XIX. Yüzyıl Türk Dünyası

Yanıt Açıklaması: Abdürreşid İbrahim’in de Rusya’daki halkçılık akımından etkilenmiş olduğu açıktır. Oldukça sade bir Türkçe ile yazmaya özen gösteren Abdürreşid İbrahim, Türk toplulukları arasında birlik oluşturmak gerektiği fikrindeydi. Bunu İslam birliği (Pan-İslamizm) idealinin tamamlayıcı bir parçası olarak görüyordu. Doğru Cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Bahçesaray’da Tercüman adlı meşhur gazete iki dilde yayınlamaya başladı. Gazete, kısa zamanda Rusya’nın Müslüman Türk bölgelerine yayıldı. Kazan, Türkistan ve Kafkasya’ya, hatta Osmanlı ülkesinde bile okunuyordu. Tercüman 1905’e kadar tek Müslüman yayın organı oldu.

Yanıt Açıklaması: Sovyetler asıl amacına erişti: Hem Türkiye ile olan kültürel ayrışma sağlandı, hem de Sovyetlerdeki Türk topluluklarının kendi aralarında anlaşmaları güçleşti. Doğru cevap E’dir.

Yanıt Açıklaması: 1920’lerin ortalarına doğru Sovyet yönetimi Türk kavimlerini ayrıştırma siyasetine girişti. Bunun ilk adımı, reform edilmiş Arap alfabesinin kullanılmaya başlamasıydı. Doğru cevap B’dir.

Yanıt Açıklaması: 1880’lerden itibaren kültür faaliyetleriyle öne çıkan İsmail Gaspıralı, Rusya Türkleri arasında dünyevi modernleşmenin öncüsü oldu.Doğru cevap ''A'' şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Osmanlı muallimleri Rusya'ya gittiklerinde onları asıl şaşırtan şey Rus okullarında gördüğü nizam ve intizamdı; Halil Sami, Rus okullarının binalarının güzelliğine ve temizliğine hayran kaldı. Öğrencilerin sokak ve caddelerde serbest, her türlü kaygıdan arınmış ve mutlu bir şekilde hayat sürmekte olduklarını gördü. Her sabah Astrahan’ın muntazam caddelerindeki kaldırımlarda akın akın okullarına giden Rus çocuklarını görerek hüzünlendi. “Bedbaht vatanıma böyle mesut ve bahtiyar günleri görmek nasip olabilecek mi?” diyordu.

Yanıt Açıklaması: 25 sene kadar imam ve müderrislik görevini sürdürdükten sonra, Mercanî 1876’da Rus hükûmeti tarafından açılan Tatar Muallim Mektebinde din dersi muallimi olarak ders verme teklifini kabul etti. O zaman bir mollanın Rus okulunda ders vermesi düşünülemeyecek bir işti. Bunu ilk yapan kişi Mercani’dir. Doğru cevap C’dir.

Yanıt Açıklaması: Tatar kadın gazeteleri, Rusya’da Müslüman kadın hareketinin sesini duyurmasında önemli bir misyon üstlendiler. 1906’da Tercüman gazetesinin ilavesi olarak çıkan Âlem-i Nisvan ile 1913 sonunda yayın hayatına katılan Süyüm Bike dergileri kadınlara yapılan haksızlıkları, eğitim meselelerini ve gelişmiş ülkelerdeki kadın hareketlerini dile getirdiler. Doğru cevap B’dir.

Yanıt Açıklaması: Dini^ reformcular içinde en çok yazanı ve en ağır başlısı Rızaeddin b. Fahreddin’dir (1858-1936). Din a^limi olmasının yanında, bir tarihçi, gazeteci, biyografi yazarı ve pedagogdur. C¸alışkanlığı ve kendi kendini disipline etme yeteneği ile öne çıktı. Diğer reformcu a^limlerin aksine çok az seyahat etti ; Buhara’ya bile gitmedi. Kendi ifadesiyle, ilme büyük sevgi ve istidadı olmasa ve kendi kendini yetiştirmeseydi belki köy imamlığından öteye geçemeyecekti. Onun fikri^ oluşumuna etki eden iki unsurdan biri Tercüman gazetesidir. Daha medrese yıllarında tanıdığı bu gazete sayesinde edebiyattan ve dünyada olup biteni takip etmekten lezzet almaya başladı. Dilde Türkçülük yolunu seçmesi ve Türk kavimlerinin birliği ülküsüne bağlanması bu sayede oldu. İsmail Gaspıralı’nın ortaya koyduğu yeni metotla (usu^l-i cedi^de) eğitimi daima destekledi; Müslüman kadınların özgürleştirilmesi fikrine büyük bir duyarlılık gösterdi. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: Kazan Hanlığı’nın düşmesi önemli sonuçlara yol açtı. İdil boyunda VI. yüzyıldan beri devam eden Türk ha^kimiyeti son buldu. Rusların Hazar sahillerine, Kafkasya’ya ve doğuya doğru yayılmasının önü açılmış oldu. Rusya Kazak bozkırlarına ve Sibirya’ya doğru ilerleme imkanı buldu. Bu yüzyılın son çeyreğinde Rus-Kazakları (Kozaklar) doğuya doğru ilerleyerek Sibir Hanlığını ele geçirdiler. 1556’da Astrahan Hanlığı’nın da Ruslar eline geçmesiyle Rusya ve Osmanlı devletleri sınırdaş oldular. Türkistanlı hacıların geçiş güzergahı olan Astrahan yolu tıkandı. Türkistan hanlıkları bu yolu yeniden açabilmek için Rus hükümdarına başvurmak zorunda kaldılar. Kazan’ı ve Astrahan’ı ele geçiren Rus Devleti, önemli bir yabancı unsuru bünyesine katmış oldu. Böylelikle Rusya yeni tebaalar edindi ve imparatorluk olma yoluna girdi. Daha önce yabancı tebaası olmayan Rus devletinin Müslüman tebaaya karşı siyaseti onları din değiştirmeye zorlama şeklinde oldu. Tatarlar, iki yüz seneden fazla ağır bir baskı altında kaldılar. Rus Devleti, bu süre içinde onları baskı yoluyla Hıristiyanlaştırmaya çalıştı. Bu baskılar Tatarları pasif direnişe ve İslam dinine daha sıkı sarılmaya yöneltti. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Rusya Müslümanları İttifakı Partisi, III. Kongre (16-21 Ağustos 1906) sonucunda kurulmuştur. Doğru Cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Hakkında fazla bir şey bilinmeyen Troyskili Ahmed Taceddin’in Ural taraflarından gelen bir Tatar aydını olduğu anlaşılmaktadır. Ne zaman ve ne vesileyle İstanbul’a geldiği bilinmemekle birlikte, 1910’lu yıllarda Türk basınında çıkan yazılarından Rusya Türkleri hakkında derin bir bilgiye sahip olduğu açıktır. Abdürreşid İbrahim gibi o da önce İslam birliği, sonra buna bağlı olarak Türk birliği taraftarıydı. “Bizleri yekdiğerimize rabt eden cinsiyet [ırk bağı] değil İslamiyettir” diyordu. Ona göre, sosyal ve milli hayatı muhafaza eden, Türk, Tatar, Başkurt ve Mişer gibi toplulukların hepsini bir babanın çocukları yapan İslamiyet idi. Doğru Cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Rusya’da Kazan Tatarcasıyla yayınlanan ilk gazete Kazan Muhbiri idi.Doğru cevap ''B'' şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Rusça dersini okutacak öğretmenler yetiştirmek için 1876’da Kazan’da Öğretmen Okulu (Uçitel’skaya Şkola) açıldı.Doğru cevap ''B'' şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Rus yetkililer, İslamlaşma ve Tatarlaşmanın önüne geçebilmek için tedbir almaya başladılar. Söz konusu tedbirlerden biri, geleneksel Tatar eğitim müesseselerine müdahale etmeyip onları ortaçağın karanlıklarında bırakmak, buna karşılık Rus olmayan halklar arasında Hıristiyanlığı ve modern eğitimi yaymak için ne lazımsa yapmaktı. Diğer bir tedbir ise, sadece adı Hıristiyan olan gruplar arasında dinî eğitimi arttırmak ve onların eğitim seviyesini yükseltmekti.