XIX. Yüzyıl Türk Dünyası

Yanıt Açıklaması: Merca^ni^’nin eleştirdiği konu medrese eğitiminin temelini oluşturan mantık ve kela^m dersleriydi. Kela^ma karşı çıkıyordu çünkü kela^mcıların Grek felsefesinin karmaşık konularını taşımak suretiyle İslam dininin ilk dönemindeki saflığını karmaşık felsefi^ nazariyelerle bulandırdıklarını düşünüyordu. Medreselerde kela^m konularına ve onu anlamak için lazım gelen mantık derslerine ağırlık verilmesi neticesinde talebenin gerçek İslami ilimlerden (Kur’an ve Hadis eksenli eğitimden) uzaklaştığı kanaatindeydi. Talebenin yıllarını harcayan ve pratikte hiçbir faydası olmayan kela^m tartışmalarının eğitimi etkisiz kıldığı görüşündeydi. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Semerkand’da müftü Mahmud Hoca Behbudî (1874-1919), 1914’te İstanbul’a geldi ve izlenimlerini “Seyahat Hâtıraları” adlı uzun yazı dizisi halinde yayınladı.Doğru cevap ''A'' şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: 1910 yılı başında, Rusya Müslümanlarının tanınmış seyyahlarından Sibiryalı Abdürreşid İbrahim İstanbul’a geldi. Gezip gördüğü yerler hakkında verdiği konferanslarla büyük ilgi topladı. Kendisi gibi Rusya Müslümanlarından olan Troyskili Ahmed Taceddin’le beraber Teârüf-i Müslimîn (1910-1911) adında bir dergi çıkardı. Doğru cevap D’dir.

Yanıt Açıklaması: Osmanlı eğitim sistemine en acı eleştirileri yazan Sibiryalı seyyah Abdürreşid İbrahim idi. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Dinde sonradan ortaya çıkan inanç ve davranışlardır. İslam âlimleri, iyi ve kötü bid’at ayırımına gitmiş olmakla birlikte, bu tabir genel olarak dinde olumsuz anlamda ortaya çıkan bozuk fikirler ve uygulamalar anlamında kullanılmıştır. Doğru cevap D’dir.

Yanıt Açıklaması: Osmanlı aydınlarının imparatorluk dışındaki Türkleri keşfetmeleri XIX. yüzyılın ikinci yarısında oldu.

Yanıt Açıklaması: Yusuf Akçura, Bahçesaray’da ziyaret ettiği İsmail Gaspıralı’dan çok etkilendi ve onu birçok hususta üstadı olarak kabul etti. doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: Avrupa medeniyetiyle olan temas sonucunda ortaya çıkan modern Tatar edebiyatının öncüsü olarak Kayyum Nâsırî gösterilir. Onu Tatar aydınlanmasının başlatıcısı olarak kabul edenler de vardır. Nâsırî geleneksel medrese eğitimi almış olmakla birlikte, onun yolu muhafazakâr ve reformcu ulemanın yolundan başkaydı. Reformcu ulema medrese kurmak ve halkı cami minberinden aydınlatmak yolunu seçmişken, Nâsırî hiçbir geleneksel kayda bağlı olmaksızın, bağımsız bir yazar olarak hareket etti.

Yanıt Açıklaması: I. Kongre (15 Ağustos 1905) yılında düzenlendi. Toplantının başkanlığını İsmail Gaspıralı yürüttü. Kafkasya’da yayınlanan Hayat ve Kaspi gazetelerinin sahibi olan Ali Merdan Topçubaşı da toplantının şekillenmesinde önemli bir rol oynadı; onun sıcakkanlı ve samimi tavırları Kafkasya ve Tatar Müslümanlarını birbirine yaklaştırdı. Doğru Cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: Kazan Üniversitesi: 1804’te, Rusya’nın dördüncü üniversitesi olarak kuruldu. İlk kurulduğunda hocaların çoğu Alman kökenliydi. Şarkiyat Bölümünde Tatar ve İslam tarihi hakkında önemli araştırmalar yapıldı. Bu araştırmalar değişim yanlısı Tatar aydınların ilgisini çekti ve onların modern anlamda kendi tarihlerine yönelmesinde etkili oldu.

Yanıt Açıklaması: Sibirya, Kazak bozkırları ve Türkistan’a kadar geniş bir coğrafyaya dağılanlara Kazan Tatarları deniliyordu.Doğru cevap ''A'' şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Onun öngördüğü dil, 1883’den beri Tercüman gazetesi aracılığıyla yaygınlaştırmaya çalıştığı Kırım Türkçesiydi. Osmanlı Türkçesine yakın olan Kırım Türkçesi, Kıpçak lehçesinden de unsurlar taşıması sebebiyle, bütün Türk lehçeleri arasında “orta” bir konumdaydı. Doğru cevap B’dir.

Yanıt Açıklaması: 1893 yılında Türkistan’a seyahat eden ve kadınlar konusunda duyarlı olan Tatar aydını Muhammed Zâhir Bigi, Türkmenler arasında dolaşırken Türkmen kadınlarının diğer Müslüman kadınlara kıyasla serbest olduklarını, Türkmenlerin kadın meselesinde Avrupa’dan bile ileri durumda olduklarını yazıyordu. Onun anlattığına göre, Türkmen kadınları yüzlerini örtmüyor, erkeklerle aynı mekânda oturuyorlardı; hemen her işte onların görüşlerine başvuruluyordu. Önemli toplantılarda topluluğun yarısı Türkmen kadınlardan oluşuyordu; böylece, erkeklerin söz ve fikirleriyle kadınların söz ve fikirleri dengeleniyordu.

Yanıt Açıklaması: Sıcak denizlere inmek için Japonya ile savaşan Rusya savaşı 1905 yılında kaybetmiş ve büyük bir krizin içine girmiştir.

Yanıt Açıklaması: XIX. asrın sonunda Rusya’da birçok alanda ilerlemeler oldu. Rus orta sınıfı hızla yükseldi ve sanayiciler ön plana çıktı. Rus sanayisinin büyümesi 1890’larda olağanüstü arttı.

Yanıt Açıklaması: İstanbul’a gelip yerleşen Rusyalı aydınlar içinde en tanınmışı Yusuf Akçura’dır.Doğru cevap ''A'' şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Birinci Dünya Savaşından sonra İstanbul, hızla Türk dünyasının cazibe merkezi olma özelliğini kaybetti. Savaşın yenilgiyle bitmesi ve İttihat ve Terakkinin dağılmasıyla Türkçü aydınlar sıkıntılı bir döneme girdiler. Türk dünyasına ilgi duyan aydınlardan birçoğu Malta’ya sürgün edildiler. Ülkenin içinde bulunduğu durumdan sorumlu tutuldular. Doğru Cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Tasavvufa uzak duran, hatta onun aleyhinde bulunan Ziyaeddin Kemalî Kahire’de meşhur din bilgini ve reformist Muhammed Abduh’tan ders aldı. Sosyoloji, fikir tarihi ve felsefe konularında yazılanları Arapça tercümelerinden okudu. Kur’an’ı Tatar diline çevirdiyse de tercümenin yayınlanmasına izin verilmedi.

Yanıt Açıklaması: Sibiryalı Abdürreşid İbrahim kendisi gibi Rusya Müslümanlarından olan Troyskili Ahmed Taceddin’le beraber Teârüf-i Müslimîn (1910-1911) adında bir dergi çıkardı. Bu, Tatarların Rusya dışında çıkardıkları ilk dergiydi.Doğru cevap ''E'' şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Tatar reform hareketinin başlatıcısı olarak Abdurrahim Otuz İmenî’yi (1754-1836) göstermekte ve onu “içtihat kapısının açık olduğunu savunan ilk sosyal refomcu” olarak nitelemektedirler.Doğru cevap ''A'' şıkkıdır.