Tarihi Coğrafya

Yanıt Açıklaması: Eskiçağ tarihçisi Ekrem Memiş 1990 yılında ‘Tarihi Coğrafyaya Giriş’ isimli bir kitap yayımlamıştır. Memiş’e göre tarihi coğrafya “coğrafi faktörlerin tarih ilmine etkilerini inceleyen bilim dalıdır. Bilge Umar tarafından 1993 yılında hazırlanan ‘Türkiye’deki Tarihsel Adlar, Türkiye’nin Tarihsel Coğrafyası ve Tarihsel Adları Üzerine Alfabetik Düzende Bir inceleme’ isimli eseri ile birbiri ile aynı ismi taşıyan bir dizi kitabından söz edilebilir. Veli Sevin, 2001 yılında ‘Anadolu’nun Tarihi Coğrafyası I’ isimli bir kitap hazırlamıştır.

Yanıt Açıklaması: Tarihi coğrafya Dünya'da 18. yüzyılın başlarında ortaya çıkmış, fakat ülkemize -yüz elli yıldan biraz fazla gecikmeyle- ilk defa XIX. yüzyıl sonlarına doğru girmiştir.

Yanıt Açıklaması: Coğrafi çalışmalarda üç farklı ölçekten bahsedilir; kartografik, metodolojik ve mekansal ölçek. Kartografik ölçek, doğal ve beşeri unsurların harita düzlemine aktarılması sırasında kullanılan küçültme oranıdır. Metodolojik ölçek, coğrafi araştırma konusunun niteliğine ve amacına göre çalışılmak istenen alanın sınırlanmasıyla ilgilidir. Mekansal ölçek ise, belirli bir mekan/alanın boyutlarını ve algılanmasını ifade eder. Mekansal ölçekle ilgili dikkat edilmesi gereken en önemli husus, olayların çalışıldıkları ölçeğe bağlı olarak farklı anlam içermeleridir. Mekansal ölçek bağlamında coğrafya eğitiminin en önemli amaçlarından biri, öğrencilerin kendi yaşamları ile yerel, ulusal, bölgesel ve küresel ölçekte gelişen coğrafi olaylar arasında bir bağ kurmalarını sağlamaktır (Öztürk, 2007: 16-17). Kesir ölçek, küçültme oranı kesirli sayılarla ifade edilen ölçeklerdir. Çizgi ölçekler ise eşit dilimlere ayrılmış bir çizgi üzerinde harita üzerindeki uzunlukların gerçek uzunluklara oranının gösterildiği ölçeklerdir.

Yanıt Açıklaması: M.Pacione (1987: IX), editörlüğünü yaptığı “ Historical Geography, Progress and Prospect ”, isimli eserin önsözünde tarihi coğrafya için şu ifadeleri kullanmaktadır: “Kesinlikle tarihi coğrafyanın etki alanı, coğrafyanın diğer yan dallarına göre sınırsız görünebilir.

Yanıt Açıklaması: Coğrafyanın doğasına ilişkin birçok görüş olmakla birlikte dört temel entelektüel gelenekten söz etmek mümkündür. Bunlar; “dağılışların değişimi, çevrenin değişimi, peyzajın değişimi ve alanların/bölgelerin değişimi”dir. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Tarihi coğrafya, İngilizce “historical geography” kelimesinin çevirisinden dilimize geçmiştir.”Historical “sıfat tamlaması görevi yaparak coğrafya kelimesini tanımlar.

Yanıt Açıklaması: Edward Wells, “Historical geography of old testament” ile “Historical geography of new testament” adlı kitaplarında ilk defa tarihi coğrafya kavramı geçmiştir.

Yanıt Açıklaması: İnsan-doğal ortam etkileşimini araştırma odağına alan mekan temelli coğrafya, sahip olduğu bazı prensiplerle diğer bilimlerden ayrılmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Geç de olsa yaşadığımız topraklarda kültür bilincinin oluşması ve kanunlarla tanınması, buna bağlı olarak da arkeoloji ve sanat tarihi bilimlerinin aynı ivmeyle yükselişi, 1881’de Müze-i Humayun Müdürü Umumisi olan Osman Hamdi Bey’in hem arkeolog, hem sanat tarihçi hem müzeci hem de sanatçı kimliğine borçludur.

Yanıt Açıklaması: Alman coğrafyacı W. D. Hütteroth tarafından 1968 yılında yayımlanan ‘Landliche Siedlungen im Südlichen Inneranatolien in den Letzten Vierhundert Jahren’ isimli Konya ve yakın çevresini araştıran eser, tarihi coğrafya adını taşımasa da,Türkiye için bir coğrafyacı tarafından Osmanlı arşiv belgelerine dayanarak hazırlanmış ilk tarihi coğrafya eseri durumundadır. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Coğrafya biliminin nerede, nasıl ve ne zaman doğduğunu ve doğuşundan bugüne kadar nasıl bir gelişim sürecini izlediğini araştıran bilim dalına ‘coğrafya tarihi’ denilmektedir.

Yanıt Açıklaması: Tarihi coğrafya çalışmalarında 1700’den 1920 yılına kadar süren uzun bir “kuruluş veya klasik” dönemden sonra, 1920-1950 yılları arasını kapsayan ve “yeniden yapılanma” adı verilebilecek çalışmalar neticesinde 1950 yılından itibaren “modem tarihi coğrafya ” dönemine girilmiştir.

Yanıt Açıklaması: Jaeger’e göre tarihi coğrafya araştırmalarında kullanılan altı yöntemden dördü ilk dört şıkta verilmiştir ve altıncısı da “Formal ve fonksiyonel tetkik metodu” olacaktır. Doğru yanıt “E” şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Klasik İslam medeniyetinin medeniye¬tin son temsilcilerinden birisi olan İbn-i Haldun; XIV. yüzyıldaki eserleriyle ilmi çevrelerin dikkatini çekmektedir. İbn-i Haldun un “Mukaddime” isimli eserinde günümüz beşeri ilimlerini bulmak mümkündür. Mukaddime'nin bazı yerlerinde iklimin kurulan eski medeniyetler üzerindeki etkisinden bahsedilerek tarihi coğrafya bakış açısı kullanılmıştır.

Yanıt Açıklaması: Ekonomik coğrafya bir coğrafi teknik değil, Beşeri coğrafyanın alt başlıklarından bir tanesidir.

Yanıt Açıklaması: Doğal tarih anlayışının temsilcilerinden olan Sauer, Tarihi Coğrafya'da "zaman"ı coğrafyanın dördüncü boyutu olarak görmektedir. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: A seçeneğinde verilen “modern tarihi coğrafya araştırması” kantitatif/nicel yöntemlerini ve özel sağlam kaynakları içine alır. Bir dereceye kadar bu teknikler şimdi ve gelecekte temel alınacak olan coğrafi modellerin geliştirilmesi ve test edilmesinde tarihi bir laboratuvar olarak görülen geçmişe bakışa adapte edilmiştir. Daha hevesli modern tarihi coğrafyacılar, geçmişin coğrafi özelliklerini bütünüyle teorik ya da gerçek ilişkilerin mekansal model uygulamaları ile test edilmesi veya inşa edilmesine gayret sarf etmişlerdir B ve D seçeneklerinin bu konuyla bir ilgisi bulunmamaktadır. E seçeneğinde yer alan “post-modern tarihi coğrafya araştırması” ile ilgili göze çarpan özellik, modern coğrafi görünümün bir ajanı olarak insana, eserler kadar fikirlere ve eylemler kadar tutumlara yeniden odaklanılmasının yanında; tarihi coğrafya modellerinin ve geleneksel haritaların hümanizasyonu çabası olması şeklindedir. Yukarıda tanımı verilen tarihi coğrafya araştırması türü “geleneksel tarihi coğrafya araştırması” dır. Doğru cevap C seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Paleocoğrafya, Holosen öncesindeki coğrafi olayları inceler.

Yanıt Açıklaması: Eskiçağ’dan itibaren adına uygun bir şekilde, uzun süre yerin tasviri olarak kabul edilen coğrafya, bugünkü anlamını nispeten yakın bir dönemde, diğer birçok bilim gibi, yeni dallara ayrılıp modernleştiği XVIII. yüzyılda kazanmıştır.29

Yanıt Açıklaması: Verilen örnek tarihi coğrafya incelemelerini yaparken ve eski mekânı tanımlarken zaman içindeki ‘değişim’ unsurunu dikkate almalıdır.