Tarihi Coğrafya

Yanıt Açıklaması: Tarihi coğrafya Dünya’da XVIII. Yüzyıl başlarında ortaya çıkmış, fakat ülkemize – yüz elli yıldan biraz fazla gecikmeyle-ilk defa XIX. yüzyıl sonlarına doğru girmiştir.

Yanıt Açıklaması: Eratosthenes’in, dünyanın yuvarlaklığına inandığı ve hatta şaşırtan bir kesinlikle dünyanın çevresini (250.000 stadium, bir stadium 158 m olduğuna göre 39.816 km olarak) hesapladığını biliyoruz. Hatta Eratosthenes, aynı zamanda kitabında “dünyanın-yeryüzünün tasviri anlamında -coğrafya- sözcüğünü başlık olarak kullanan ilk kişi”, yani coğrafyanın isim babasıdır

Yanıt Açıklaması: Haritalar vasıtasıyla konu ile ilgili bütün detay aktarılamaz, bundan dolayı her zaman genellemeler yapılmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Yunan ve Romalı coğrafyacılar özellikle üç temel sorunla ilgilenmişlerdir: 1-Batlamyus’un korografi olarak adlandırdığı, yerlerin ayrıntılı topoğrafik tasviri ve tarihi. 2-Yer’in boyutlarının ölçülmesi ve harita yapımı. 3-İnsan ve çevre arasındaki ilişkiye yönelik olarak çevrenin insanı etkilediği; buna karşın insanın çevresini çok sınırlı biçimde değiştirebildiğine ilişkin felsefi ilgi. Bu ilginin altında, Yer’in, bir tür tanrısallık tarafından tasarlanmış bir düzen ve amaç taşıdığı inancı bulunmaktadır.

Yanıt Açıklaması: MÖ. V. yüzyıldaki yazıları, özellikle Nil Deltası’nın nasıl oluştuğunu ele alan açıklamaları ile tarihi coğrafyanın ilk habercisi sayılabilecek Antik Yunan tarihçisi Heredot’tur.

Yanıt Açıklaması: Tarihi coğrafya Dünya’da XVIII. yüzyıl başlarında ortaya çıkmıştır.

Yanıt Açıklaması: Türkçe’de tarihi coğrafyadan ilk bahseden müellif, tarihçi ve coğrafyacı Yağlıkçızade Ahmed Rıfat’tır (ö. 1895). Ahmed Rıfat, 1881’de basılan 7 ciltlik “Lügat-ı Tarihiye ve Coğrafiye” isimli ansiklopedik sözlüğün üçüncü cildinde tarihi coğrafyayı tanımlamıştır. Coğrafyayı dört kısma ayıran müellife göre, tarihi coğrafya son kısmı meydana getirmekte ve yerkürenin çeşitli kısımlarıyla, bunların çıkış kaynağı oldukları meşhur ve büyük olaylardan bahsetmektedir. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Araştırmacılar için oldukça faydalı ve zaman kazandıran bir kaynak olması yanında, mükemmel bir eğitim gereci olarak harita, aynı zamanda Dünya ile ilgili imajları yansıtır. Ancak haritalar ait oldukları alanı gerçek ölçüleriyle değil belli bir ölçeğe göre küçültülmüş ölçüleriyle gösterirler.

Yanıt Açıklaması: O. Gümüşçü ise şöyle tanımlar:“ Modern coğrafya ilke ve yöntemlerini kullanarak bir sahayı geçmiş bir zaman diliminde araştıran coğrafya bilim koluna tarihi coğrafya denir ”(Gümüşçü, 2010: 163-167).

Yanıt Açıklaması: Günümüzde sistematik açıdan fiziki coğrafya, beşeri (ve ekono­mik) coğrafya ile bölgesel coğrafya olarak üç ana dala ayrılan coğrafya, kronolojik açıdan da geçmiş-bugün ve geleceği araştıran dalları ile de yine üç ana başlık altında ele alınmaktadır. Günümüzü araştıran coğrafya çağdaş/modern coğrafya, gelece­ği araştıran planlama coğrafyası/coğrafi planlama adını alırken, geçmişi ele alanı da paleocoğrafya ile tarihi coğrafya olarak tasnif edilmektedi.

Yanıt Açıklaması: Çeşitli şekillerde tanımlanan coğrafya, bilginin geleneksel organizasyonu içerisinde tartışmalı bir yere sahiptir. Bu durum sadece Türkiye’ye özgü olmayıp ayrıca Türkiye’deki coğrafya biliminin geçirdiği olumsuzlukların da bir nedeni değildir.

Yanıt Açıklaması: Mutlak (matematik) Konum, Dünya üzerinde herhangi bir yerin ya da olayın konumunu standart olarak kullanılan koordinat sistemiyle belirlenmesidir.

Yanıt Açıklaması: Ekonomi, Eğitim, Dil, Din, Gelenek, Kültür gibi unsurları ve bunların değişimlerini inceleyen disipline Kültürel Coğrafya denir.

Yanıt Açıklaması: Dünya’da ilk defa Edward Wells tarafından hazırlanan bir kitaba, “tarihi coğrafya” adının verilmesi, tarihi coğrafya için bir başlangıç sayılmaktadır. Tarihi coğrafya adı ile bu disiplinin kurulması, Wells’in 1701 yılından itibaren yayımladığı çalışmaları ile başlatılabilir. Dolayısıyla belki de aynı isimle olmasa bile aynı düşünce ile hazırlanan eserler daha eski tarihlere gitse de, coğrafyacılar tarafından yapılan ve eser adında “tarihi coğrafya”nın kullanılması ile başlayan bu sahanın kuruluşu genel hatlarıyla 1700 olarak kabul edilebilir. XVIII. yüzyıl, tarihi coğrafya çalışmalarının temellerinin atılması bakımından önemlidir.

Yanıt Açıklaması: Diğer unsurlar geçerliliğini koruyan unsurlar olup; şu andaki mevcut ekonomi ve refah düzeyi önem taşır.

Yanıt Açıklaması: Gümüşçü tarafından yürütülen TÜBİTAK projesi, “Türkiye’nin İskan Tarihinde Önemli Bir Problem: Kaybolan Yerleşmeler (2013-16)”; uygulamaya dönük, bir problem çözmeyi hedefleyen ve içerisinde hem arşiv hem de arazi çalışmasını barındıran ampirik bir araştırma olması bakımından önemlidir. Bu alanda ilk çalışma değildir. Doğru yanıt A'dır.

Yanıt Açıklaması: Peyzaj, doğal ve kültürel varlıkların birlikte meydana getirdiği görünümü ifade etmektedir. İnsan gruplarının beraberliği ve doğal çevre ile genellenebilir.

Yanıt Açıklaması: Eski Yunan devrinin seçkin bilim adamlarından Miletli Anaksimander (MÖ. 611-547) ilk harita yapımcısı ve matematiki coğrafyanın kurucusu kabul edilmektedir.

Yanıt Açıklaması: Kronolojik tasnif ilk önce Paleocoğrafya olmak üzere, Tarihi coğrafya, Çağdaş coğrafya ve Planlama coğrafyası olarak sona ermektedir.

Yanıt Açıklaması: Müslümanlar Yunanlılar’ın dünya haritasını IX. yüzyılın ilk çeyreğinde tanıdılar. Bu tasavvura göre Hint Okyanusu ve muhtemelen Atlas Okyanusu kapalı göller idiler. Bu tasavvurdan ve Arapça’ya aktarılan Batlamyus coğrafyasının çevrilmesinden sonra Halife Memun yetmiş kadar bilgini bir Dünya haritası yapmak ve bir dünya coğrafyası yazmakla vazifelendirdi. Sonraki dönemlerde o harita kaybolduysa da, Sezgin 1983 yılında İstanbul kütüphanelerine ulaşan tek nüshasını buldu. Bu, büyük kısmı ölçülen enlem ve boylam derecelerine dayanan ilk haritaydı. Bahsedilen haritayla başlayan gelişme XVII. yüzyılın sonuna kadar devam edecekti ve gelişmenin son yüzyıllarında Osmanlılar’ın katkısı büyük olmuştu.