Osmanlı Devleti Yenileşme Hareketleri (1876-1918)

Yanıt Açıklaması: Bu dönemde basına yoğun bir sansür uygulanmıştır. Aynı uygulama giderek siyasallaşan tiyatroya da yansımıştır. Basın-yayın ve sanat alanındaki bu sıkı denetim, zamanla entelektüel kesimin oto-sansür uygulamasına, diğer bir ifadeyle kalemin ucuna gelen yasaklı ve sakıncalı kelimeleri kullanmamalarına neden oldu.

Yanıt Açıklaması: II. Meşrutiyet Dönemi olarak bilinen 1908-1918 arası sürecin ilk aşamasını oluşturan 1909-1913 yılları arası, İttihat ve Terakki’nin askerî kanadının başını çeken Enver Bey’in sahne gerisinden yönettiği köklü askerî düzenlemelere tanıklık etti. Bu düzenlemelerin görünürdeki amacı, II. Abdülhamid’in ihmal etti¤i ve iyi yönetmediği iddia edilen orduyu daha etkin hale getirmekti.

Yanıt Açıklaması: Osmanlı Devlet’i tarafından Rumlara karşı yapılan boykottan zamanla Bulgar ve Ermeni tüccarlar; hatta bu gruplarla ticaret yapan Fransa ve İngilizler de olumsuz etkilendi. Fransa ve İngiltere elçileri bu yüzden boykotun engellenmesini, aksi halde askeri bir müdahalenin dahi gündeme gelebileceğini hükümete bildirdiler. Siyasi tansiyonun artması üzerine, konu Temmuz 1914’te Meclis-i Mebusan’ın gündemine geldi ve hükümet, boykotu onaylamadığını ve engellemek için baştan beri bir dizi önlem aldığını iç ve dış kamuoyuna açıkladı.

Yanıt Açıklaması: Osmanlı Devleti’nde avukatlarla (dava vekili) ilgili ilk düzenleme 13 Ocak 1876 tarihlidir. Yayımlanan Mehakim-i Nizamiyye Dava Vekilleri Hakkında Nizamname’ye göre avukatlık için Hukuk Mektebi mezunu olmak ve ruhsat almak gerekiyordu. 1879 tarihli Mehâkim-i Nizamiyye Teşkilât Kanunu ile savcılık (müddei-i umumilik) kurumu da bu kanunla sistemleştirildi; ayrıca, mübaşir, icra memuru, hâkim ve mahkeme üyelerini denetlemek üzere adliye müfettişlikleri oluşturuldu.

Yanıt Açıklaması: 1913-1915 yılları arasındaki istatistiki verilere göre, mevcut sanayi tesislerinin yaklaşık yarısı İstanbul’da %25’i İzmir’de ve geri kalanı da yurdun farklı yerlerinde bulunmaktaydı.

Yanıt Açıklaması: Nizamname ile oluşturulan bir diğer temsili kurum da vilâyetlerde kurulması öngörülen Meclis-i Umumi-i Vilâyet idi. Bu meclis, sancak ve kazalardan seçilmiş Müslüman ve gayrimüslim üyelerden meydana gelirdi. Danışma meclisi niteliği taşıyan bu organ, bayındırlık hizmetleri, tarım, ticaret, vergi ve zabıta işlerini tartışır; hükümetin onayı olmadan hiçbir tedbir alamazdı.

Yanıt Açıklaması: 1876’da I. Meşrutiyet’in ilânına kadar, 123 sancaktan oluşan toplam 27 vilâyet kurulmuştur. Hicaz, Girit, Yemen, Lübnan ve Mısır gibi imtiyazlı yerler ve İstanbul ise bu uygulamanın dışında tutulmuştur.

Yanıt Açıklaması: Fransız İhtilâli’nin yaydığı milliyetçilik, insan hakları, eşitlik, özgürlük, hukukun üstünlüğü ve millet iradesi gibi fikir ve düşünceler, Osmanlı aydınlarını derinden etkiledi.

Yanıt Açıklaması: Klasik dönemden beri devam eden Osmanlı para sisteminin karmaşık yapısı 19. yüzyılda da sürmekte ve piyasalarda çok farklı vezin ve ayarda paralar tedavül etmekteydi. 1840’ta bunlara kâğıt paranın katılması işleri daha da karıştırdı. Bu durumu düzeltmek isteyen Tanzimatçılar 1844’te Tashih-i Ayar Fermanı’nı çıkartarak ve sikke konusunu düzenleyerek 1 altın lira=100 gümüş kuruş esasını benimsedi.

Yanıt Açıklaması: Osmanlı Devleti’nde modern anlamda ilk belediye teşkilatı, Kırım Savaşı'nın şehirde yarattığı düzensizliğe bir çözüm olmak üzere şehremaneti adıyla 1855’te İstanbul’da kuruldu.

Yanıt Açıklaması: Kaymakam maaşları kazanın derecesine göre 1.250-2.500 kuruş arasında değişirdi. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Hanedan üyelerinin anonim şirketlerin idare meclislerine başkan veya üye olmaları Sultan Mehmed Reşad'ın iradesiyle yasaklanmıştır. Doğru cevap B şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Yasa ve yönetmelikleri uygulayabilecek yetenekli idareci ve memurların yokluğu, rüşvet ve iltimasın yaygınlığı, yerel eşrafın idareci ve memurlar üzerinde nüfuz sağlayarak yönetime karışmaları ve özellikle gayrimüslimlerin yoğun olarak yaşadığı vilâyetlerde onların koruyucusu rolünde olan büyük devlet konsoloslarının işe karışmaları, taşra idaresinde sorun çıkarmaktaydı. II. Abdülhamid saltanatının başında ilân edilen Kanun-i Esasi’de, taşra idaresiyle ilgili maddeler de vardı.

Yanıt Açıklaması: Bir tarafın sermayeyi ve diğer tarafın da emeği koyması, yani işletmeyi üstlenmesiyle oluşan ve kâr paylaşımı esasına dayanan İslâm hukuku kaynaklı ortaklık çeşidine Mudarebe şirketi adı verilir. Doğru cevap A şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: 19.yüzyılın son 20.yüzyılın başlarında Osmanlı gündelik yaşamında görülen yenilikler arasında Belediyelerin kurulması, büyük gezi parklarının yapılması, telgraf ve telefon gibi iletişim araçlarının kullanılması, zâtülhareke adı verilen otomobilin büyük şehirlerde boy göstermesi; apartman, otel, büro ve pasaj gibi yeni yaşam ve iş mekânlarının ortaya çıkması, müze gibi yeni kültür merkezlerinin açılması ve  şehir aydınlatması sayılabilir. Kadınlara seçme ve seçilme hakkı verilmesi bu yeniliklerden değildir.

Yanıt Açıklaması: Ermenileri silahlı mücadeleye cesaretlendirenler İngilizler'dir. Berlin Anlaşması temelinde gerçekleştirilmiştir. Temelinde Ermeni meselesi yatmaktaydı. II. Abdülhamid bu ıslahata sıcak bakmamıştır. Ermeni olayları Sason'da patlak vermiştir.

Yanıt Açıklaması: 18.yüzyıl sonlarına kadar Osmanlı mahallesi, gündelik yaşamın içe dönük, dini karakterli ve mütevazı mekânı olma özelliğini korudu; ancak, 19. yüzyıldan itibaren nüfus artışı, göçler ve iktisadi etkenlerden dolayı farklı kültürleri ve paralel dünyaları temsil gücü azalmaya ve gündelik hayatın geleneksel karakteri, çok merkezli ve kültürlü kent yaşantısı içinde kaybolmaya başladı. Buna bağlı olarak geleneksel değer yargıları ve otorite algısı değişti; kolektif aile yaşantısında bireyselleşme ve aileden bağımsız bir yaşam kurma temayülleri ortaya çıktı.

Yanıt Açıklaması: Valilikler, II. Abdülhamid zamanında önemlerine göre sınıflandırıldı. Buna göre Hicaz, Suriye, Bağdat, Yemen, Halep, Erzurum, Aydın ve Trablusgarp gibi çoğunlukla Arapların yerleşik olduğu vilayetler birinci derece olup valilerine 20.000; Hüdavendigâr (Bursa), Edirne, Cezayir-i Bahr-i Sefid, Ankara, Selanik, Manastır, Kosova, Yanya, Konya, Sivas, Diyarbekir, Adana, Basra, Van, Ankara, ikinci derece valilik sayılmış olup valilerine 17.000; Kastamonu, Bitlis, Bingazi, İşkodra, Trabzon, Musul ve Mâmuratülaziz ise üçüncü sınıf valilik olup valilerine de 15.000 kuruş maaş verilmesi kararlaştırıldı.

Yanıt Açıklaması: 18. yüzyı¬lın ikinci yarısında İngiltere’de başlayan Sanayi Devrimi’nin kuşkusuz en önemli sosyal sonuçlarından biri, işçi sınıfının ortaya çıkmasıydı. Osmanlı Devleti’nde 1850’lerin başından itibaren başlayan demiryolu macerasına, imtiyazlı şirketlerin çoğalmasına ve madencilik alanındaki gelişmelere paralel olarak işçi sayısı da giderek arttı. Böylece Osmanlı toplumunda yeni bir sosyal katman olarak işçiler ortaya çıktı.

Yanıt Açıklaması: Başlangıçta Osmanlıcılık anlayışıyla hareket eden İttihatçılar Trablusgarp savaşından sonra Müslüman-Arap unsurlara karşı İslamcılık siyasetini sürdürmüştür. Doğru cevap A'dır.