Osmanlı Devleti Yenileşme Hareketleri (1876-1918)

Yanıt Açıklaması: Osmanlı hükümetinin 20 Ocak 1883’te inşa imtiyazını İngilizlere verdiği 67 km’lik Mersin-Tarsus-Adana Demiryolu 2 Ağustos 1886’da işletmeye açıldı. Daha sonra yapımına karar verilen Bağdat Demiryolu için bu hattın önemini gören ve 1906’da bütün hisselerini ele geçiren Almanlar, 4 Ekim 1888’de de Haydarpaşa-İzmit Demiryolu’nu Ankara’ya kadar uzatmak şartıyla satın aldı. 1889’da kurulan Anadolu Demiryolu Şirketi, 1892’de hattı Ankara’ya kadar uzattı. İmtiyaz müddeti 99 sene ve kilometre garantisi de 15.000 franktı.

Yanıt Açıklaması: 1870’lerden sonra özel sektörün yoğun olarak devreye girmesiyle ve şirketlerin kurulmasıyla birlikte fabrikalar da çoğalmaya başladı. Fabrikaların bir kısmı, iç tüketime yönelik olarak un, makarna, bira, buz gibi gıda maddeleri üretmekteydi. İzmir’de ülkenin en büyük demir fabrikası kuruldu. Doğru cevap E’dir.

Yanıt Açıklaması: Mekteb-i Mülkiyye, 1859’da taşranın ihtiyaç duyduğu vali, mutasarrıf, kaymakam ve nahiye müdürü gibi mülki idarecileri yetiştirmek üzere kurulmuştu. 1877’de yeniden düzenlenerek yüksekokul düzeyine getirildi ve bugünkü Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi’nin temelini oluşturdu.

Yanıt Açıklaması: Gerek 1864 Vilâyet Nizamnamesi gerekse daha sonra yapılan düzenlemelerin tam olarak uygulanamadığı bazı özerk vilâyetler vardı. Devletin genel idari düzeni dışındaki yerlerden biri olan Lübnan, 9 Haziran 1861 tarihli Lübnan Nizamnamesine göre yönetilmekteydi. Benzer bir durum Girit’te, 1 Aralık 1867’de yürürlüğe giren Girit Vilâyeti Nizamnamesi ile oluşturuldu. Her iki yerde de “bağımsız” idari,adli ve mali yapılar söz konusuydu. Osmanlı Devleti’nin genel idari yapısı dışındakalan bir diğer yer ise Mısır'dı. Bunun yanı sıra yeni düzenlemelerin dışında olan Hicaz, Mekke emirlerinin;Yemen ise imamlarla yerel hanedanların yönetimi altındaydı.

Yanıt Açıklaması: 3 Mart 1878 tarihli Ayastefanos Antlaşmasına Ermenilerle ilgili konulan 16. maddeye göre “Rusların işgal bölgelerinden çekilmesi durumunda doğabilecek karışıklıkları önlemek üzere Osmanlı Devleti, Doğu Anadolu’da Ermenilerin yaşadığı yerlerde mahalli menfaatlerin gerektirdiği ıslahat ve düzenlemeleri vakit kaybetmeksizin yapacak ve Ermenileri, Kürt ve Çerkezlerin saldırılarına karşı koruyacaktı”.

Yanıt Açıklaması: Siyaset ve toplum bilimcilerin çalışmaları, tarih boyunca insanoğlunun yaşadığı sosyal çevreye ve politik gelişmelere kayıtsız kalmadığını göstermiştir. Özellikle 1789 Fransız İhtilâli sırasında yaşanan olaylar ve ardından yayılan siyasi fikirler, zamanla bireyi ve bunların ortak talepler etrafında bir araya gelmesiyle oluşan bilinçli kitleyi, siyasi açıdan belirleyici bir güç haline getirdi.

Yanıt Açıklaması: Tanzimat uygulamalarının hedefine ulaşabilmesi için, öncelikle vergilerin toplanarak mali durumun güçlendirilmesi gerekiyordu. Taşra idaresinde bununla ilgili ilk düzenleme, 1840’ta iltizamın kaldırılması ve yerine taşranın idari ve mali (özellikle vergi) işlerini yürütmek üzere muhassıllıkların kurulmasıydı.

Yanıt Açıklaması: Fransız İhtilali,Padişahların yurt dışı gezileri,Sanayi devrimi ve Devlet Müdahalesi gibi etkenler Osmanlı'da geleneksel yapının değişimine sebep olmuştur. Kollektif aile yaşantısı ise bu değişimin önünde bir engel teşkil etmiştir ve aksine değişim için  bireyselleşme ve aileden bağımsız bir yaşam kurma temayülleri ortaya çıkmıştır.

Yanıt Açıklaması: Türkiye Cumhuriyeti’nin payına düşen 84.600.000 lira, en büyük alacaklısı olan Fransa’yla yapılan müzakerelerden sonra daha da düşürüldü ve 1926’dan itibaren ödenmeye başlandı. En son taksiti 1954’te ödenen Osmanlı borçları, borçlanmanın 100. yılında tamamen tesviye edilmiş oldu.

Yanıt Açıklaması: 1876 Anayasasının ila^nından sonra hazırlanan bir talimatname ile seçime gidilerek ilk Osmanlı Meclis-i Mebusan’ı faaliyetlerine başladı. Bu meclisle beraber Kanun-i Esasi’nin öngördüğü, üyelerini padişahın atadığı Meclis-i A^yan da açıldı. Doğru Cevap: B seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: 23 Temmuz 1908’de ilân edilen II. Meşrutiyet’le birlikte, merkezi yönetimde olduğu gibi taşra idaresinde de önemli değişiliklikler meydana geldi. 31 Mart Olayı'nın ardından II. Abdülhamid’in tahttan indirilip yerine V. Mehmet Reşad’ın getirilmesiyle, yönetimde padişahın etkisinin azaldığı ve Bâbıâli’nin, yani hükümetin devlet yönetimine hâkim olmaya başladığı bir döneme geçilir. Bu süreçte başrolü oynayan İttihat ve Terakki Cemiyeti, tedrici olarak hükümet ve devlet yönetimine egemen oldu. Cemiyetin yönetimi tam olarak ele geçirmesi ise, 1913’teki Bâbıâli baskınıyla gerçekleşti.

Yanıt Açıklaması: 1864

Yanıt Açıklaması: Osmanlı ülkesinde demiryolu inşa fikri 1830’lu yıllara kadar iner. 1851’de inşasına başlanan İskenderiye-Kahire Hattı Osmanlı ülkesindeki ilk demiryolu olup 1856’da işletmeye açıldı; daha sonra ülkenin değişik yerlerinde Avrupalı girişimciler aracılığıyla imtiyazlı şirketler kurularak pek çok hat inşa edildi.

Yanıt Açıklaması: Osmanlı Devleti’nin yenileşme hareketleri döneminde 1877-78 Osmanl›-Rus Savaşı, Osmanlı maliyesindeki dengeleri derinden sarstı. Hem savaşın getirdiği ağır maliyetler ve savaş sonunda ödenmesine karar verilen tazminat hem de büyük toprakların elden çıkması neticesinde gelirlerde meydana gelen kayıplar hazinenin zaten hassas olan dengelerini iyice bozdu. Savaşın ardından halkın nüfusu ve gelirleri de düştü. Avrupalı yatırımcılar ise; 1875 Moratoryumu’nun korkusuyla borçlarını tahsil etmek istediler. Bu durumda Duyûn-u Umumiyye kurularak gelirlerin düzenlenmesi ve borçların tahsis edilmesi amaçlandı. İltizam sistemi ise mali durumun düzenlenmesi amacıyla vergi sisteminin özelleştirilmesiydi. Dolayısıyla dış borçlanma ile ilişkili değildi.

Yanıt Açıklaması: Osmanlı Devleti’nde modern anlamda ilk belediye teşkilatı, Kırım Savaşı'nın şehirde yarattığı düzensizliğe bir çözüm olmak üzere Şehremaneti adıyla 1855 yılında İstanbul'da kurulmuştur. Doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: Bu bağlamda ilk boykot hareketi, Osmanlı Devleti’nin içinde bulunduğu zor koşulları fırsata dönüştüren Avusturya’nın 1908’de Bosna ve Hersek’i topraklarına kattığını ilân etmesine tepki olarak başlatıldı.

Yanıt Açıklaması: Devletin Yeniçeri Ocağı’nı kaldırıp Asakir-i Mansure ordusunu kurmasından sonra hazineye gelir temin etmek üzere kereste, kömür, palamut, afyon, hububat gibi bazı maddelerin ticaretini bizzat yapmak üzere piyasaya girmesi ve müdahalesine Tekel veya Yed-i Vahid denir.

Yanıt Açıklaması: Tanzimat devrinin ilk yıllarında işçiler tarafından bir takım eylemler gerçekleştirilmişse de bunlar sınıf bilinciyle ve örgütlü bir biçimde gerçekleştirilmiş işçi hareketleri değildi. Günümüzde Bulgaristan sınırları içinde kalan Plevne’de 1838’de aba dokuma fabrikasındaki makinelere ve Samakov’da 1851’de kurulmuş olan mekanik bir tekstil tarağına karşı, işsiz kalma endişesiyle işçiler tarafından girişilen eylemler, makine kırıcılık kapsamında değerlendirilmesi gereken türden hareketlerdi. 1861’de Bursa’da mezarlık üzerine kurulmuş olan bir fabrikanın yakılması türünden eylemler ise iş hayatından çok dini ve toplumsal değerlere aykırı bir girişimin cezalandırılmasından ibaretti. 1845’te yürürlüğe konan Polis Nizamnamesi özellikle vurgulanır ve 12. maddesinde yer alan ve amelelerin iş bırakmasını veya aksatmasını yasaklayan maddeden hareketle, 1845 öncesinde işçi hareketlerinin çalışma hayatını ve genel asayişi etkileyecek düzeye geldiği iddia edilir. Beyoğlu Telgrafhanesi işçilerinin Şubat 1872’de gerçekleştirdikleri iş bırakma eylemi, nitelikleri bakımından gerçek anlamda ilk grev olarak kabul edilmektedir.

Yanıt Açıklaması: Osmanlı ekonomisinin dünya pazarlarına açılmasında, 16 Ağustos 1838 tarihli Baltalimanı Ticaret Antlaşması’nın bir dönüm noktası olduğu kabul edilir. Baltalimanı antlaşması ile bir çok durum karar bağlanmıştır. İngiliz tüccarların, tarım ve sanayi ürünlerini Osmanlı iç pazarlarında satmak ya da ihraç etmekte serbest olduğu ve Osmanlı Devleti’nin bütün devlet tekelleriyle ihraç yasaklarını kaldırdığı bu antlaşma ile karar bağlanan durumlardan bazılarıdır.

Yanıt Açıklaması: Kanun-i Esasi'nin ilanı, ilk kez çok partili hayata geçilmesi ve 31 Mart Olayı II.Abdülhamit dönemi olaylarıdır.