Osmanlı Devleti Yenileşme Hareketleri (1876-1918)

Yanıt Açıklaması: 1885 yılında Goltz Paşa’ya Osmanlı ordusunda biri Askerî Mektepler Umumî Müfettişliği ve diğeri de Erkân-ı Harbiyye İkinci Reisliği olmak üzere iki resmi görev verildi. Orduya subay yetiştiren okulların programlarında değişiklik yaptı. İleriki yıllarda kıta ve karargâhlarda üst düzey görevler alacak olan kurmay subay adaylarının teorik derslerin yanı sıra sahaya inip pratik yapmalarının da yolunu açtı. Osmanlı ordusunda o güne kadar daha ziyade Fransız talimnameleri esas alınmışken, Goltz Paşa, askerî mekteplerin ders programlarına Fransızcanın yanı sıra Almanca ve Rusçayı da koydurduğu gibi, Alman talimnamelerinin Türkçeye çevrilmesine de ön ayak oldu. Yine Goltz Paşa’nın etkisiyle 1886 yılında yeni bir askere alma kanunu çıkartıldı; askerlik yaşı 20-40 arası olarak belirlenirken, muvazzaflık ve yedeklik süreleri de yeniden düzenlendi. Savaş seferberliğini milletin bütün unsurlarıyla güç kaynaklarının harekete geçirilmesi şeklinde anlayan Goltz, Alman ordusunda olduğu gibi, Osmanlı ordusunda da genelkurmayın daha etkin bir role sahip olmasını istiyordu. Genelkurmay Başkanlığının savaş durumuna uygun seferberlik, yığınak ve harekât planlarının hazırlanmasını teşvik etti. Doğru cevap C’dir.

Yanıt Açıklaması: 1877-78 Osmanlı-Rus Harbi’nin çıkışını gerekçe göstererek 1876 Kanun-ı Esasisini (anayasa) askıya alan Sultan Abdülhamid, dış ve iç siyasi şartların zorlamasıyla 23 Temmuz 1908’de Meşrutiyet’i ilân etmek zorunda kaldı. Makedonya’da Enver ve Niyazi Beyler gibi Osmanlı subaylarının dağa çıkarak isyan başlatmasıyla fitili ateşlenen süreç, kısa zamanda II. Abdülhamid’in geri adım atarak otuz senelik tek adam idaresine son vermesiyle neticelendi. Bunun ardından 13 Nisan 1909’da çıkan ve Rumî takvimdeki karşılığıyla “31 Mart Vakası” olarak bilinen II. Abdülhamid taraftarı askerî ayaklanma, padişahın tahtan indirilmesiyle neticelendi. Doğru cevap D’dir.

Yanıt Açıklaması: Meşrutiyet döneminin siyasi ve askerî tarihinde, Ekim-Aralık 1912 tarihleri arasında cereyan eden Balkan Savaşlarından  sonra  Osmanlı ordusunun uğradığı ağır mağlubiyet bir dönüm noktası olur.

Yanıt Açıklaması: Osmanlı Devleti 1877- 78 Osmanlı- Rus Savaşından yenilgiyle çıkmış ancak Osmanlı’nın geleceğini Rusya’ya bırakmak istemeyen Büyük Avrupa Devletleri Berlin’de bir kongre toplayarak uzun bir antlaşma metni üzerinde uzlaşmaya varmışlardır. Berlin Antlaşması, Sultan II. Abdülhamid’in 1878 tarihinde kabul etmek zorunda kaldığı antlaşmadır.

Yanıt Açıklaması: II Abdülhamid, hem iktidarda olduğu dönemlerde hem de sonraki devirlerde, devleti Yıldız Sarayı’nda oluşturduğu bir ekiple yönettiği ve Sultan Abdülmecid döneminden itibaren Mustafa Reşid Paşa, Mehmed Emin Âli Paşa, Keçecizade Fuad Paşa ve Midhat Paşa tarafından devlet işlerinin merkezi haline getirilen Bâbıâli’yi devreden çıkardığı konularında eleştirilmiştir. Zeki, inatçı, evhamlı, çalışkan, dedesi II. Mahmud’u kendisine örnek alıp onun gibi iktidarı talep eden bir padişah olan II. Abdülhamid, gerçekten de iktidarını sağlamlaştırdıkça yavaş yavaş Bâbıâli’nin yetkilerini doğrudan kullanmaya veya Yıldız Sarayı’nda güvendiği şahıs ve ekiplere aktarmaya başladı. Aslında, padişah, kanundan ziyade, egemen iradeye itaati önemsiyordu. O egemen irade ise, kendisinin temsil ettiği padişahlık makamıydı. Yıldız Sarayı’nda kurduğu bu sistem esasında ilginç; özü itibariyle tepedeki bir şahsa bağlı olduğu için de şartlara göre değişiklik ve esneklik gösterebilen kuralsız, hayli karmaşık bir yapıydı. Öte yandan padişahın Bâbıâli’yi devreden çıkarıp iktidarı sarayda toplama siyasetinin Küçük Said Paşa’nın fikri olduğu ve padişahı onun yönlendirdiği yönünde iddialar vardır.

Yanıt Açıklaması: 1876 Anayasasına göre milletvekilleri, nazırlardan biri hakkında şikayetçi olduklarında şikayet edilen nazır Divan-ı Âli (Yüce Divan) ye sevkedilirdi. Doğru Cevap: B seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: İlk sultani 1868 yılında Galatasaray’da açılan Mekteb-i Sultani, yani bugünkü Galatasaray Lisesi’dir. Kuruluş amacı, devlet ve milletle ilgili konularda ortak duygu ve düşüncelere ve Batı medeniyetinin insanlığın ortak değerleri haline gelen felsefe ve düşünce birikimine sahip Fransızcayı etkin bir şekilde kullanabilen insanlar yetiştirmek olan bu okul, Osmanlıcılık ideolojisinin deney laboratuvarı gibiydi. Maarif-i Umumiyye Nizamnamesi, vilâyet merkezlerinde ortaöğretimin üst basamağını oluşturmak üzere sultani adı verilen okulların (mekâtib-i sultaniyye) açılmasını öngörüyordu.

Yanıt Açıklaması: Sıbyan mektepleri geleneksel Osmanlı eğitim sisteminden devralınan ilkokullardı. Bu okullarda ilk köklü reformlar, 1850’lerde gerçekleştirilirdi. Zamanla yeni usulde eğitim veren ilkokullara mekteb-i iptidai veya sadece iptidai adı verilirken, sıbyan mektepleri ismi daha ziyade halkın imkanlarıyla açılmış tam bir örgün eğitim kurumu niteliği kazanmamış; eğitim ve öğretim kalitesi düşük okullar için kullanılmıştır.

Yanıt Açıklaması: Osmanlı ordusunda subay olabilmek için olmazsa olmaz şart, Harp Okulu mezunu olmak değildi. Kıdem, tecrübe, becerinin yanı sıra komutanların ya da padişahın güvenini kazanmak gibi kriterlerle sıradan bir onbaşı veya çavuş yükselerek paşalığa kadar çıkabilirdi. Dönemin Kara Harp Okulu olan Mekteb-i Harbiyye’den mezun olmaksızın komuta kademesine getirilmiş olanlara “alaylı” denirdi.

Yanıt Açıklaması: Osmalıda Orduya subay yetiştiren Mektebin adı Mekteb-i Harbiyye dir.

Yanıt Açıklaması: Dünya hava harp tarihinde ilk bombardımanın Trablusgarp Savaşı’nda 1 Kasım 1911’de İtalyan uçaklarınca gerçekleştirilmesi Osmanlıların havacılığa olan ilgisini arttırdı. Ertesi sene Fransa, İngiltere ve Almanya’dan keşif uçakları satın alındı.

Yanıt Açıklaması: Meşrutiyet’in ilânı sonrasında askerî ataşe olarak Fransa’ya Fethi Okyar gönderilmiştir.

Yanıt Açıklaması: Deniz kuvvetlerinde 12 sene olan hizmet süresi toplam 20 seneye çıkartılmıştır

Yanıt Açıklaması: Berlin Antlaşmasının bir gereği olarak 1879 yılında iç güvenlik teşkilâtında da bir düzenlemeye gidildi ve başta Makedonya ve Doğu Anadolu bölgeleri olmak üzere kırsal kesimdeki asayiş hizmetlerini görmek üzere zaptiye askerlerinin yerine Jandarma teşkilâtı kuruldu. Fransa model alınarak yapılandırılacak olan Jandarma teşkilâtı, zamanın Savunma Bakanlığı olan Seraskerliğe bağlı olacaktı.

Yanıt Açıklaması: A,B ve C şıklarındaki öncüller, Kanun-i Esasi’nin ilk halinde yer almıştır. Dernek ve toplanma özgürlüğü ise 1909 değişikliğiyle kaldırılmamış, bizzat bu anayasaya eklenmiştir. Padişahın sahip olduğu sürgün yetkisi 1909 değişikliği ile kaldırılmıştır.

Yanıt Açıklaması: Sultanilerin amacı Fransızca’yı etkin bir şekilde kullanabilen insanlar yetiştirmekti. Doğru yanıt B’dir.

Yanıt Açıklaması: 4 Ağustos 1879 tarihli Mukavelât Muharrirliği Nizamnamesi ile noterlik kurumu oluşturuldu. Nizamnameye göre, noterler, bidayet mahkemelerinde görev yapacak; bu mahkemelerin olmadığı yerlerde ise görevlerini mahkeme kâtipleri üstlenecekti. Daha sonra, 1888’de noterlerin seçilme ve atama şekli belirlendi.

Yanıt Açıklaması: 1848’de açılan Darülmuallimîn-i Rüşdi’nin ilk mezunlarından olan ve Paris’teki Mekteb-i Osmani’ de de öğretmenlik yapan Selim Sabit Efendi, Rehnümâ-yı Muallimîn (Öğretmenlere Rehber) adlı eserinde öğretmenlere etkili öğretim ilke ve yöntemlerini tanıtmıştır.

Yanıt Açıklaması: Kanun-i Esasi’ye gidişte ikinci aşama hiç şüphesiz II. Mahmud’un çeşitli alanlarda gerçekleştirdiği reformlarla Sultan Abdülmecid’in saltanatının başında ilân ettiği Tanzimat Fermanı gelir.. Tanzimat Fermanı, Sultan Abdülmecid döneminde ilan edilmiş, fermanda kişisel hak ve dokunulmazlıklara yer verilmiş, tanzimatla birlikte yeni bir bürokrat aydın tipi ortaya çıkmıştır. Yeniçeri Ocağı 1826’da Vaka-ı Hayriyye ile daha önceden ortadan kaldırılmıştı.

Yanıt Açıklaması: Düzenli ordunun kurulduğu 1826’dan beri kısa bir süre dışında, hep Seraskerlik (Bâb-ı Seraskerî) olarak adlandırılmış olan ordunun bağlı olduğu en üst idare birimi Harbiye Nezareti adını aldı.