XIX. Yüzyıl Türk Dünyası

Yanıt Açıklaması: Nâsırî’nin geleceğe yönelik en önemli etkisi yerel Tatar lehçesinde yazmasıdır.Doğru cevap ''B'' şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Rus sanayi devriminin baskısını yakından hisseden Tatarlar yeni duruma ayak uydurmada başarılı olamadılar. Tatar girişimcilerden ancak bir kısmı atölyeden fabrikaya geçiş yapabildi; çoğunluk ise hızla gelişen makineleşmede Rus rakiplerinin gerisinde kaldı. Doğru cevap A’dır.

Yanıt Açıklaması: Pan-Slavist fikirlere tepki duyarak milli duyguları uyanan İsmail Gaspıralı, 1867 yılında Girit isyanı sırasında bir arkadaşıyla beraber Osmanlı Türklerine yardım etmek niyetiyle yola çıktıysa da, Odessa’da durduruldu.Doğru cevap ''A'' şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Kazan’daki Tañcılar hareketinin bir benzeri Kırım’da Genç Tatarlar adıyla ortaya çıktı. Onlar da Rus inkılâpçılarından etkilendiler; inkılâpçı eylemlere katıldılar. Rus istibdat rejimini devrim yoluyla devirmek yanlısıydılar. Liderlerinin çoğu Akmescit’teki Tatar Öğretmen Okulunda okumuşlardı. Bunlar arasında Hasan Sabri Ayvazov, Abdürreşid Mehdi ve Veli İbrahim gibi aydınlar ve yazarlar bulunmaktaydı. Karasubazar’da Vatan Hâdimi adında adlı gazete etrafında toplanan bu gençlerin lideri Abdürreşid Mehdi idi. Doğru Cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Ünitarist grubun başını çeken Kafkasyalı Ahmed Salihov (Tsalikatti), Müslümanların güçlerini birleştirmek suretiyle üniter, merkeziyetçi ve demokratik bir Rusya içinde önemli bir güç olacağı düşüncesindeydi.

Yanıt Açıklaması: Ağaoğlu Ahmed, Türk Yurdu dergisinin kuruluşunda görev aldı, Türk Ocağı’nın kurucuları arasında yer aldı. 1912’de Ahmed Midhat Efendi vefat ettikten sonra, Tercüman-ı Hakikat gazetesinin başyazarı oldu. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: Yeni nesil yazarlar içinde roman tarzında ilk eseri yazan Musa Akyiğitzade’dir. Penza’daki Rus gimnazyasında (lisesinde) okuyan yazar, 1886’da yayınladığı Hüsameddin Molla adlı romanında Kazan Türklerinin sosyal hayatını ele aldı. Geleneksel edebiyattan farklı olarak ilk defa Avrupa tarzında yazılan bu eserde bir mollanın maceralarını ve aşk hikayesini anlattı.

Yanıt Açıklaması: Nâsırî, 1886’da yayınladığı Hüsameddin Molla adlı romanında Kazan Türklerinin sosyal hayatını ele aldı. Geleneksel edebiyattan farklı olarak ilk defa Avrupa tarzında yazılan bu eserde bir mollanın maceralarını ve aşk hikayesini anlattı.

Yanıt Açıklaması: Kazak-Kırgızların 1897’deki nüfusu 4 milyon 285 bin idi.Doğru cevap ''B'' şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Rusya’da Kazan Tatarcasıyla yayınlanan ilk gazete Kazan Muhbiri idi. Gazete, Kazan’ın soylu ailelerinden Avukat Seyitgerey Mirza Alkin ve Yusuf Akçura tarafından 29 Ekim 1905’te çıkarıldı.

Yanıt Açıklaması: Kazan, Kırım ve Kafkasya’dan gelen vekiller, Oka suyu açıklarında 15 Ağustos 1905 tarihinde ilk kongrelerini gerçekleştirdiler.Doğru cevap ''B'' şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: İdil Bulgarlarının İslam dinini seçmesinden (922) bir süre sonra Ruslar da Hıristiyanlığı kabul ettiler (988).Doğru cevap ''E'' şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Ceditçilik denen sosyal ve fikrî akım İsmail Gaspıralı’nın adıyla özdeşleşmiştir; bu akımın başlatıcısı odur.

Yanıt Açıklaması: Rusya’da Meşrutiyet döneminin ilk seçimi 1906 Nisanında yapıldı. Seçilen mebuslardan 25’i Müslüman olup bunlardan 12’si Kazanlıydı; maddi ve kültür düzeylerinin yüksek olması sebebiyle, diğer Müslüman bölgelerine kıyasla Kazanlılar daha fazla vekil seçtirmişlerdi. Rusya Meclisinde liberaller, işçiler zümresi ve diğer küçük gruplar bir araya geldiğinde çoğunluğu oluşturuyorlardı; muhafazakâr Rus partiler azınlıkta kalmıştı. Bu durum Çar hükûmetini memnun etmedi. Temmuz ayında Meclis dağıtıldı. Doğru Cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Türkistan’ın yerleşik ahalisi Türk kökenli Özbeklerden ve İranî Taciklerden oluşuyordu.Doğru cevap ''A'' şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Sibiryalı Abdürreşid İbrahim 1910 yılı başında, Rusya Müslümanlarının tanınmış seyyahlarından Sibiryalı Abdürreşid İbrahim İstanbul’a geldi. Gezip gördüğü yerler hakkında verdiği konferanslarla büyük ilgi topladı. Kendisi gibi Rusya Müslümanlarından olan Troyskili Ahmed Taceddin’le beraber Teârüf-i Müslimîn (1910-1911) adında bir dergi çıkardı. Bu, Tatarların Rusya dışında çıkardıkları ilk dergiydi. Derginin amacı, teârüf (tanıştırmak) idi. Doğru Cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: Kazan’daki Tañcılar hareketinin bir benzeri Kırım’da Genç Tatarlar adıyla ortaya çıktı. Onlar da Rus inkılâpçılarından etkilendiler; inkılâpçı eylemlere katıldılar. Rus istibdat rejimini devrim yoluyla devirmek yanlısıydılar. Liderlerinin çoğu Akmescit’teki Tatar Öğretmen Okulunda okumuşlardı. Karasubazar’da Vatan Hâdimi adında adlı gazete etrafında toplanan bu gençlerin lideri Abdürreşid Mehdi idi. 1906’da çıkmaya başlayan bu gazeteyi çekip çevirdi. Doğru cevap E’dir.

Yanıt Açıklaması: Kuzey Türklerindeki dinî ıslahat konusundaki fikirleri İstanbul üzerinde etkili oldu. Hindistan, Mısır, Kazan ve Orenburg gibi merkezlere kıyasla yarım asır gecikmeyle de olsa, dinî ıslahat fikirleri sonunda Hilafet makamında da ortaya çıktı. 1914’te yayınlanmaya başlanan dinî reform taraftarı İslam Mecmuası aynı doğrultuda yayınlar yapmaya başladı. Dergi, kuzeyin ıslahçı ulemasından kadı Rızaeddin b. Fahreddin ve Musa Cârullah’ın eserlerine dayanarak, İslam açısından kadınların özgürlüklerini savunma cesaretini gösterdi. Bu dergiyi çıkaran Kazanlı Halim Sabit ilim tahsil etmek niyetiyle İstanbul’a gelip daha sonra burada yerleşip kalan Tatar aydınlardandır. Doğru Cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: XIX. asırda Tatar-Başkurtların fikir hayatı ve medeniyeti büyük ölçüde Buhara Hanlığının etkisi altındaydı. Tatarlar teknoloji, ticaret ve eğitim alanlarında değişim olgusunu yaşarlarken, bir taraftan da geleneksel bir toplum olma özelliğini sürdürüyorlardı. Tatar edebiyatı daha ziyade tasavvufun tesiri altındaydı; tanınmış Tatar yazarları ve şahsiyetleri, şu veya bu şekilde tasavvufla alakası olan kişilerdi. En büyük toplumsal güç ulemanın elindeydi; din ve eğitim işlerinin idaresi onların elindeydi.

Yanıt Açıklaması: Rusya Müslümanlarının örgütlenmesinin ilk belirtileri 1890’a kadar götürülebilir. O yıl hükûmetin Rusça bilmeyenlere din adamlığı görevi verilmeyeceğini duyurması Tatarları büyük bir endişeye sevk etti. Bu duruma bir çözüm getirmek isteyen Gaspıralı İsmail Bey, Nijni-Novgorod şehrinde, tanınmış Müslüman tüccarlarını çay toplantısı bahanesiyle gizlice bir araya getirdi.