukukun üstünlüğü ve millet iradesi gibi fikir ve düşünceler, Osmanlı aydınlarını derinden etkiledi.

Yanıt Açıklaması: Maliyenin, kendisine ait gelirleri bizzat atadığı görevliler (emin) eliyle tahsil ettirmesine Emanet sistemi denirdi. Doğru cevap E şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Klasik dönemden beri devam eden Osmanlı para sisteminin karmaşık yapısı 19. yüzyılda da sürmekte ve piyasalarda çok farklı vezin ve ayarda paralar tedavül etmekteydi. 1840’ta bunlara kâğıt paranın katılması işleri daha da karıştırdı. Bu durumu düzeltmek isteyen Tanzimatçılar 1844’te Tashih-i Ayar Fermanı’nı çıkartarak ve sikke konusunu düzenleyerek 1 altın lira=100 gümüş kuruş esasını benimsedi. Böylece bir altın lira ile 20 kuruşluk gümüş sikke (mecidiye) ödemelerde temel para birimi oldu ve sikke bundan sonra bir daha tağşiş edilmedi. Gümüş para 1881’den sonra yavaş yavaş piyasadan kayboldu; ancak, devlet, gümüşü 1916’ya kadar ödeme aracı olarak kabul etti. Böylece esas ödeme aracı altın ve yan ödeme aracı da gümüş olmuş oldu. Doğru cevap A’dır.

Yanıt Açıklaması: 1877-78 Osmanlı-Rus Savaşı, Osmanlı maliyesindeki dengeleri derinden sarstı; zira, hem savaşın getirdiği ağır maliyetle savaş sonunda ödenmesine karar verilen tazminat hem de büyük toprakların elden çıkması neticesinde gelirlerde meydana gelen kayıplar hazinenin zaten hassas olan dengelerini iyice bozdu. Mahmud Nedim Paşa hükümetinin 1875’te dış borç ve faizlerinin yarısını ödeyemeyeceğini açıklaması, devletin dış borç alma imkânını tamamen ortadan kaldırmıştı. Doğru cevap A’dır.

Yanıt Açıklaması: Demiryollarını bir şekilde ön plana çıkaran devlet, zaten iyi durumda olmayan karayollarını iyice ihmal etti; oysa, demiryollarından gerekli randımanın alınabilmesi, istasyonların düzgün yollarla iç kesimlere bağlı olmasıyla mümkündü. Geleneksel yol güzergahlarındaki en temel sorunlardan birisi de eşkıya ve göçebelerin ticaret kervanlarına yaptıkları saldırılar, yani kervan güvenliğiydi. Göçebelerin iskânı ve devletin merkezileşme siyasetinin belli ölçüde başarılı olması, giderek karayolu taşımacılığını daha güvenli hale getirdi.

Yanıt Açıklaması: 1864 tarihli nizamname, Hiyerarşik yöneticileri ve idari birimleriyle (département, canton ve commune gibi) . Fransız taşra idaresi sistemini örnek almıştır.

Yanıt Açıklaması: 19. yüzyılda Osmanlı siyasi ve sosyal yapısında önemli değişimler yaratan iç ve dış gelişmeler yaşandı. Fransız İhtilali ile kamuoyu önem kazandı, Sanayi İnkılabı ile işçi sınıfı güçlendi,Tanzimat ve Islahat Fermaları ile sosyal yapı değişti, II.Mahmut ile kıyafet değişikliği yapıldı ve Osmanlı yöneticilerinin fiziki çehresinde değişmeler yaşandı. Saltanatın Kaldırılması ise 19. Yüzyıl gelişmeleri arasında yer almaz.

Yanıt Açıklaması: Devletin inşasını üstlendiği en önemli demiryolu Hicaz Demiryolu’ydu. II. Abdülhamid, Haccı kolaylaştırıp İslâm âlemindeki prestijini arttıracağı, asker sevkini hızlandırıp sorun çıkaran Arap aşiretlerinin denetim altına alınacağı ve devletin İngilizlerin denetimindeki Süveyş Kanalı’na olan bağımlılığını azaltacağı beklentisiyle Hicaz Demiryolu’nu kamuoyuna açıkladı. 1 Eylül 1900’de Alman başmühendis Meissner’in teknik yönetiminde başlayan inşaata karşı Bedevi Araplar sürekli saldırılar düzenledi; telgraf tellerini kesti ve inşaatı engellemeye çalıştı.