Tarihi Coğrafya

Yanıt Açıklaması: Maddede bulunan enerjinin açığa çıkartılarak yapılan tarihlendirmeye “ termolüminans ( TL )” denilmektedir.

Yanıt Açıklaması: Lefebvre’in mekan anlayışı temelde “akışkandır” ve mekan her tür toplumsal değişimin aynası olarak görünür. Mekanı anlayabilmek için ayna metaforu kullanan Lefebvre, aynı zamanda mekanı algılayan bireyin konumunun da büyük önem taşıdığını belirtir.

Yanıt Açıklaması: IGU-Uluslararası Coğrafya Birliği’nin yaptığı ilk kongre 1925’te Kahire’de yapılan XI. Coğrafya Kongresi’dir. Moskova’da 1976’da, Tokyo’da 1980’de ve Paris’te 1984’te bu birlik tarafından gerçekleştirilen kongrelerden bir yenisi 2020’de İstanbul’da gerçekleşecektir.

Yanıt Açıklaması: Vergi, gelir ve nüfusun tespiti amacıyla, arazi ve nüfus sayımları sonucunda ortaya çıkan kayıtlara Osmanlı döneminde verilen ad tahrir defteridir. Doğru yanıt E’dir.

Yanıt Açıklaması: Coğrafi bir ortamda meydana gelen fiziksel değişimlerin, doğru bir kronolojisinin oluşturulması yönünde bazı önemli atılımlar olmasına rağmen, geçmişi kesin ve güvenilir yöntemlerle tarihlemek ancak II. Dünya savaşından sonra radyoaktif yöntemlerin tarihlendirme çalışmalarında kullanılmasıyla mümkün olmuştur. Doğru yanıt E'dir.

Yanıt Açıklaması: Yapılan jeomorfolojik araştırmalar ile geçmişin hidrografik özellikleri (akarsular, göller, sulak alanlar vb.) ortaya çıkarılabilmektedir. Böyle bir çalışmaya Konya Plüvyal Gölü örnek olarak verilebilir. Bu gölün oluşum süreci, özellikleri ve çekilme dönemleri araştırmacılar tarafından ortaya konulmuştur.

Yanıt Açıklaması: Höyükler, Mezopotamya ve İran gibi Anadolu’da da, evlerin tarih öncesi çağlar boyunca kerpiçten yapılması ve kültür katlarının zamanla üst üste yığılması sonucunda, topraktan büyük tepelerin oluşmasıyla meydana gelmişlerdir.

Yanıt Açıklaması: Atmosferde kozmik ışınların neden oldukları tepkimeler havada sürekli olarak radyokarbon oluşumuna neden olur. Bu olaylar sırasında yan ürünler arasında bulunan yüksek hızlı nötronlardan bazıları azot atomları ile birleşerek onları karbon-14’e dönüştürür. Bu yolla oluşan karbon-14 atomu, çekirdeğinden bir beta (ß) partikül kaybederek yeniden azot-14’e dönüşür ve atmosferde bir karbon-azot döngüsü meydana gelir.

Yanıt Açıklaması: Türkiye Arkeolojik Yerleşmeleri (TAY) Projesi çerçevesinde, Anadolu ve Trakya’daki höyükler, tümülüsler, anıtlar, mezarlıklar ve ören yerleri ayrı ayrı gerek basılı, gerekse elektronik ortamda yayınlanmaktadır. Bu proje kapsamında kayıt altına alınan tarih öncesi dönemlere ait yerleşme birimleri arasında mağaralar ayrı bir yer tutmaktadır. Genel olarak mağara denildiğinde, yeraltında çeşitli nedenlerle oluşmuş boşluklar anlaşılır ve buralar, genellikle insanların sığınabileceği yerlerdir. TAY verilerine göre, Türkiye’de kayıt altına alınan mağara sayısı 2.707’dir. Mağaralar, Türkiye’nin yerleşme tarihi açısından oldukça önemli unsurlar olup kazı veya gözlem yapılan 600 kadarı dışındakiler araştırılmayı beklemektedir. Türkiye’nin mağara ve doğal barınaklar yönünden çok zengin olduğu bilinmekte ve 3.500’den fazlası küçük mağara (in) olmak üzere, 40.000’e yakın mağaranın varlığı tahmin edilmektedir.

Yanıt Açıklaması: Dünya tarihinde ilk büyük medeniyetler, ilk büyük devletler Mısır, Mezopotamya, İndus bölgesi ve Orta Asya gibi çöllerde ve kurak bölgelerde ortaya çıkmıştır. İlk büyük devletlerin ve siyasi organizasyonların çöller ve kurak bölgelerde doğmasında suyun çok büyük bir rolü olmuştur. Bundan dolayı ilk büyük siyasi topluluklara “hidrolik medeniyetler” de denilmektedir.

Yanıt Açıklaması: Onomastik biliminin yer adlarını inceleyen dalına verilen ad, toponimidir. Doğru yanıt A’dır.

Yanıt Açıklaması: Carl Ritter (1779-1859), modern beşeri coğrafyanın kurucusu ve 19 ciltlik “Die Erdkunde” adlı tamamlanamayan ünlü coğrafya kitabının müellifidir. Fazla seyahat etmediği halde coğrafya yazmış ve tarih ile ilgilenerek, tarih ve coğrafyayı “biri olmadan diğerinin yaşayamayacağı kız kardeşler” olarak görmüştür.

Yanıt Açıklaması: Eski felsefe metinlerinde “yer” (İng. place, space) karşılığı olarak “khora, topos ve pou” terimleri kullanılmıştır.

Yanıt Açıklaması: Yerleşim bölgesindeki her türlü yapı-mekan incelenir. Yerleşme merkezi inşaatta kullanılan taş, toprak, tuğla gibi malzemelerin öncelikli incelemesi yapılır.

Yanıt Açıklaması: İnsanın mekanı sahiplendiği, ilk mekansal ünitesini kurduğu; insanın toprağa bağlandığı, bir başka deyişle yerleşik hayata geçişiyle binlerce yıl önce başlayan süreç, mekansal kullanımın ikinci evresini teşkil etmiştir (Bilindiği gibi yerleşme tarihinin ilk evresi olan Paleolitik dönem, insanların mağaraları kullanmasıyla başlayan ilk yerleşme evresidir).

Yanıt Açıklaması: Büyük İngiliz jeolog W. Smith, 1815 yılında basılan klasik eserinde, Biritanya adaları haritasında stratigrafinin iki temel prensibini formüle etmiştir.

Yanıt Açıklaması: Radyoaktivitenin keşfi ve kütle spektrometrisi’nin (radyoaktif madde kütlesinin ölçüm cihazı) icadı ile bu yöntemler sayesinde mutlak tarihlendirmeler yapmak mümkün olmuştur.

Yanıt Açıklaması: Biruni (973-1048), İbn-i Sina ile çağdaş olan ve onunla tartıştığı bahisler olduğu bilinen astronomi, matematik ve coğrafyaya orijinal katkılar yapan ünlü müellif. Dünyanın şekli ve boyutları hakkında doğru fikirleri olan Biruni, “ufuk derinliği” kavramından yola çıkarak Dünya’nın çevresini 41.297 (bugün 40.000 kabul edilir) km olarak hesaplamıştır.

Yanıt Açıklaması: Arkeolojik verilerden yola çıkarak, geçmiş toplumların, sosyal, siyasal, ekonomik, dini ve kültürel yaşantıları hakkında bilgi sahibi olunabilir. Özellikle antik yaşam koşullarının ve yerleşim birimlerinin tespiti ve analizi gibi konularda, arkeolojik verilerden yararlanılabilir.

Yanıt Açıklaması: Medeniyet ve o toplumun kültür seviyesini yansıtan yerleşme şekli ve yaşam tarzları, ilkelinden mütekamiline doğru “ilki göçebe, sonuncusu yerleşik ve ikisi arasında geçiş tipi olan yarı göçebe veya yarı yerleşik” olmak üzere üç sınıfta ele alınabilir. Bu bahsi İbn Haldun’un Mukaddime’sinde yeni bir bilim olarak takdim ettiği “umran” kavramından yola çıkarak desteklemek de mümkündür. İbn Haldun insanı sosyal ve medeni bir varlık, umranı ise insanların bir arada yaşamalarından doğan bir durum olarak ele alır. Bu durum neticesinde şehirler ve köyler, sanatlar, devletler, mülkler ve tarımsal faaliyetler ortaya çıkmaktadır. O umranı; “bedevi umran” ve “hadari umran” şeklinde ikiye ayırmaktadır.