XIX. Yüzyıl Türk Dünyası

Yanıt Açıklaması: 1860’lı ve 1870’li yılların sonunda, Türkistan’da Rus ve Çin işgalleri sırasında, Osmanlı aydınlarının dikkatleri doğudaki kardeşleri üzerine yöneldi. Bu ilgi ve yakınlık hissi daha ziyade din temelindeydi. Doğru cevap A’dır.

Yanıt Açıklaması: Özellikle 1890’lardan itibaren, yeni usulde eğitim taraftarı ile eski usûlü (usûl-i kadim) muhafazadan yana olanlar arasındaki bu çatışma giderek arttı.Doğru cevap ''E'' şıkkıdırç

Yanıt Açıklaması: 1893’te Türkistan’a seyahat eden Z. Bigi, burada gördüklerini Maveraünnehr’de Seyahat adlı eserinde topladı. Doğru cevap B’dir.

Yanıt Açıklaması: İshakî ve arkadaşları, okul yıllarında Kazan’da gizlice kurdukları “Şakirdlik” örgütünü Orenburg’da geliştirerek “Hürriyet” adında yeni bir siyasi örgüt oluşturdular.Doğru cevap ''A'' şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Yeni hükümetin vaatleriyle ümitlenen Müslümanlar, bu imkanları en iyi şekilde değerlendirmek amacıyla taleplerini belirleyerek geçici hükûmete sunmak için faaliyete geçtiler. 1-11 Mayıs 1917’de Moskova’da Bütün Rusya Müslümanlarının Kurultayı adı altında çok geniş katılımlı bir kongre düzenlediler. Bu, Rusya Müslümanlarının V. genel kongresiydi. Kongreye her kesimden katılım oldu. Rusya’nın her tarafından delegeler geldi. İlk defa olarak çok sayıda kadın da katıldı; bunların tamamına yakını Kazan ve Kırım kadınları olup birkaçı da Kazaklardandı. Doğru cevap C’dir.

Yanıt Açıklaması: Kazan Üniversitesi, 1804’te, Rusya’nın dördüncü üniversitesi olarak kuruldu.Doğru cevap ''D'' şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Rusyalı Müslüman kadınların ilk defa kendilerini ifade etmeleri 1906’da Bahçesaray’da yayınlanan Âlem-i Nisvân dergisiyle oldu.

Yanıt Açıklaması: Rusya Müslümanları arasında milliyet fikrinin gelişmesi de aydınları Osmanlı ülkesine yöneltti. Pan-Slavist fikirlere tepki duyarak milli duyguları uyanan İsmail Gaspıralı, 1867 yılında Girit isyanı sırasında bir arkadaşıyla beraber Osmanlı Türklerine yardım etmek niyetiyle yola çıktıysa da, Odessa’da durduruldu. Doğru cevap B’dir.

Yanıt Açıklaması: Yusuf Akçura, “Rusya Müslümanları İttifakı” adlı siyasi oluşumun ortaya çıkmasında başat bir rol oynadı. Akçura’nın en önemli girişimi Türk Yurdu adındaki ilim ve kültür dergisini çıkarmak oldu. Doğru cevap E’dir.

Yanıt Açıklaması: İsmail Gaspıralı’nın mekteplerde uyguladığı kolay okuma metodu olan Usûl-i cedid, tedricî ve savtî idi. Kolaylığı da bu iki özelliğinden geliyordu. Tedricîden maksat, çocuklara önce üç harf vermek, sonra birer harf ilave ederek devam etmekti. Savtî (fonetik) demekten maksat ise harfleri değil sesleri öğretmekti.

Yanıt Açıklaması: Hıristiyan Ruslar, 240 yıl boyunca “Tatarların” (Altın Orda Devletinin) hâkimiyeti altında yaşadılar.Doğru cevap ''C'' şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Rusya yönetiminde yaşayan Türk topluluklarının sosyal ve kültürel hayatlarında açık farklılıklar vardı; bazıları hala göçebe halinde yaşadıkları halde, bazıları medeni hayatın en yüksek basamaklarına kadar ilerlemişlerdi. Bu kavimler değişik zamanlarda Rus istilasına uğradılar. XVI. yüzyıldan beri Rus hakimiyetinde yaşayan bölgeler (İdil boyu) ile Türkistan’ın kuzeyindeki Kazak bozkırları, güneydeki Türkmen ülkesi ve vassal olarak hayatını sürdüren bölgeler (Buhara, Hive hanlıkları) arasında önemli medeni farklar mevcuttu. O¨ncekiler kapitalizm öncesi, hatta kapitalist gelişme aşamasına erişmişken, diğerlerinin çoğu ha^la^ göçebe ve kabilevi bir hayat tarzını sürdürmekteydiler. Kazan’da ve Bakü’de ticaret burjuvazisi yükselmekteydi. Türkistan’da ise Rusların yeni ele geçirdikleri topraklar ha^la^ feodal veya feodal-öncesi aşamadaydı. Türkistan’ın göçebe halkları (Kazaklar, Kırgızlar, Karakalpaklar, Türkmenler ve O¨zbeklerin bir kısmı) kabilevi yapılarını sürdürmekteyken, O¨zbekler ve Fars dilli Tacikler yerleşik bir hayat sürmekteydiler. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: En azından XIV. yüzyıldan beri kendi edebî dillerini kullanmakta olan Türkmenler, XV. yüzyılda Çağatay edebî dilinin etkisi altına girdiler. Bu durum birkaç asır devam etti. XVIII.-XIX. yüzyılda Türkmen edebî dili yeniden canlandı ve 1917 Ekim Devrimine kadar devam etti. Sovyet döneminde ise Teke ve Yomud şivelerine dayanan yeni bir Türkmen edebî dili oluşturuldu.  Doğru cevap C’dir.

Yanıt Açıklaması: Modern Tatar edebiyatının ve edebî dilinin öncüsü Kayyum Nâsırî'dir.

Yanıt Açıklaması: İlk defa olarak Moskova Kongresine çok sayıda kadın da katıldı; bunların tamamına yakını Kazan ve Kırım kadınları olup birkaçı da Kazaklardandı. Türkistan’dan hiçbir kadın yoktu.

Yanıt Açıklaması: Mollalar, Rusya Müslümanlarında “din adamları” veya “ulema” sınıfı anlamında kullanılan genel bir tanımlamaydı.Doğru cevap ''D'' şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: 1890’da yapılan bir düzenlemeyle imamların Rus dilini bilmesi zorunluluğu getirildi.

Yanıt Açıklaması: Tercüman 1905’e kadar tek Müslüman yayın organı oldu.Doğru cevap ''E'' şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Sayıları fazla olmamakla birlikte Tatar Bolşevikleri 1907’de yayınlanan Ural adlı bir gazete etrafında toplandılar. Sovyet yazarları abartsa da, onların toplumsal bir tabanı yoktu. Kazanlı Hüseyin Yamaşev ve Galimcan Seyfeddinov’un önderliğindeki Bolşevikler, “Uralcılar” adıyla bilinen küçük bir gruptan ibaretti. “Gerçek halk temsilcileri” olarak gösterilen bu grubun Kazanlılar için hayati önem taşıyan sorunlarla ilgileri yoktu. Ural gazetesi aynı yılın Nisan ayında kapatıldı. Grubun önderlerinden Ömer Teregulov, iç savaş yıllarında Sovyet-karşıtı bir tutum benimsedi. Doğru cevap A’dır.

Yanıt Açıklaması: Ayaz İshakî, 1900’lü yılların başından beri inkılâpçı bir oluşumun liderliğini yaptı.Doğru cevap ''A'' şıkkıdır.