Osmanlı Devleti Yenileşme Hareketleri (1876-1918)

Yanıt Açıklaması: -Kanun ve tüzük tasarılarını hazırlamak, -Mahkeme veya meclislerin verdiği kararların temyizinde adliye ve idare memurları arasında çıkan anlaşmazlıkları çözmek, -Hükümetle şahıslar arasındaki davalara bakmak, uygulamada karşılaşılan sorunlarda kanun metinlerini yorumlamak, Şura-yı Devlet'in görevidir.

Yanıt Açıklaması: 1908 seçimlerine Ahrar Partisi ve İttihat ve Terakki Cemiyeti olmak üzere iki siyasi parti katılmıştır. İttihat ve Terakki Cemiyeti seçimleri ezici bir çoğunlukla kazanmıştır.

Yanıt Açıklaması: Tanzimat’tan itibaren yaptığı eğitim reformlarının çoğunda Fransa’yı model alan ve 1869 yılında yürürlüğe koyduğu Maarif-i Umumiyye Nizamnamesi ile eğitim sistemini bu ülkeninkine göre yapılandıran Osmanlı Devleti, geleneksel olanla moderni bir arada yaşatma konusunda Anglosakson ülkelere paralel bir yol izlemiştir.

Yanıt Açıklaması: Meşrutiyet döneminin siyasi ve askerî tarihinde, Ekim-Aralık 1912 tarihleri arasında cereyan eden Balkan Savaşı ve bu savaşta Osmanlı ordusunun uğradığı ağır mağlubiyet bir dönüm noktası olur; 1908’den itibaren yapılan askerî düzenlemelere rağmen ordunun küçük Balkan devletleri ittifakına (Bulgaristan-Yunanistan-Sırbistan-Karadağ) karşı Çatalca’ya kadar çekilmesi Osmanlı siyasetinde bir şok etkisi yaratır. O güne kadar doğrudan hükümet kurmayıp işleri arkadan idare etmeye çalışan İttihat ve Terakki Fırkası, Balkan Savaşı felâketinin sebep olduğu krizi iktidara el koyma fırsatı olarak değerlendirir. Enver Bey ve Talat Bey’in başını çektiği İttihatçılar 23 Ocak 1913’te Bâbıâli’deki hükümet toplantısını basar ve bu esnada Harbiye Nazırı Nazım Paşa vurularak öldürülür; Enver Bey Sadrazam Mehmed Kâmil Paşa’nın başına silahı dayayıp istifasını alır. Doğru cevap B’dir.

Yanıt Açıklaması: Düzenli ordunun kurulduğu 1826'dan beri kısa bir süre dışında, hep Seraskerlik olarak adlandırılmış olan ordunun en yüksek idare birimine II. Meşrutiyet döneminde Harbiye Nezareti ismi verilmiştir. Doğru cevap: E seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: 18. yüzyılda bağımsız okulların açılması şeklinde görülmeye başlanan seküler eğitim; 1789 Fransız Devrimi sonrasında Fransa’da kurulan I. Cumhuriyet’te (1792-1804) ilk kez bir ülkenin ulusal sistemi haline gelmiştir.

Yanıt Açıklaması: Heyet-i Âyan bu esaslara aykırılık görürse tasarıyı tamamen reddedebilir veya düzeltilmesi için Meclis-i Mebusan’a geri gönderebilirdi. Reddettiği tasarılar o yıl içerisinde tekrar gündeme getirilemezdi. Anayasa’yı yorumlama hakkı gibi önemli bir ayrıcalığa sahip olan Âyan Meclisi, görev alanına giren konularla ilgili kanun çıkarılmasını veya eski yasaların düzeltilmesini isteyebilirdi. Bu meclisin üyeleri, devlete yaptığı hizmetlerle ön plana çıkmış, kırk yaşını doldurmuş ve hükümet üyeliği yapmış güvenilir kişilerle, elçi, vali, patrik, haham ve üst düzey görevliler arasından padişah tarafından seçilirdi. Üyelik belli bir süre için değil, ömür boyuydu; kişi başka bir göreve atansa bile üyeliği sürer; ancak, üyenin kendi isteğiyle başka bir görev istemesi durumunda üyelik düşerdi. Çalışma şekli ve yönetim yapısı hemen hemen Meclis-i Mebusan’la aynı olan Âyan Meclisi’nin müzakereleri gizliydi; II. Meşrutiyet döneminde gizlilik kararı kaldırılmış ve meclis tutanakları yayımlanmaya başlamıştı.

Yanıt Açıklaması: Mektepli ve Alaylı: Osmanlı ordusunda subay olabilmek için olmazsa olmaz şart, Harp Okulu mezunu olmak değildi. Kıdem, tecrübe, becerinin yanı sıra komutanların ya da padişahın güvenini kazanmak gibi kriterlerle sıradan bir onbaşı veya çavuş yükselerek paşalığa kadar çıkabilirdi. Geniş bir coğrafyaya yayılan ve çok sayıda birliği bulunan Osmanlı ordusunun subay ve komutan ihtiyacı çoktu. Mekteb-i Harbiyye’nin senelik mezun sayısı bu boş kadroları doldurmaya yetmiyordu. Bugünkü şekilde bir astsubaylık kurumu da yoktu. Dönemin Kara Harp Okulu olan Mekteb-i Harbiyye’den mezun olmaksızın komuta kademesine getirilmiş olanlara “alaylı”, Harbiye mezunu eğitimli subaylara ise “mektepli” denirdi.

Yanıt Açıklaması: “II. Meşrutiyet Dönemi” olarak bilinen 1908-1918 arası sürecin ilk aşamasını oluşturan 1909-1913 yılları arası, İttihat ve Terakki’nin askerî kanadının başını çeken Enver Paşa’dır.

Yanıt Açıklaması: Tutum ve davranışlar, faaliyetler ve diğer şeylerin dini ve manevi değerlere dayanmaması gerektiğini savunan ilke Sekülerizm’dir.

Yanıt Açıklaması: Darülfünun, Osmanlı modern eğitim sistemi içerisinde yükseköğretim kurumlarına verilen isimdir.

Yanıt Açıklaması: Hendese-i Mülkiye yani sivil mühendislik okulu 1883 yılında II. Abdülhamit tarafından kurulmuştur. Soru kökündeki diğer kurumlar ise II. Meşrutiyet döneminin kurumlarıdır.

Yanıt Açıklaması: II. Abdülhamid Osmanlı ordusunun eksikliklerini gidermek ve daha köklü değişikliklikler yapmak için Almanya'dan yardım istemiştir.

Yanıt Açıklaması: Darülelhan yani konservatuar 1916 yılında yani II. Meşrudiyet döneminde kurulmuştur.

Yanıt Açıklaması: Vakıf malları, vasiyet, vasi tayin veya azli, yetim malları ve miras hukukuna ilişkin konular Şeriye mahkemelerinin görev alanına girer.

Yanıt Açıklaması: Dünyada ilk sivil uçuş ABD 'de yapılmıştır.

Yanıt Açıklaması: 1876 yılında ilân edilen ilk Osmanlı anayasası Kanun-i Esasi, 18. yüzyıl, özellikle de 19. yüzyılda yapılan bir dizi reform ve ıslahat hareketlerinin sonuncusu olarak ortaya çıkmıştır. Bu süreçte ilk anayasal belge 1808 tarihli Sened-i İttifak’tır. Bunu 1839 tarihli Tanzimat ve 1856 tarihli Islahat Fermanları izlemiştir.

Yanıt Açıklaması: Rüştiyeler sıbyan mekteplerinden sonra girilen ve eğitim süresi dört yıl olan ortaokullardı. Erkek ve kızlar için ayrı rüştiyeler vardı. İlk erkek rüştiyesi 1846’da ve ilk kız (inâs) rüştiyesi de 1859’da açılmıştır.

Yanıt Açıklaması: Namık Kemal rüştiyeden itibaren okulların karma sisteme geçilmesini savunmuştur. Savfet Paşa Darülfünunun ikinci kez açılmasında rol oynamış, Kemal Efendi ise Abdülaziz döneminde eğitimin modernleşmesinde önemli rol oynamıştır. Ancak soru kökünde anılan eseri yazarak öğretmenlere rehberlik bilgisi sunan aydın Selim Sabit Efendi’dir.

Yanıt Açıklaması: 1876 Anayasası’nda oluşturulmasına atıfta bulunulan ve kamu hukukunu korumakla görevli olan savcılık (müddei-i umumilik) kurumu da bu kanunla sistemleştirildi; ayrıca, mübaşir, icra memuru, hâkim ve mahkeme üyelerini denetlemek üzere adliye müfettişlikleri oluşturuldu. Küçük Said Paşa, aynı düzenlemeler kapsamında, yine Fransa’dan adapte ettiği Usul-i Muhakeme-i Hukukiyye Kanunu ve Usul-i Muhakemat-ı Cezaiyye Kanunuyla yargı¬lama usulünü şekillendirdi ve böylece ceza ve hukuk usulü ayrımı ilk defa Osmanlı hukukuna girmiş oldu.